Umowa ustna

Umowa ustna jest jedną z form zawarcia współpracy między dwiema stronami. Zawiera się w pojęciu czynności prawnych, czyli zdarzeń, które wywołują skutki prawne w przypadku złożenia ustawowo określonej liczby oświadczeń woli. Jest to najczęściej zawierana forma umów. Kodeks cywilny zastrzega czynności prawne, które wymagają szczególnej formy (pisemnej, aktu notarialnego), pod rygorem nieważności.

TL;DR

Umowa ustna jest jedną z najczęściej zawieranych form umów. Swoboda zawierania umów obejmuje kształtowanie treści umowy i decyzję o jej zawarciu lub rozwiązaniu. Swoboda umów ma jednak ograniczenia, takie jak właściwość stosunku zobowiązaniowego, przepisy prawa i zasady współżycia społecznego. Umowa ustna jest ważna w przypadku umowy przedwstępnej, ale może być nieważna, jeśli wymaga formy szczególnej. Umowy dzierżawy powinny być zawarte w formie pisemnej w niektórych przypadkach.

Swoboda zawierania umów

W świetle prawa umowa ustna to dwustronna czynność prawna. Występujące podmioty prawne nazywane są zobowiązanym (dłużnikiem) oraz uprawnionym (wierzycielem). (Piasecki K. 2009, s. 277)

Wyróżnia się swobodę umów w ścisłym oraz szerokim tego słowa znaczeniu. W znaczeniu ścisłym jest równoważna ze swobodą kształtowania przez strony treści zobowiązań. Obejmuje również umowy zmieniające lub rozwiązujące stosunek prawny. Zgodnie z art. 353 k.c. strony mogą tworzyć stosunek prawny wedle własnej woli, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się ustawie ani zasadom współżycia społecznego. W szerokim spektrum swoboda jest kompetencją do kształtowania wiążących stosunków prawnych przez podmioty. Obejmuje ona wolność w podjęciu decyzji o zawarciu lub niezawarciu umowy, w wyborze kontrahenta, formy zawarcia umowy, a również decyzję o rozwiązaniu stosunku prawnego, który już istnieje.

Oprócz tego, że swoboda umów daje stronom możliwość kształtowania oraz modyfikowania normatywnych typów umów, pozawala również na tworzenie stosunków zobowiązaniowych, które nie odpowiadają żadnemu typowi wymienionemu w ustawie.

Zasada swobody zawierania umów ma swoje ograniczenia. Jej granicami są:

• właściwość (natura) stosunku zobowiązaniowego - wyrażone przepisami prawa główne cechy charakterystyczne stosunku prawnego,
• ustawa - wszystkie źródła obowiązującego prawa w Polsce (Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego),
• zasady współżycia społecznego - zwrot niedookreślony, przez który należy rozumieć pewne oceny moralne wyrażone jako swego rodzaju normy postępowania (Jacyszyn J i in. 2013, s. 67)

Ważność umowy ustnej

Umowa ustna wiążąca jest między innymi w przypadku umowy przedwstępnej w stosunku pracy. Jak określa kodeks cywilny umowa przedwstępna nie musi posiadać formy szczególnej. Jednakże wymusić ją może porozumienie stron (pactum de forma). W umowie przedwstępnej strony powinny zawrzeć istotne postanowienia przyrzeczonej umowy. W przypadku umowy o pracę będą to m.in.:rodzaj przyszłej pracy, wynagrodzenie, wymiar czasu pracy, miejsce jej wykonywania oraz termin jej rozpoczęcia. Jeśli umowa przedwstępna nie posiada wymienionych wyżej elementów, poza terminem rozpoczęcia pracy, można uznać ją za nie ważną. (Chaciński J. 2011, s. 7)

Nieważność umowy ustnej

Umowa ustna jest nie wywołuje skutków czynności prawnych w sytuacji, gdy kodeks cywilny zastrzega formę szczególną. Według Działu III k.c. są to następujące przypadki:

1. Zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa albo ustanowienie na nim użytkowania powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi
2. Jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna między nimi ma być dokonana w szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy.
3. Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia
   • Jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej lub elektronicznej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie wymaga formy dokumentowej, chyba że ustawa lub umowa zastrzega inną formę,
   • Jeżeli umowa została zawarta w innej formie szczególnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia; natomiast odstąpienie od umowy albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem.
4. W wypadku gdy umowę zawartą między przedsiębiorcami bez zachowania formy pisemnej jedna strona niezwłocznie potwierdzi na piśmie skierowanym do drugiej strony, a pismo to zawiera zmiany lub uzupełnienia umowy, niezmieniające istotnie jej treści, strony wiąże umowa o treści określonej w piśmie potwierdzającym, chyba że druga strona niezwłocznie się temu sprzeciwiła na piśmie.(Kodeks cywilny, 1964, s. 21)

Jak wynika z badań GUS większość umów dzierżawy jest zawierane w formie ustnej. Jednak nie zawsze są one ważne. Formy pisemnej wymaga między innymi umowa dzierżawy:

• w której wartość świadczeń rocznych przekracza 2000 złotych,
• nieruchomości zawarta na czas dłuższy niż 1 rok,
• obwodów łowieckich oraz rybackich,
• państwowych nieruchomości rolnych.

Ponadto jeżeli zawarto umowę pisemną dzierżawy z datą pewną, warunkuje to ustawowe prawo pierwokupu dzierżawionej nieruchomości przez dzierżawcę. (Król M. 2011, s. 4)

Umowa ustna — artykuły polecane

Umowa cywilno-prawna — Forma umowy — Umowa licencyjna — Umowa zlecenie — Zasada swobody umów — Ogólne warunki ubezpieczenia — Umowa o pracę — Cesja wierzytelności — Sąd polubowny

Bibliografia

• Chaciński J. (2011), Zastosowanie przepisów Kodeksu Cywilnego o umowie przedwstępnej w stosunkach pracy, Przegląd prawno-ekonomiczny, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Wydział Zamiejscowy Prawa i Nauk o Gospodarce w Stalowej Woli
• Jacyszyn J. i in. (2013), Umowy handlowe w pytaniach i odpowiedziach, LexisNexis, Warszawa
• Król M. (2012), Niesformalizowana dzierżawa gruntów rolnych w Polsce-ramy prawne i skutki praktyczne, Fundacja programów pomocy dla rolnictwa
• Piasecki K. (2009), Wstęp do nauki prawa cywilnego, Difin, Warszawa
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Autor: Natalia Sienko

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.