Ryzyko płynności

Ryzyko płynności - ryzyko wystąpienia sytuacji, w której bankowi zabraknie gotówki na dokonanie niespodziewanych wypłat z rachunków depozytowych. Brak płynnych aktywów zazwyczaj wywołuje niedobory funduszy na finansowanie działalności na rynku detalicznym i korporacyjnym lub na finansowanie codziennych operacji finansowych. Przy braku możliwości szybkiego znalezienia dodatkowych kapitałów może dojść do paniki i runu na bank. Najważniejszą funkcją pożyczkodawcy ostatniej instancji jest ochrona banku przed ryzykiem utraty płynności. Utrzymanie płynności wywodzi się ze z ustawy Prawo bankowe i jest obowiązkiem każdego banku.

Płynność finansowa to możliwość terminowego regulowania aktualnych zobowiązań. Sytuacja taka jest zapewniona przez łatwą zamianę składników majątkowych na pieniądz. Należy pamiętać, iż utrzymanie płynności powinno mieć pierwszeństwo przed rentownością.

Wszystkie operacje, które powodują przepływ strumieni pieniężnych mogą wywoływać perturbację banku w sferze płynności. Ryzyko płynności wiąże się bezpośrednie z pozostałymi rodzajami ryzyka bankowego np. z ryzykiem kredytowym, ryzykiem rynkowym, czy ryzykiem operacyjnym.

TL;DR

Ryzyko płynności to sytuacja, w której bankowi brakuje gotówki na wypłaty z rachunków depozytowych. Może to prowadzić do paniki i runu na bank. Płynność finansowa to możliwość regulowania zobowiązań. Ryzyko płynności wynika z gospodarowania aktywami i pasywami przez bank. Przyczyny zagrożeń płynności to m.in. opóźnienia spłat kapitału i odsetek oraz nieoczekiwane wycofanie depozytów. Reguły zarządzania płynnością obejmują dopasowanie terminów wymagalności pasywów i aktywów oraz utrzymywanie stabilnych źródeł finansowania. Strategie banków to magazynowanie płynności, zarządzanie pożyczoną płynnością i zrównoważone zarządzanie płynnością.

Rodzaje ryzyka płynności

Ryzyko płynności możemy podzielić na ryzyko pierwotne i wtórne:

• Pierwotne ryzyko płynności - wynika z gospodarowania aktywami i pasywami przez bank.
• Wtórne ryzyko płynności - jest związane z poniesionymi stratami w wyniku niekorzystnych zmian cen i utraty kapitału.

Przyczyny zagrożeń płynności

Najważniejsze przyczyny zagrożeń płynności:

• Nieplanowane wydłużenie zaangażowania kapitału w aktywa operacyjne banku. Zazwyczaj są to opóźnienia spłat rat kapitału i odsetek, w wyniku których powstaje luka w bilansie. Jest to aktywne ryzyko płynności.
• Transformacja terminu kapitałów pozyskanych i inwestowanych (niezgodność okresów, na jakie pozyskano i zainwestowano kapitał. Zagrożenie pojawia się wtedy, gdy w sytuacji zamierzonego niedopasowania pozycji bilansowych w określonych terminach zapadalności i wymagalności nie można uruchomić zastępczego refinansowania. Jest to pasywne ryzyko płynności.
• Ryzyko zawartych umów. Ryzyko to może występować jako aktywne, gdy istnieje ewentualne ryzyko roszczeń beneficjentów do realizacji przyrzeczonych kredytów i gwarancji (operacje pozabilansowe). Może mieć również formę pasywną, jeżeli istnieje niebezpieczeństwo nieoczekiwanego wycofania depozytów.

Ryzyko płynności obejmuje zarówno aktywa jak i pasywa. Podczas braku płynności zachwiana zostaje relacja należności-zobowiązania. Nie istnieje norma płynności dla banków. Każdy z nich powinien utrzymywać płynność adekwatnie do skali podejmowanego ryzyka. Płynność banków można opisać dzięki relacji aktywów płynnych czyli środków pieniężnych oraz takich które bez znaczącego opóżnienia mogą pozostać zamienione do aktywów ogółem. Płynność banku analizujemy też przy zastosowaniu relacji kredytów do depozytów. Jeśli taka relacja się powiększa to płynność maleje.

Reguły zarządzania płynnością

• Złota reguła bankowa. Nie zaistnieje ryzyko płynności jeśli dopasowane będą terminy wymagalności pasywów jak również zapadalności aktywów z kwotami. Jednak całkowite przestrzeganie tej reguły ograniczałoby użyteczność banku jako pośrednika i pogarszałoby rentowność.
• Reguła osadu. Nie wszystkie depozyty podejmowane są w deklarowanym terminie wymagalności, to znaczy, że istnieją środki finansujące aktywa.
• Reguła przesunięć. Występowanie aktywów, które przy upłynnieniu przed terminem wymagalności nie spowodują skutków finansowych.
• Reguła maksymalnej straty. Aby zachować płynność bank jest w stanie upłynniać aż do uzyskania straty na poziomie funduszy własnych.

Instrumentem, który służy do zarządzania płynnością jest zestawienie aktywów oraz pasywów opierając się na terminach pozostałych ważności (zapadalności i wymagalności). Bank może dowolnie zmieniać to zestawienie biorąc pod uwagę ocenę przepływów, ponieważ kontraktowy okres przechowywania zazwyczaj nie jest właściwy przy ocenianiu ich stabilności. Ważnym aspektem przy zachowaniu płynności jest stabilność źródeł finansowania. Należące do stabilnych źródeł finansowania depozyty gospodarstw domowych zazwyczaj pozostają dłuższy okres w pasywach banków od okresów umownych. Lokaty z rynku międzybankowego są zazwyczaj utrzymywane krótko oraz na większe kwoty. Istotna jest budowa stabilnej bazy depozytów.

Strategie banków dla zachowania płynności

• Strategia magazynowania płynności - polega ona na utrzymywaniu w aktywach bilansu odpowiednich rezerw w postaci gotówki i łatwo zbywalnych aktywów dla pokrycia popytu na płynność.
• Strategia zarządzania pożyczoną płynnością- polega na zaciąganiu pożyczek na pokrycie natychmiast wymagalnego popytu na płynność. Bank redukuje w ten sposób koszty magazynowania płynności w aktywach co powoduje, że metoda ta jest tańsza od poprzedniej. W przypadkach jednak niespodziewanego zapotrzebowania na płynność jego pokrycie z zewnątrz może być bardzo kosztowne i ryzykowne.
• Strategia zrównoważonego zarządzania płynnością- łączy ona dwie wyżej wymienione strategie, część środków jest magazynowana, a druga część jest pożyczana, na podstawie wcześniej zawartych umów.

Ryzyko płynności — artykuły polecane

Pożyczkodawca ostatniej instancji — Kapitał obcy — Rezerwy obowiązkowe — Strategia finansowania działalności — Analiza struktury kapitałowej — Faktoring niepełny — Kredyt refinansowy — CDS — Ryzyko stopy procentowej

Bibliografia

• Heffernan S. (2007), Nowoczesna bankowość, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Jaworski W., Zawadzka Z. (red.) (2010), Bankowość: podręcznik akademicki, Poltext, Warszawa
• Malinowski A. (2011), Zastosowanie bancassurance w Polsce, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach
• Patterson R. (1999), Kompendium terminów bankowych, Business Press, Warszawa
• Piotrowski S. (2015), Model CAPM z ryzykiem płynności na polskim rynku kapitałowym, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Współczesne Problemy Ekonomiczne, Nr 11
• Wąsowski W. (2004), Ekonomika i finanse banku komercyjnego, Difin, Warszawa

Autor: Mariusz Krzysztofek, Natalia Borek