Prawo dewizowe

Prawo dewizowe jest integralną i ważną częścią prawa finansowego. Powiązane jest z innymi gałęziami prawa, a w szczególności z prawem administracyjnym, karnym skarbowym oraz cywilnym.

Prawo cywilne stanowi zespół przepisów, które regulują zasady posiadania i posługiwania się w obrocie walutą obcą, jak również pozostałymi wartościami dewizowymi

TL;DR

Prawo dewizowe reguluje posiadanie i używanie walut obcych oraz innych wartości dewizowych. Podmiotami prawa dewizowego są rezydenci i nierezydenci. Wartości dewizowe to zagraniczne środki płatnicze oraz złoto i platyna dewizowa. Dewizy to papiery wartościowe wystawiane w walutach obcych. Narodowy Bank Polski zajmuje się działalnością dewizową, gromadzeniem rezerw dewizowych i zarządzaniem nimi. Rezerwy dewizowe to waluty obce kontrolowane przez bank centralny i stanowią zabezpieczenie finansowe dla kraju.

Podmioty prawa

W rozumieniu art. 2 ustawy o prawie dewizowym podmiotami prawa dewizowego są rezydenci oraz nierezydenci.

Rezydentami określa się:

• osoby fizyczne, które swoje miejsce zamieszkania mają na terytorium kraju;
• osoby prawne, a także inne podmioty, które mają siedzibę w kraju i posiadają zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu,
• oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa znajdujące się w kraju utworzone przez nierezydentów,
• polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne polskie przedstawicielstwa oraz misje specjalne, korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych.

Nierezydentami są:

• osoby fizyczne, które mieszkają za granicą,
• osoby prawne, a także inne podmioty mające siedzibę za granicą i posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywanie praw we własnym imieniu,
• oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa znajdujące się za granicą, które zostały tworzone przez rezydentów,
• obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne oraz inne obce przedstawicielstwa, a także misje specjalne i organizacje międzynarodowe, które korzystają z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych

Wartości dewizowe

Wartości dewizowe to:

• zagraniczne środki płatnicze - waluty obce oraz dewizy,
• złoto dewizowe i platyna dewizowa - to złoto oraz platyna, które są w stanie nieprzerobionym, a także w postaci sztab, monet wybijanych po 1850r., półfabrykatów i przedmiotów ze złota i platyny zwyczajowo nie wytwarzanych z tych kruszców.

Dewizy

Według art. 2 ust. 1 pkt 12 ustawy o prawie dewizowym, dewizy to papiery wartościowe oraz pozostałe dokumenty, które pełnią funkcję środka płatniczego i wystawiane są w walutach obcych.

W tym przypadku papiery wartościowe to:

• papiery wartościowe udziałowe, przede wszystkim akcje oraz prawa naboru nowych akcji,
• papiery wartościowe dłużne, w głównej mierze obligacje, wystawione bądź wyemitowane zgodnie z przepisami państwa, w którym swoją siedzibę ma wystawca lub emitent lub w którym dokonano wystawienia czy też emisji obligacji

Działalność dewizowa Narodowego Banku Polskiego

Według art. 52 ustawy o Narodowym Banku Polskim, "NBP realizuje funkcje centralnej bankowej instytucji dewizowej poprzez gromadzenie rezerw dewizowych, zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz podejmowanie czynności bankowych i innych mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu dewizowego i płynności płatniczej kraju".

Narodowy Bank Polski może być właścicielem wartości dewizowych, a poza tym dokonywać obrotu nimi we własnym imieniu oraz na własny rachunek, a również na rachunek innych podmiotów. Może także realizować czynności obrotu dewizowego w kraju i za granicą, dotyczy to także udzielania oraz zaciągania kredytów i pożyczek zagranicznych, a także udzielania i przyjmowania gwarancji bankowych, jak również poręczeń w obrotach za granicą. Kontrolę w zakresie, który ustalony jest w przepisach prawa dewizowego wykonuje prezes Narodowego Banku Polskiego.

Rezerwy dewizowe

Rezerwy dewizowe są walutami obcymi, które są w posiadaniu, a także pod kontrolą banku centralnego. Są one w dużej mierze zabezpieczeniem finansowym dla kraju rozwijającego się. Rezerwy dewizowe są częścią zasobu aktywów rezerwowych, w których skład wchodzą również rezerwy walutowe, Specjalne Prawa Ciągnienia, złoto oraz należności od Międzynarodowego Funduszu Walutowego

Prawo dewizowe — artykuły polecane

Kasa oszczędnościowa — Listy zastawne — Deponent — Bankowy Fundusz Gwarancyjny — Instytucja finansowa — Emisja obligacji — Tajemnica bankowa — Prawo bankowe — Spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa

Bibliografia

• Borodo A. (2015), Bank centralny a budżet państwa - wybrane aspekty prawne, Prawo budżetowe Państwa i Samorządu, nr 3
• Dąbrowski M. (2015), Jakość danych o rezerwach dewizowych a kryzysy finansowe w gospodarkach wschodzących, Gospodarka Narodowa, nr 3
• Kowalewska E. (2016), Narodowy Bank Polski jako centralna bankowa instytucja dewizowa, Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, nr 1
• Redo M. (2014), Prawne i finansowe aspekty zarządzania rezerwami dewizowymi w Polsce, Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne, nr 42
• Redo M. (2015), Analiza wielkości i struktury rezerw dewizowych w Polsce w latach 1998-2014, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu, nr 15
• Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe. Dz.U. 2002 nr 141 poz. 1178
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim. Dz.U. 1997 Nr 149 poz. 938
• Wójtowicz W. (red) (2014), Zarys finansów publicznych i prawa finansowego, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Aleksandra Myćka

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.