Fundacja

Fundacja - forma prawna organizacji pozarządowej, której istotnym substratem jest kapitał przeznaczony na określony cel oraz statut zawierający reguły dysponowania tym kapitałem.

Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r.o fundacjach (Dz.U. 1984 nr 21 poz. 97, ze zm.) nie zawiera bezpośredniej definicji fundacji, lecz wymienia jedynie jej podstawowe cechy (art. 1-6, 15, 16, 17 u.f):

• Fundacje mogą być ustanowione w celach społecznie i gospodarczo użytecznych, zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności takich, jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami.

(Wyliczone cele fundacji w art. 1 u.f. mają jedynie charakter przykładowy [W.Katner i in. 2014, s. 88])

• Fundacje mogą zostać ustanowione przez osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź osoby prawne mające siedziby w Polsce i za granicą.
• Siedziba fundacji powinna znajdować się na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
• Oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Forma ta nie jest wymagana jedynie gdy ustanowienie fundacji występuje w testamencie. W oświadczeniu woli należy wskazać cel fundacji oraz składniki majątkowe przeznaczone na jego realizację. Składniki majątkowe tj. pieniądze, papiery wartościowe oraz oddane fundacji na własność rzeczy ruchome i nieruchomości.
• Działalność fundacji opiera się na ustawie o fundacjach oraz statucie ustalonym przez fundatora. Statut może być również ustalony przez inne osoby fizyczne lub prawne gdy fundator odstąpi od jego osobistego ustalenia.
• Statut określa m.in. nazwę, siedzibę i majątek, cele, zasady, formy, zakres działalności fundacji, skład i organizację zarządu, sposób jego powoływania, obowiązki oraz uprawnienia zarządu i jego członków.
• Obowiązkowe jest wpisanie fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego. W chwili wpisania fundacji do KRS otrzymuje ona osobowość prawną.
• Jeżeli cel, dla którego fundacja była ustanowiona zostanie osiągnięty lub gdy wyczerpane zostaną środki finansowe oraz majątek fundacji, fundacja podlega likwidacji w sposób wskazany w statucie.
• Nabycie przez fundację w drodze spadku, zapisu lub darowizny pieniędzy lub innych rzeczy ruchomych albo praw majątkowych jest wolne od podatku od spadków i darowizn.
• Spory majątkowe, w których stroną jest fundacja, rozpoznaje sąd.

TL;DR

Fundacja to forma prawna organizacji pozarządowej, która ma określony cel i kapitał. Ustawa określa zasady działania fundacji, takie jak cel, siedziba, statut i zarząd. Fundacja musi być zarejestrowana w KRS. Działalność fundacji jest nadzorowana przez ministra lub starostę. Fundacja może mieć zarząd, radę fundacji i inne organy. Fundacje tworzone przez Skarb Państwa mają za zadanie wspierać, doradzać i organizować pomoc dla różnych podmiotów.

Zatem do powstania fundacji konieczne są następujące akty prawne

• Oświadczenie fundatorów o ustanowieniu fundacji w formie aktu notarialnego, wskazujące na cel fundacji oraz wykazujące składniki majątkowe przeznaczone na realizację tego celu,
• Ustalenie przez fundatorów statutu fundacji, zawierającego nazwę fundacji, siedzibę, majątek, cele, formy i zakres działalności fundacji,
• Wpisanie fundacji do KRS.

Nadzór

Działalność fundacji jest nadzorowana przez ministra właściwego z uwagi na przedmiot działania fundacji lub starostę właściwego ze względu na jej siedzibę. (W.Katner i in. 2014, s. 88)

Według polskiego prawa Fundacja jest osobą prawną typu zakładowego, zatem w odróżnieniu choćby od stowarzyszeń czy partii, nie ma członków (jest bezosobowa). Posiada następujące organy:

• Zarząd, który kieruje jej działalnością i reprezentuje fundację na zewnątrz (jest "organem zarządzającym" w świetle art. 41 KC [H. Izdebski 1998, s. 44]). ]). Zarząd to jedyny obligatoryjny organ fundacji (W.Katner i in. 2014, s. 88)
• Rada fundacji, której zadaniem jest wytyczanie kierunków działania, kontrola ich wykonania, powoływanie i odwoływanie członków zarządu.

Ponadto statut fundacji może postanawiać o utworzeniu innych organów, takich jak:

• Rada programowa, która jest organem nieobowiązkowym. Pełni ona funkcję doradczą oraz merytoryczną. Rada programowa musi działać zgodnie ze statutem fundacji.
• Organ rewizyjny

Specyficznym rodzajem fundacji są te tworzone przez Skarb Państwa. Podstawowym celem działania takich fundacji jest najczęściej wspieranie, pomoc fachowa, doradztwo lub organizowanie pomocy zagranicznej zarówno dla podmiotów gospodarczych, jak i dla administracji rządowej czy zwykłych obywateli [C. Kosikowski 1999, s. 335]. Przykładami fundacji Skarbu Państwa są m.in.: Polska Fundacja Promocji i Rozwoju Maych i Śrenich Przedsiębiorstw, Fundacjia Rozwoju Kultury Fizycznej, Fundacja "Polska Eksportuje", czy Fundacja Wspołpracy Polsko-Niemieckiej.

Fundacja — artykuły polecane

Stowarzyszenie — Statut — Osoba prawna — Formy organizacyjne jednostek samorządowych — Rejestr gruntów — Opłata skarbowa — Przedsiębiorstwo państwowe — Starostwo powiatowe — Działalność gospodarcza

Bibliografia

• Izdebski H. (1998), Fundacje i stowarzyszenia: komentarz, orzecznictwo, skorowidz, Oficyna Wydawnicza TRANSIT, Warszawa
• Katner W. (red.) (2017), Prawo cywilne i handlowe w zarysie, Wolters Kluwer, Warszawa
• Kosikowski C. (1999), Polskie Publiczne Prawo Gospodarcze, Wydawnictwo Prawnicze PWN, Warszawa
• Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach. Dz.U. 1984 nr 21 poz. 97

Autor: Łukasz Nowak, Magdalena Bosak