Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (ang. CIT - Corporate Income Tax) jest to akt prawny normujący pobór opłat podatkowych od dochodu osób prawnych. Jest to rodzaj podatku bezpośredniego pobieranego od spółek (przedsiębiorstw). Większość systemów podatkowych posiada odrębną konstrukcję pobierania podatków od osób prawnych. W okresie socjalizmu podatek dochodowy osób prawnych stanowił główne źródło dochodu budżetowego. W pewnym okresie wysokość stawki wynosiła nawet 60% podstawy opodatkowania.

Podatek dochodowy od osób prawnych pod względem konstrukcji jest podobny do podatku dochodowego od osób fizycznych. Mimo wielu podobieństw można znaleźć również bardzo dużo znaczących różnic. Ustawę tę uznaje się za prostszą i bardziej czytelną od ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ale od wielu lat interpretacja przysparza wielu problemów.

Ustawa o poborze podatku od osób prawnych była jednym z elementów podstawowych reform polskiego systemu podatkowego, który był dostosowywany do nowej rzeczywistości gospodarki rynkowej. Podatki od dochodu osób prawnych nie uwzględniają zdolności płatniczej podatnika. Nie uwzględniają również minimum egzystencji. Stawki podatkowe w zależności od wielkości dochodu nie są zróżnicowane. Wnioskiem tego jest brak ujmowania podatku dochodowego od osób prawnych jako obciążenia osobiste (W. Wyrzykowski 2004, s. 148-149).

TL;DR

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych reguluje pobór opłat podatkowych od spółek. Jest prostsza od ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ale interpretacja przysparza problemów. Podatek dochodowy od osób prawnych nie uwzględnia zdolności płatniczej ani minimum egzystencji. Istnieje wiele zwolnień przedmiotowych i podmiotowych. Podatek dochodowy został wprowadzony w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych w celu finansowania działań wojennych. Redystrybucja dochodów za pomocą podatku dochodowego nie jest skuteczna i może pogłębiać nierówności społeczne.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku od osób prawnych (tekst jednolity, DzU z 2000 r., nr 54, poz. 654 z późniejszymi zmianami) (W. Wyrzykowski 2004, s. 148).

Budowa ustawy

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych zbudowana jest z następujących rozdziałów (Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych, 1992 r.):

• Rozdział 1. Podmiot i przedmiot opodatkowania
• Rozdział 1a. Ceny transferowe

1. Oddział. Przepisy ogólne
2. Oddział. Zasada ceny rynkowej
3. Oddział. Dokumentacja cen transferowych

• Rozdział 2. Przychody
• Rozdział 3. Koszty uzyskania przychodów
• Rozdział 4. Zwolnienia przedmiotowe
• Rozdział 4a. Opodatkowanie stron umowy leasingu
• Rozdział 5. Podstawa opodatkowania i wysokość podatku
• Rozdział 5a. Podatek od dochodów i niezrealizowanych zysków
• Rozdział 6. Pobór podatku
• Rozdział 6a. Zwrot podatku z tytułu wypłaconych należności
• Rozdział 7. Zmiany w przepisach obowiązujących
• Rozdział 8. Przepisy przejściowe i końcowe

Zwolnienia podatkowe

W ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych istnieje szereg zwolnień przedmiotowych i podmiotowych (L. Etel i in. 1994, s. 314, 317): Zwolnienia podmiotowe:

• Narodowy Bank Polski
• Skarb państwa
• Jednostki budżetowe
• Przedsiębiorstwa międzynarodowe i inne jednostki gospodarcze utworzone przez organ administracji państwowej wspólnie z innymi państwami na podstawie porozumienia lub umowy, chyba że porozumienia te stanowią inaczej
• Fundusze celowe utworzone na podstawie odrębnych ustaw, chyba że przepisy tych ustaw stanowią inaczej
• Jednostki samorządu terytorialnego w zakresie dochodów własnych
• Agencja Rynku Rolnego
• Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych
• Fundusze inwestycyjne i emerytalne
• Agencja Nieruchomości Rolnych

Zwolnienia przedmiotowe:

• Dochody kościelnych osób prawnych z niegospodarczej działalności statusowej
• Dochody podatników, z wyłączeniem przedsiębiorstw państwowych, spółdzielni oraz spółek, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa
• Dochody związków zawodowych, organizacji pracodawców, partii politycznych
• Dochody z tytułu sprzedaży całości lub części nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego
• Dochody z tytułu prowadzenia szkół
• Dochody narodowych funduszy inwestycyjnych pochodzące np. z dywidend
• Dopłaty bezpośrednie stosowane w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE
• Dochody podatników z działalności pozarolniczej

Wymienione zwolnienia nie są niestety na stałe wpisane w system podatkowy w Polsce. Wprowadzono je w różnych latach i stale są zmieniane. Aktualne akty prawne w tej sprawie znajdują się na stronie internetowej ministerstwa finansów.

Geneza podatku dochodowego

Podatek dochodowy po raz pierwszy został wprowadzony w Wielkiej Brytanii w 1799 roku. Powodem wprowadzenia podatku dochodowego była dziura budżetowa wywołana wojną z Francją. Drugim krajem, który sięgnął po ten rodzaj opodatkowania były Stany Zjednoczone Ameryki. Tak jak w przypadku Wielkiej Brytanii tak i tutaj w 1862 r. Abraham Lincoln sięgnął po dochody obywateli tłumacząc to względami patriotycznymi. Konfederaci bowiem toczyli wtedy wojnę domową z północą kraju. Stawki podatku dochodowego na przestrzeni lat ewoluowały lub znikały na krótki czas po to, aby znów się pojawić w systemie podatkowym wymienionych państw. Powód powrotu obciążeń podatkowych od dochodu zawsze był ten sam. Państwa potrzebowały środki na działania wojenne. Niestety podatek dochodowy został utrzymany do dnia dzisiejszego i funkcjonuje w wielu krajach na świecie, w tym również w Polsce (W. Kwaśnicki 2003, s. 1-5).

Skuteczność redystrybucji dochodów budżetowych

Częstym uzasadnieniem utrzymywania podatku dochodowego przez polityków jest chęć wpływania na problem nierówności społecznych i gospodarczych. Państwo odbierając w podatkach m.in. dochodowych część dochodów ludzi czy organizacji dokonuje następnie redystrybucji zabranych dóbr. Stosuje często progresywne opodatkowanie co może zniechęcać do wypracowywania większych dochodów. Doświadczenia wielu gospodarek na świecie są dowodem na brak skuteczności stosowania podatku dochodowego w celu redystrybucji pieniędzy między inne grupy społeczne. Powoduje to skutek odwrotny do zamierzonego. Rozpiętości w dochodach pogłębiają się przy rosnącym niezadowoleniu podmiotów gospodarczych. Problem jest globalny i stawia wiele pytań nie tylko natury gospodarczej, ale i moralnej o słuszność wysokich obciążeń podatkowych. Zazwyczaj podatki dochodowe uderzają w najbiedniejszych, dlatego niezrozumiałym jest stosowanie tego instrumentu fiskalnego (A. Wildowicz-Giegiel i in. 2017, s. 86-87).

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych — artykuły polecane

Podatek dochodowy od firm — Ustawa o podatku dochodowym — System podatkowy — Ustawa o podatku od towarów i usług — Ustawa ordynacja podatkowa — Podatek rolny — Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych — Harmonizacja podatków — Rezydencja podatkowa

Bibliografia

• Etel L. (red.) (1994), Prawo podatkowe, Difin, Warszawa
• Felis P. (2012), Elementy teorii i praktyki podatków majątkowych, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa
• Jastrowicz M. (2011), Ciężar dowodu w zakresie kosztów uzyskania przychodów w podatku, Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław
• Kwaśnicki W. (2003), Z historii podatku dochodowego, Instytut Nauk Ekonomicznych, Wrocław
• Mastalski R. (2006), Prawo Podatkowe, C.H. BECK, Warszawa
• Możyłowski P. (2010), Wpływ podatków na wzrost gospodarczy, Pierwszy Urząd Skarbowy, Radom
• Ostaszewski J. (red.) (2013), Finanse Difin, Warszawa
• Portal podatkowy, Podatki.gov.pl
• Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych Dz.U. 1992 nr 21 poz. 86
• Wildowicz-Giegiel A. (red.) (2017), Dyskurs o skuteczności podatku dochodowego w procesie redystrybucji dochodów we współczesnych systemach podatkowych, Społeczeństwo i Ekonomia, Nr 1 (7)
• Wyrzykowski W. (2004), Polski system podatków i opłat w zarysie, SPG, Gdańsk

Autor: Krzysztof Konieczko

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.