Strajk

Strajk - To zbiorowa forma protestu polegająca na powstrzymywaniu się pracowników od pracy w celu rozwiązania sporu z pracodawcą. Strajki mogą przybierać różny charakter i obejmować wiele zagadnień; od ekonomicznych po społeczne i polityczne. To ostateczne narzędzie pracowników w walce z pracodawcą.(Dz. U. 1991 nr 55 poz. 236)

TL;DR

Artykuł omawia strajki jako formę protestu pracowników, regulacje prawne dotyczące strajków w Polsce oraz różnorodne kryteria podziału strajków. Podkreśla się również spadek znaczenia strajków na rzecz innych form protestu, takich jak demonstracje i blokady.

Uwarunkowania prawne

W polskim prawie przepisy regulujące strajki zawarte zostały w dwóch aktach prawnych; ustawie o związkach zawodowych z 1991 roku oraz w ustawie o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, również z 1991 roku.

Strajkiem zgodnym z literą prawa nazwiemy działanie pracowników zmierzające do rozwiązania sporu zbiorowego z pracodawcą lub pracodawcami dotyczącego m.in. warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym przysługuje prawo zrzeszania się w związkach zawodowych. Związek zawodowy może utworzyć minimalnie 10 osób, które są do tego uprawnione (Dz. U. 1991 nr 55, poz. 234)

Strajk ogłasza się wtedy, kiedy większość z co najmniej 50% pracowników zakładu pracy poprze w drodze głosowania wniosek o jego rozpoczęciu. Strajk może zostać rozpoczęty najwcześniej pięć dni po jego ogłoszeniu. Może być organizowany tylko zbiorowo. Warto zaznaczyć, że strajk to ostateczny krok jaki mogą podjąć pracownicy w sporze z pracodawcą. Może zostać zorganizowany dopiero wtedy, kiedy zawiodą inne sposoby dojścia do porozumienia, lub kiedy pracodawca w niezgodny z prawem sposób nie dopuścił do polubownego rozstrzygnięcia spornej kwestii. Udział w strajku jest dobrowolny, ale nie wszyscy pracownicy mogą wziąć w nim udział. Niedopuszczalny jest strajk pracowników, których odejście od stanowiska pracy może prowadzić do zagrożenia zdrowia lub życia innych osób. W myśl ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych strajkować nie mogą ponadto pracownicy zatrudnieni w organach władzy państwowej, administracji rządowej i samorządowej, sądach oraz prokuraturze.

Z punktu widzenia pracownika niezwykle istotne jest to, że jego udział w strajku zorganizowanym zgodnie z przepisami ustawy nie stanowi naruszenia obowiązków pracowniczych. W czasie trwania takiego strajku pracownik zachowuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. (Dz. U. 1991 nr 55, poz. 236)

Kryteria podziału strajków

Ze względu na:

1. Przedmiot strajku:

• polityczne
• zawodowe
• ekonomiczno-polityczne

2. Zakres akcji strajkowej:

• powszechne
• zakładowe
• ponadzakładowe

3. Interes będący przedmiotem konfliktu:

• solidarnościowy
• samodzielny

4. Intensywność:

• podstawowy
• ostrzegawczy

5. Sposób przeprowadzenia:

• strajki związane z pozostaniem na terenie miejsca pracy np. okupacyjny, przerywany, obrotowy, strajk włoski
• strajki związane z opuszczeniem miejsca pracy
• strajki związane z zewnętrzną blokadą miejsca pracy

6. Czas trwania strajku:

• terminowe
• bezterminowe

7. Zgodność z prawem:

• legalne
• nielegalne

(J. Żołyński 2013, s. 231-233)

Protesty społeczne w Polsce

Według danych od 1989r., zebranych przez GUS (Główny Urząd Statystyczny), największa fala strajkowa pojawiła się w latach 1992-1993. Z czasem uległa ona osłabieniu aż do całkowitego zaniku. W latach 2007-2008 również zaobserwowano wzrost fali strajkowej lecz nieco słabszy. Spowodowany był wzmocnieniem się pozycji przetargowej pracowników na rynku pracy. Ta fala strajkowa pojawiła się po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, jednak również zanikła po wybuchu kryzysu w 2008r.

Z czasem strajk, jako metoda walki, stracił na znaczeniu. Znacznie częściej zaczęły pojawiać się inne formy protestu takie jak demonstracje, blokady dróg, oraz okupacje budynków urzędów publicznych oraz zakładów pracy. Za wzrost tego typu zgromadzeń publicznych przyjmuje się lata 2002-2003. Lecz te zgromadzenia publiczne również osłabły. Wiąże się to z kilkoma czynnikami, takimi jak:

• wejście do Unii Europejskiej, z kraju wyjechało około 1,1 mln osób
• wzrost koniunktury gospodarczej, zarówno w przemyśle wydobywczym jak i ciężkim; zapotrzebowanie na surowce, energię, stal itd., spowodowało wzrost cen na międzynarodowych rynkach, co polepszyło rentowność kopalń, stoczni i stalowni w Polsce (J.Urbański 2014, s. 189-191)

Strajk — artykuły polecane

Obywatel — Rola związków zawodowych w firmie — Dyscyplina pracy — Układy zbiorowe pracy — Lokaut — Prawo pracy — Wiek produkcyjny — Dni wolne — Odprawa pracownicza

Bibliografia

• Urbański J. (2014), Prekariat i nowa walka klas, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa
• Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Dz.U. 1991 nr 55 poz. 236
• Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. Dz.U. 1991 nr 55 poz. 234
• Żołyński J. (2013), Strajk i inne rodzaje akcji protestacyjnych jako metody rozwiązywania sporów zbiorowych, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Dariusz Jaroń, Gabriela Krzysiek

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.