Stopa podatkowa

Stopa podatkowa to procentowe wyrażenie sumy pieniężnej jaką zobowiązani jesteśmy zapłacić z racji istnienia nieodpłatnych, bezzwrotnych i przymusowych obciążeń nakładanych przez tzw. związki publicznoprawne. Inaczej rzecz ujmując, możemy mówić o stawce podatkowej, co zasadniczo sprowadza się do tego samego. W takim wypadku mamy do czynienia z kwotą płaconą przeważnie na rzecz państwa lub samorządu terytorialnego. W zależności od potrzeb operuje się stopą podatkową bądź kwotowo wyrażoną stawką podatkową.

TL;DR

Stopa podatkowa to procentowa kwota, jaką płacimy na rzecz państwa lub samorządu. Wyróżnia się trzy rodzaje systemów podatkowych: progresywny, degresywny i liniowy. W Polsce obowiązuje progresywna stopa podatku od osób fizycznych. Istnieją również podatki kwotowe, gdzie płacimy określoną kwotę niezależną od ceny rynkowej danego dobra. Krańcowa stopa podatkowa to część dodatkowego dochodu, którą musimy zapłacić. Można obliczyć ją za pomocą wzoru. Progresywność opodatkowania można ocenić przy pomocy krańcowej stawki podatkowej.

Procentowo określona stopa podatkowa

W przypadku podatków gdzie płacimy pewien procent od podstawy opodatkowania, najczęściej wyróżnia się trzy rodzaje systemów podatkowych:

• progresywny system podatkowy - wraz z wysokością dochodów rośnie stopa opodatkowania,
• degresywne system podatkowy - wraz z wysokością dochodów maleje stopa opodatkowania,
• podatki liniowe - stopa podatkowa jest wprost proporcjonalna do podstawy opodatkowania.

Przykłady powyższych 3 systemów dla podatków od osób fizycznych - PIT:

W zdecydowanej większości krajów mamy do czynienia z progresją podatkową. Dla przykładu w Polsce do 2008 roku obowiązywała 19%, 30% lub 40% stopa podatku od osób fizycznych, a od roku 2009 18% i 32% w zależności od uzyskiwanego dochodu.

Coraz częściej spotykamy się z liniową stawką podatku. Podatek liniowy został wprowadzony w wielu krajach Europy Środkowo-Wschodniej: obowiązuje m.in. w Estonii, na Łotwie, na Litwie, w Rosji, na Ukrainie, w Czechach, na Słowacji, w Rumunii, w Bułgarii, w Serbii (nie obowiązuje w Kosowie), w Czarnogórze, w Macedonii, w Albanii i w Gruzji. Stawka opodatkowania waha się między 10% a 35%.

Ewenementami są kraje, w których występuje degresywna stawka podatkowa jak np. w Bośni i Hercegowinie. Najwyższą stawkę, bo 20% płacą teoretycznie najbiedniejsi, odpowiednie niższe stawki (15%,12%,10%) zamożniejsi. Ponadto do roku 1995 krajem, w którym stosowano degresywne stawki podatkowe była Łotwa.

Kwotowo określona stawka podatkowa

Typowymi podatkami kwotowymi są przykładowo:

• akcyza
• podatek od gruntów
• podatek od posiadanego psa
• pogłówne (charakter bardziej historyczny)
• taksa klimatyczna

Charakterystyczne w tego rodzaju ustalaniu stopy podatku jest podanie kwoty należnej, która jest taka sama dla wszystkich obywateli i jest niezależna od ceny rynkowej danego dobra.

Przykładowe kwoty podatku w Polsce na wybrane dobra podlegające opodatkowaniu:

W przypadku dóbr objętych akcyzą mamy do czynienia np. z następującymi stawkami podatkowymi: benzyna silnikowa podlega stawce 1565 zł/1000 l w, wódka - 4960 zł/100 l od 100% alkoholu etylowego zawartego w produkcie, wino - 158 zł/100 l, olej opałowy (prawidłowo zabarwiony, oznaczony znacznikiem fiskalnym i sprzedawany na cel opałowy) - 232 zł/1000 l (stan na dzień 1 stycznia 2007 r.).

Przykładem podatku od gruntów jest podatek rolny. Od 1 ha przeliczeniowego gruntów będących częścią gospodarstwa rolnego podatek zawiera się w równowartości pieniężnej 2,5 q żyta. Od 1 ha innych gruntów jest to równowartość pieniężna 5 q żyta. Ceny ustala się wg średniej skupu żyta za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy.

Do 2007 roku w Polsce obowiązywał podatek od posiadanego psa. Jego wysokość była określana przez gminy, ale ograniczona była przez rozporządzenie ministerialne i zazwyczaj kwota takiego podatku oscylowała w okolicach 40 zł. Obecnie podatek zastąpiony został fakultatywną opłatą nie wyższą niż 100 zł.

Taksa klimatyczna wprowadzana np. w momencie wpisania danego regionu czy tez miasta na listę "miejscowości turystycznych". Wprowadzenie taksy zapewnia dodatkowy dochód i przykładowo podejmowane próby w Krakowie, chociaż bezskuteczne, miały miały ustalać stawkę tego podatku w granicach 1,6zł/doba od turysty.

Krańcowa stopa podatkowa

Krańcowa stopa podatkowa jest to część dodatkowego dochodu którą musimy zapłacić w formie podatku. Stopę wyraża się w formie procentowej, i można ją obliczyć za pomocą wzoru: $ksp\%={\dfrac {\Delta zp}{\Delta dpo}}\cdot 100\%$

Gdzie:

• $ksp\%$ - krańcowa stopa podatkowa,
• $zp$ - zobowiązanie podatkowe,
• $dpo$ - dochód podlegający opodatkowaniu

Wartościowym wyrażeniem tej stopy jest krańcowa stawka podatkowa. Na poziomie mikroekonomicznym, obliczana jest ona na podstawie przepisów podatkowych, gdyż podatnikiem jest jednostka lub przedsiębiorstwo, co nie wymaga stosowania dodatkowych sposobów. Natomiast na poziomie makroekonomicznym, oblicza się ją mając na uwadze system powiązanych ze sobą przepisów prawnych, co sprawia że jest to bardzie pracochłonne.

Krańcowa stawka podatkowa a progresywność opodatkowania

W celu wyznaczenia progresywności opodatkowania możliwe jest użycie przeciętnej stawki opodatkowania jaką jest stosunek kwoty opodatkowanej do dochodu, który był podstawą opodatkowania, lub krańcowa stawka podatkowa którą opisuje zmiana kwoty podatku powstała przez zmianę wysokości dochodu. Częstym problemem jest zmiana wielkości dochodu. Różne wartości przyjmowane są wówczas przez krańcową stawkę podatkową, oraz przez przeciętną stawkę podatkową w związku z tym otrzymujemy różne wyniki w rozumieniu progresywności tego samego podatku. Podczas oceny progresywności podatkowej z wykorzystaniem krańcowej stopy podatkowej, można dojść do wniosku, że krańcowa stopa jest niezmienna niezależnie od poziomu dochodu osiąganego przez płatnika. W przypadku trendu rosnącego mówi się o progresywności podatku, a w sytuacji odwrotnej mamy do czynienia z jego regresywnością. W sytuacji gdy krańcowa stopa podatkowa ma wartość stałą, czyli jest podatkiem proporcjonalnym, ale przy podatku płaskim, krańcowa stawka rośnie wraz ze wzrostem dochodu przez co informuje nas o swojej progresywności.

Stopa podatkowa — artykuły polecane

Próg podatkowy — Progresja podatkowa — Ulga podatkowa — Podatek rolny — Cło importowe — Podatek ryczałtowy — Indeks cen konsumpcyjnych — Rezydencja podatkowa — Podatek dochodowy od firm

Bibliografia

• Bernat R. (2015), Skutki podatkowe przekształcenia spółki osobowej w inną spółkę osobową, Studia i Materiały, 1(18)
• Dach Z., Szopa B. (2004), Podstawy makroekonomii, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków
• Dolata S. (2013), Podstawy wiedzy o polskim systemie podatkowym, Wolters Kluwer, Warszawa
• Kosek-Wojnar M. (2012), Zasady podatkowe w teorii i praktyce, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Oktaba R. (2017), Prawo podatkowe, C.H. Beck, Warszawa
• Pasternak-Malicka M. (2015), Stawka podatkowa jako miernik racjonalnego fiskalizmu a nie etyczne postawy przedsiębiorców, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 864
• Sznajderska A. (2016), Wpływ sposobu zarządzania płynnością, premii za ryzyko i oczekiwań na stopy rynku międzybankowego w Polsce, Bank i Kredyt 47(1)

Autor: Piotr Gawlewicz, Wojciech Majkut