Polaryzacja grupowa

Polaryzacja grupowa - jest to sytuacja, w której opinia danej zbiorowości jest bardziej radykalna, niż opinia wyrażana przez pojedynczą osobę wchodzącą w skład danego zespołu (J. Reykowski, s. 100)

Deformacja procesu uzgodnień jaką jest polaryzacja grupowa zachodzi najczęściej w trakcie dyskusji. Dana zbiorowość przyjmuje wtedy konkretne stanowisko, które jest znacznie bardziej rewolucyjne niż to przyjmowane przez pojedyncze jednostki, jeszcze przed rozpoczęciem dyskusji (E. Wesołowska, s. 21)

Grupy społeczne w niektórych sytuacjach ustalają jednakowy dla wszystkich jej członków obraz rzeczywistości oraz koncentrują się na wspólnych celach. Jest to spowodowane tzw. "procesem wzajemnego dostrajania", polegającym na chęci dopasowania wypowiedzi członków zbiorowości do poglądów odbiorców. Członkowie grup robią to zazwyczaj mniej lub bardziej nieświadomie. Zjawisko jest dość powolne i nieskoordynowane w sytuacji, kiedy członkowie nie znają się dość dobrze, jednak z czasem dochodzi do przesortowania poglądów, w taki sposób, że pozostają jedynie te, które są popierane przez całą grupę. W ten sposób uczestnicy chcą zwiększyć swoje przekonanie o zasadności własnego podejścia do danego problemu. Proces uzgadniania zazwyczaj faworyzuje takie postanowienia, które są najbliższe tokowi myślenia większości uczestników oraz jak najbardziej przeciwstawne opinii grupy stanowiącej konkurencję w danej dyskusji. Dlatego podstawowym filarem podczas określania stanowisk dotyczących wybranej kwestii spornej jest pokazanie iż zgadzamy się z podejściem reszty grupy, jednocześnie negując myślenie osób nie wchodzących w skład zbiorowości, bądź będących konkurencją. (J. Reykowski, s. 100)

Na podstawie literatury wyróżniono dwa aspekty polaryzacji grupowej:

• Pierwszy to sytuacja, kiedy dana zbiorowość musi podjąć wspólne rozwiązanie danego problemu, które jest bardziej radykalne od podejścia pojedynczych członków przed podjęciem dyskusji nazywane jest choice shift.
• Drugi aspekt jest widoczny w sytuacjach, w których pierwotne zdanie członków grupy poznaje się na podstawie przeprowadzonej anonimowo ankiety. Natomiast po odbyciu dyskusji ich podejście do danego problemu jest niejednokrotnie bardziej radykalne niż to wyrażone w badaniu (E. Wesołowska, s. 21)

TL;DR

Polaryzacja grupowa to sytuacja, w której opinia zbiorowości jest bardziej radykalna niż opinia pojedynczej osoby w grupie. Jest spowodowana chęcią dostosowania się do poglądów innych członków grupy i wykluczeniem innych opinii. Przyczyny polaryzacji grupowej to rozproszenie odpowiedzialności, autowaloryzacja, teoria porównań społecznych, perswazja i społeczny dowód słuszności. Polaryzacja grupowa może być wykorzystana w procesie dydaktycznym do dynamizowania dyskusji, unikania pozornego kompromisu i nakreślania biegunów sporu. Może również prowadzić do deformacji procesu podejmowania decyzji i utrudniać osiągnięcie porozumienia.

Przyczyny polaryzacji grupowej

Rozproszenie odpowiedzialności (dyfuzja odpowiedzialności)

Jest sytuacją nieodłącznie związaną z pracą grupową. Jej działanie można przedstawić na przykładzie kryzysowej sytuacji, np. wypadku samochodowego. Rozproszenie odpowiedzialności sprawi iż wzrost liczby świadków zdarzenia znacząco obniży szansę, że któraś osoba zdecyduje się zainterweniować. (M. Znajmiecka - Sikora, s. 51)

Autowaloryzacja

To proces, który towarzyszy człowiekowi już od urodzenia i jest powiązany z chęcią znalezienia informacji potwierdzających jego własny wizerunek. Ma to związek z potrzebą zminimalizowania przez człowieka różnic pomiędzy tym jak dana osoba postrzega siebie, a tym jak chciałaby być postrzegana, stąd niejednokrotne przypadki ulegania wpływowi grupy (K. Skrzypińska, s. 93)

Teoria porównań społecznych

Jest teorią według, której człowiek dokonuje poznania swoich postaw oraz umiejętności w wyniku porównania się z kimś innym. To zagadnienie skupia się na dwóch podstawowych zasadach. Pierwsza to sytuacja w jakiej decydujemy się na podjęcie porównania społecznego, a druga to wybór osoby, do której się porównujemy. Możliwe jest dokonanie porównania społecznego w górę, bądź w dół. Porównanie w górę to sytuacja, w której zestawiamy własne osiągnięcia z osiągnięciami osoby, która osiągnęła naszym zdaniem większy sukces. Natomiast porównanie społeczne w dół, to porównanie z osobą będącą w gorszej od nas sytuacji (E. Aronson, s. 404)

Perswazja

Polega na wywarciu wpływu na osobę poprzez zachęcanie jej do zaakceptowania konkretnych poglądów. Często lider grupy dokonuje tego poprzez zaprezentowanie faktów, wyciągnięcie wniosków w taki sposób iż odbiorca widzi jedynie pozytywne skutki zachwalanego sposobu działania, wielokrotnie odchodząc od własnych przekonań. (G. Osika, s. 2)

Społeczny dowód słuszności

Polega na tym iż decyzję czy coś jest bądź nie jest poprawne czy moralne podejmujemy na podstawie odwołania się do tego co na konkretny temat sądzą inni ludzie. Twierdzi się iż dane postępowanie jest poprawne jeśli widzimy inną osobę zachowującą się w konkretny sposób. Często chcąc zminimalizować czas trwania podejmowania danej decyzji ludzie dają się zmanipulować tym, którzy mają zamiar wykorzystać chęć "pójścia na skróty". Społeczny dowód słuszności nasila się w szczególności, kiedy nacisk pochodzi od większej grupy osób, dlatego tak ciężko uniknąć go w sytuacji pracy grupowej czy wspólnego podejmowania decyzji (R. Cialdini, s. 69)

Wykorzystanie polaryzacji grupowej

Polaryzacja grupowa jest procesem, który zrozumiany i wykorzystany w odpowiedni sposób może zostać użyty w trakcie procesu dydaktycznego. Zapoznanie się z tym zjawiskiem jest jednocześnie konieczne w sytuacji chęci zminimalizowania jego negatywnego wpływu na pracę grupową, gdyż proces ten uznawany jest za deformację procesu podejmowania decyzji (A. Stępnik, s. 158)

Polaryzacja grupowa rzadko prowadzi do osiągnięcia ugody czy porozumienia, jednak w trakcie procesu dydaktycznego może zostać użyta do (A. Stępnik, s. 158):

• zdynamizowania i uatrakcyjnienia dyskusji,
• uniknięcia pozornego kompromisu już na początku dyskusji,
• precyzyjnego nakreślenia biegunów czy osi sporu,
• zwiększenia zaangażowania uczestników zajęć.

Skutki polaryzacji grupowej

Deformacja procesu uzgodnień jakim jest polaryzacja, może mieć wpływ na jakość i postać ustalonego rozwiązania. W grupach dotkniętych polaryzacją zazwyczaj zostają podjęte takie rozwiązania, które pozwolą uczestnikom manifestować swoje przekonania bez konieczności wprowadzania do nich jakichkolwiek zmian. Warto jednak wziąć pod uwagę fakt iż wystąpienie zjawiska polaryzacji nie eliminuje szansy stworzenia zupełnie nowego, innowacyjnego rozwiązania (E. Wesołowska, s. 29)

Polaryzacja grupowa — artykuły polecane

Techniki manipulacji — Pewność siebie — Dysonans poznawczy — Konflikt — Asertywność — Konformizm — Reguła wzajemności — Fazy konfliktu — Wywieranie wpływu na ludzi

Bibliografia

• Cialdini R. (2007), Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk
• Osika G. (2005), Ogólna charakterystyka procesu perswazji, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, nr 1402
• Reykowski J. (2007), Procesy grupowe a rozwiązywanie antagonistycznych konfliktów: Czy idea demokracji deliberatywnej może mieć psychologiczny sens?, Psychologia Społeczna, tom 2
• Skrzypińska K. (2005), Poczucie zagrożenia jako istotny modyfikator treści poglądu na świat, Psychologia rozwojowa, nr 2
• Stępnik A. (2013), Praca w podgrupach, a nauczanie filozofii i etyki, Edukacja filozoficzna, nr 56
• Wesołowska E. (2014), Polaryzacja grupowa w warunkach debaty deliberatywnej, Civitas et Lex, nr 2
• Znajmiecka-Sikora M. (2014), Behawioralne zarządzanie bezpieczeństwem (behavior-based safety) jako skuteczna metoda ograniczenia liczby wypadków w organizacji, Marketing i rynek, nr 5

Autor: Izabela Sosnowska