Opieka medyczna

Opieka medyczna - to całokształt podejmowanych środków i działań, mających na celu zapewnienie ochrony zdrowia społeczeństwa. Opieka medyczna jest realizowana dzięki funkcjonowaniu systemu opieki zdrowotnej w Polsce. Prawo do do ochrony zdrowia ma każdy obywatel, co gwarantuje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Dodatkowo państwo ma za obowiązek zapewnić równy dostęp do świadczeń opieki medycznej finansowanej ze środków publicznych każdemu, niezależnie od jego sytuacji finansowej. Opieką szczególnie objęte są: dzieci, kobiety w ciąży, osoby niepełnosprawne oraz osoby w podeszłym wieku. Do obowiązków konstytucyjnych należy również zwalczanie chorób o cechach epidemii oraz wspieranie rozwoju kultury fizycznej i jej propagowanie, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży (Konstytucja RP, art. 68)

TL;DR

Artykuł omawia system opieki medycznej w Polsce, regulacje prawne dotyczące opieki zdrowotnej, finansowanie opieki medycznej, porównanie systemów opieki zdrowotnej w różnych krajach oraz opiekę medyczną w jednostkach penitencjarnych.

Regulacje prawne

Informacje o prawie do opieki medycznej oraz podejmowanych w jej zakresie działaniach, oprócz Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej regulują także ustawy:

1. Ustawa o działalności leczniczej - określa reguły funkcjonowania działalności leczniczej i prowadzenia rejestru podmiotów zajmujących się tym rodzajem działalności. Znajdują się tam również informacje o normach czasu pracy pracowników oraz zasady objaśniające w jaki sposób będzie sprawowana kontrola i nadzór nad jednostkami zajmującymi się działalnością leczniczą. (Ustawa o działalności leczniczej, art. 1, pkt. 1, 3-5)
2. Ustawa o systemie informacji w ochronie zdrowia - wyjaśnia funkcjonowanie systemu informacji prowadzonego w ramach prowadzenia polityki zdrowotnej państwa. Celem funkcjonowania tego rodzaju systemu jest podnoszenie jakości świadczonych usług i ich większej dostępności oraz finansowania zadań z zakresu ochrony zdrowia. W skład systemu informacji wchodzą bazy danych zawierające informacje o świadczeniach opieki zdrowotnej które były udzielane w przeszłości, są udzielane obecnie i planowane w przyszłości. Znajdują się tam również dane o pracownikach medycznych i osobach świadczących oraz korzystających z usług ochrony zdrowia (Ustawa o systemie informacji w ochronie zdrowia, art. 1, ust.1; art. 3, ust.1)
3. Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta - przedstawia prawa pacjenta, obowiązki osób i instytucji udzielających świadczeń zdrowotnych, zasady postępowania z dokumentacją medyczną, kompetencje Rzecznika Praw Pacjenta, postępowanie w przypadku praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów oraz reguły ustalania odszkodowań i zadośćuczynień na skutek zdarzeń medycznych (Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, art. 1)
4. Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - określa warunki jakie muszą zostać spełnione aby świadczenie opieki zdrowotnej było sfinansowane ze środków publicznych oraz określa zasięg tego świadczenia. Dodatkowo zawiera m.in.: zasady i tryb finansowania świadczeń, zasady ubezpieczenia społecznego oraz obowiązki władz publicznych (Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, art. 1, pkt. 1-4)
5. Ustawa o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych - zawiera informacje m.in.: o prowadzeniu i finansowaniu lecznictwa uzdrowiskowego, kierunkach leczniczych uzdrowisk oraz o zasadach sprawowania nadzoru nad lecznictwem tego rodzaju (Ustawa o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych, art. 1, pkt. 1-3)
   

Wyżej wymienione ustawy regulują w stopniu ogólnym zasady dotyczące opieki medycznej, natomiast oprócz tego istnieje szereg ustaw zajmujących się szczegółowymi obszarami systemu opieki zdrowotnej takimi jak specyfika zawodu lekarza, pielęgniarki czy położnej.

Finansowanie opieki medycznej w Polsce

W krajowym systemie opieki zdrowotnej od lat zachodzą ważne zmiany w dziedzinie sposobu finansowania. W 1999r. nastąpiła zmiana struktury finansowania służby zdrowia- system budżetowy zmieniono na ubezpieczeniowy (powszechny system ubezpieczeń społecznych). Zostały powołane kasy chorych, które już w roku 2003 zostały zastąpione przez Narodowy Fundusz Zdrowia - niezależnego płatnika określonych świadczeń zdrowotnych. W Polsce istnieje obecnie rozbudowany system opieki publicznej i niepublicznej oraz prywatna opieka zdrowotna - uzupełniająca. System ochrony zdrowia w Polsce finansowany jest ze środków publicznych pochodzących ze składek na ubezpieczenie zdrowotne dysponowanych przez:

• Narodowy Fundusz Zdrowia
• budżet państwa
• budżet samorządów terytorialnych na szczeblu gminnym, powiatowym i wojewódzkim

Wynikiem takiego rozwiązania jest efektywne i racjonalne działanie, które muszą podejmować wszystkie jednostki ochrony zdrowia. Każda z nich musi podjąć odpowiedzialność finansową za podejmowane decyzje, ponoszone koszty i otrzymywane przychody. (B. Wrona, 2011, s. 379, 381)

Systemy finansowania opieki medycznej w innych krajach

Międzynarodowe systemy finansowania ochrony zdrowia oparte są w większości na trzech modelach opieki zdrowotnej:

• model Beveridge’a - inaczej zwany systemem ubezpieczeń społecznych (bazuje na nim m.in.: Wielka Brytania)
• model Bismarca - również należący do systemu ubezpieczeń społecznych (rozwiązanie stosowane w Niemczech)
• model rezydualny - czyli system nieregulowanego rynku ubezpieczeń (wykorzystywany przez Stany Zjednoczone)

Badania wskazują, że wielkość publicznego finansowania może być w dużym stopniu zależna od przyjętego w danym państwie modelu ochrony zdrowia. Najlepiej wypadają kraje opierające się na modelu Beveridge’a, kolejne miejsca zajmują te w których stosowano model Bismarca. Porównując cechy charakterystyczne systemów opieki zdrowotnej w wybranych państwach, można zauważyć, że funkcjonujący w Polsce system opieki zdrowotnej podobny jest do rozwiązań w Wielkiej Brytanii. W obydwu krajach środki na opiekę zdrowotną są gromadzone w sposób centralny i dzielone na regiony. W Polsce funkcja alokacyjna jest realizowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia natomiast w Wielkiej Brytanii zadanie to należy do Ministerstwa Zdrowia. Mimo ciągłych ulepszeń w zakresie funkcjonowania opieki zdrowotnej, nadal nie istnieje model o którym można powiedzieć, że jest bez wad i sprawdzi się w każdym kraju (M. Jaworzyńska, 2012, s. 209-211, 216)

Opieka medyczna w jednostkach penitencjarnych

Udzielanie świadczeń zdrowotnych przez podmioty lecznicze dla osób pozbawionych wolności w Polsce zostało określone w Rozporządzeniu wydanym przez Ministra Sprawiedliwości. mimo że zapewnienie opieki medycznej jest kwestią drugoplanową tych instytucji, to jednak istotną. Osobom osadzonym w jednostkach penitencjarnych przysługują:

• Świadczenia lecznicze - poradnia lekarska, badania diagnostyczne, terapia psychologiczna, leczenie stomatologiczne
• Świadczenia pielęgnacyjne - opieka i pielęgnacja osób chorych i niepełnosprawnych
• Opieka nad kobietą ciężarną - lekarz w każdym indywidualnym przypadku określa zakres świadczeń medycznych dla pacjentki zgodnie ze standardami opieki okołoporodowej i opieki nad noworodkiem
• Świadczenia rehabilitacyjne
• Działania profilaktyczne

Wszystkie świadczenia udzielane są przez więzienną służbę zdrowia a każdy zakład opieki zdrowotnej jednostek penitencjarnych to zakład z izbą chorych i gabinetem stomatologicznym. Ponadto leczenie specjalistyczne odbywa się w oddziałach specjalistycznych - jeżeli świadczenia zdrowotne nie mogą być udzielone w więziennej infrastrukturze medycznej, to są udzielane przez podmioty lecznicze znajdujące się poza więzieniem. W szpitalach więziennych nie są wykonywane skomplikowane zabiegi z obszarów: neurochirurgii, okulistyki, chirurgii szczękowej, kardiologii inwazyjnej, urologii, przeszczepów narządów, ginekologii (Dańda A. i in., 2013, s. 232, 233)

Opieka medyczna — artykuły polecane

Dane wrażliwe — Polskie Centrum Akredytacji — Służba zdrowia — Zdrowie publiczne — Ustawa o ochronie informacji niejawnych — Informacja niejawna — Zakład Ubezpieczeń Społecznych — Sektor publiczny — Lekarz medycyny pracy

Bibliografia

• Jaworzyńska M. (2012), Analiza porównawcza systemu finansowania opieki zdrowotnej w Polsce z wybranymi krajami, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H. Oeconomia, vol. 46, nr 1
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej Dz.U. 2011 nr 112 poz. 654
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Dz.U. 2004 nr 210 poz. 2135
• Ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia Dz.U. 2011 nr 113 poz. 657
• Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1399
• Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta Dz.U. 2009 nr 52 poz. 417
• Wrona B. (2011), Działalność regulacyjna państwa w sferze finansowania ochrony zdrowia, Zeszyty Naukowe/ Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, nr 11
• Dańda A. (red.) (2013), Opieka medyczna w jednostkach penitencjarnych, Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu, nr 4

Autor: Izabela Stypuła

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.