Zasada prawdy obiektywnej

Zasadę prawdy obiektywnej, inaczej zwanej często zasadą prawdy materialnej, zdefiniowano w artykule 7. ustawy Kodeks Postępowania Administracyjnego z dnia 14 czerwca 1960 roku (Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks Postępowania Administracyjnego, Dz.U. 1960 nr 30 poz. 168). Dodatkowe, wyjaśniające kwestie związane z tą zasadą rozwinięte zostały w innych artykułach tego aktu prawnego.

TL;DR

Zasada prawdy materialnej, znana również jako zasada prawdy obiektywnej, jest ważną zasadą w postępowaniu administracyjnym i karnym. Oznacza ona, że ustalenia sądu powinny być zgodne ze stanem faktycznym. Istnieje również zasada prawdy formalnej, która skupia się na zgodności z materiałem dowodowym. Organom wymiaru sprawiedliwości obowiązuje przestrzeganie zasady prawdy materialnej i wykorzystanie wszystkich dostępnych środków. Inne zasady postępowania administracyjnego obejmują m.in. zasadę uwzględnienia interesu społecznego i słusznego interesu strony oraz zasadę szybkości i prostoty postępowania.

Kodeks Postępowania Administracyjnego

Kodeks Postępowania Administracyjnego był wielokrotnie zmieniany, a pod koniec XX wieku dewiza przyświecająca stworzeniu kodeksu została podważona. Pomimo tego, ten akt prawny nadal pozostaje jednym z najważniejszych punktów odniesienia, jeśli chodzi o przeprowadzanie postepowań administracyjnych w naszym kraju. Przepisy zawarte w tej ustawie są również nowelizowane i poddawane powtórnej interpretacji, ze względu na postępujący proces informatyzacji czy przepisy europejskie (Przybysz P., 2013).

Pojęcie prawdy materialnej

Omawiana zasada ma bardzo duże znaczenie, aby postępowanie wyjaśniające zostało przeprowadzone poprawnie. Celem tego właśnie postępowania będzie zatem ustalenie prawdy obiektywnej na podstawie zebranych dowodów stanu faktycznego. Oznacza to, że ostateczne ustalenia sądu są zgodne ze stanem faktycznym, czyli z rzeczywistością (Łaszczyca, G., Martysz, Cz., Matan, A. 2010).

Prawda materialna w procesie karnym

Prawda materialna jest najważniejszą, kluczową pozycją na liście zasad procesu karnego. Oznacza to, że każda inna zasada jest jej niejako podporządkowana i ich realizacja tworzy najodpowiedniejsze warunki dla realizacji zasady prawdy materialnej. Autorzy kładą ponadto nacisk na kwestię postępowania odwoławczego. Tutaj również obowiązuje zasada prawdy materialnej, jednak w nieco ograniczonym zakresie, bowiem podczas procesu odwoławczego obowiązuje “zakaz pogarszania sytuacji prawnej oskarżonego" (Bieńkowska B., Kruszyński P., Kulesza C., Piszczek P., Pawelec Sz., 2012). W praktyce oznacza to, że nowe ustalenia prawdy materialnej nie mogą wpłynąć na sytuacje oskarżonego oraz na ocenę stanu faktycznego w sposób negatywny. Od tej zasady istnieją jednak wyjątki, a jednym z nich jest sytuacja, gdy oskarżony zdecyduje się na odwołanie swoich wyjaśnień (Bieńkowska B., Kruszyński P., Kulesza C., Piszczek P., Pawelec Sz., 2012).

Prawda materialna a formalna

Prawda formalna, inaczej nazywana sądową lub aktową, to przeciwstawna prawdzie materialnej zasada będąca omawiana w literaturze oraz będąca wykorzystywaną w orzecznictwie sądowym. W zależności od źródła, możemy spotkać się z odmiennymi definicjami tego pojęcia. Dokładne określenie znaczenia prawdy formalnej i jej różnic z prawdą materialną budzi sporo kontrowersji i niezmiennie jest przedmiotem dyskusji teoretyków i praktyków nauk prawniczych. Uogólniając, jeżeli weźmiemy pod uwagę postępowanie sądowe prowadzone zgodnie z zasadą prawdy formalnej, przy ustalaniu stanu faktycznego, nacisk kładzie się tutaj na zgodność z materiałem dowodowym, jaki został przedstawiony przez strony postępowania (Siedlecki W., Świeboda Z. 2004).

Obowiązek organów

Do przestrzegania tej zasady zobowiązane są wszystkie organy będące częścią wymiaru sprawiedliwości. Aby dotrzeć do tej prawdy, są również zobligowani do wykorzystania wszystkich dostępnych dla nich środków oraz do poczynienia wszystkich możliwych starań. Dodatkowym, istotnym aspektem jest fakt, iż powinno to się odbywać niezależnie od postawy stron postępowania ani ich zachowania. Oznacza to, że ani dowody przedstawione przez strony, ani ich zeznania, w żaden sposób nie stanowią ograniczenia dla organów wymiaru sprawiedliwości w zakresie poszukiwania prawdy materialnej. Jedynym wyjątkiem byłoby zastosowania środków stanowiących zarazem sprzeczność z gwarancjami procesowymi lub zasadami humanitaryzmu (Klejnowska M., Kłak Cz., Sobolewski Z., Sowiński P. 2011).

Pozostałe zasady postępowania administracyjnego

Inne zasady, które również zostały objęte w zasadach postępowania administracyjnego (Klejnowska M., Kłak Cz., Sobolewski Z., Sowiński P. 2011):

• Zasada praworządności (legalności);
• Zasada uwzględnienia z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu strony;
• Zasada prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej;
• Zasada informowania stron i pozostałych uczestników postępowania;
• Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu;
• Zasada przekonywania;
• Zasada szybkości i prostoty postępowania;
• Zasada ugodowego załatwiania spornych spraw administracyjnych;
• Zasada pisemności;
• Zasada dwuinstancyjności;
• Zasada trwałości decyzji ostatecznych;
• Zasada sądowej weryfikacji (kontroli) decyzji ostatecznych.

Zasada prawdy obiektywnej — artykuły polecane

Zasada swobody umów — Reprywatyzacja — Abolicja — Kodeks cywilny — Oszczerstwo — Rzecznik Praw Obywatelskich — Interpretacja podatkowa — Sąd polubowny — Prawo administracyjne

Bibliografia

• Bieńkowska B., Kruszyński P., Kulesza C., Piszczek P., Pawelec S. (2012), Wykład prawa karnego procesowego, Wydawnictwo Temida 2
• Kaftal A. (1966), Niektóre zagadnienia przestrzegania zasady bezpośredniości w świetle orzecznictwa SN, Palestra, nr 10/9 (105)
• Klejnowska M., Kłak C., Sobolewski Z., Sowiński P. (2011), Proces karny. Część ogólna, Wolter Kluwer
• Krajewski J. (1969), Odrzucenie dowodów w postępowaniu rewizyjnym a postulat wykrycia prawdy obiektywnej, Palestra, nr 13/3 (135)
• Łaszczyca G., Martysz C., Matan A. (2010), Kodeks postępowania administracyjnego: Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa
• Łukowski Ł., Żukowski B. (2014), Zasady tzw. Prawdy materialnej i prawdy formalnej analiza logiczno-filozoficzna i przeglądowa, Acta Universitatis Lodziensis, nr 73
• Mędrala M. (2011), Funkcja ochronna cywilnego postępowania sądowego w sprawach z zakresu prawa pracy, Wolters Kluwer, Warszawa
• Przybysz P. (2013), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, LexisNexis, Warszawa
• Siedlecki W., Świeboda Z. (2004), Postępowanie cywilne. Zarys Wykładu, LexisNexis, Warszawa
• Tabernacka M. (2009), Negocjacje i mediacje w sferze publicznej, Wolters Kluwer, Warszawa
• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego Dz.U. 1960 Nr 30 poz. 168

Autor: Anna Trzop