Filary Unii Europejskiej

Filary Unii Europejskiej - W traktacie z Maastricht powołano do życia Unię Europejską, która jest "parasolem" nad Wspólnotami Europejskimi i obejmuje trzy filary:

• pierwszy filar stanowią dziedziny uregulowane traktatami, które ustanowiły Euratom i Wspólnotę Europejską, tj.; unia celna i jednolity rynek, polityka handlowa, polityka rolna i rybołówstwa, polityka transportowa, reguły konkurencji, unia gospodarcza i walutowa, polityka społeczna, spójność społeczno-ekonomiczna, ochrona środowiska, polityka badawczo-rozrojowa, konkurencyjność przemysłu, sieci transeuropejskie, ochrona konsumenta i zdrowia, edukacja i kultura, obywatelstwo Unii, polityka imigracyjna, wizowa i azylowa, współpraca sądownicza w sprawach cywilnych,
• drugi filar to wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, w tym m.in. wspieranie demokracji i ochrona praw człowieka, misje pokojowe, pomoc pastwą trzecim, finansowanie bezpieczeństwa państw UE, rozbrojenie i utrzymanie pokoju, współpraca w ramach Unii Zachodnioeuropejskiej i NATO
• trzeci filar to współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych, w tym walka z przestępczością zorganizowaną, zwalczanie rasizmu i ksenofobi, współpraca w ramach Europolu.

Filary Unii Europejskiej zostały wprowadzone po podpisaniu dnia 7 lutego 1992 roku traktatu w Maastricht. Traktat ten wszedł w życie dnia 1 listopada 1993 roku. Traktat ten ustanawiający Unię Europejską stanowi postęp w procesie tworzenia silniejszego związku między narodami Europy (Maliszewska-Nienartowicz J. 2006, s. 65).

Unię Europejską stanowią Wspólnoty Europejskie, których dopełnieniem są strategie i formy współpracy przewidziane w Traktacie o Unii Europejskiej. Unia Europejska posiada Radę, Parlament Europejski, Komisję Europejską, Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy. Jako instytucje unijne wykonują one swoje przywileje zgodnie z postanowieniami traktatów. Na mocy Traktatu z Maastricht utworzono Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów, które pełnią funkcje doradcze. Utworzono również Europejski System Banków Centralnych oraz Europejski Bank Centralny. Wspólnota za swój cel przyjęła przyczynianie się do rozkwitu kultur państw członkowskich, w poszanowaniu ich narodowej i regionalnej różnorodności przy równoczesnym uwypuklaniu wspólnego dziedzictwa kulturowego (Jurkiewicz-Eckert D. 2015, s. 67)

Unia utworzona na mocy Traktatu z Maastricht uzyskała kompetencje podzielone na trzy filary.

• Pierwszy filar tworzą Wspólnoty Europejskie, w ramach których państwa członkowskie przekazały swoje kompetencje w dziedzinach uregulowanych postanowieniami traktatu. Zadaniem pierwszego filaru jest zapewnienie prawidłowego działania rynku i dążenie do zrównoważonego i trwałego rozwoju działalności gospodarczej, wysokiego poziomu zatrudnienia oraz ochrony socjalnej. Cele realizowane przez Wspólnotę są w graniach przyznanych jej kompetencji dzięki ustanowieniu wspólnego rynku oraz środków z nimi powiązanych.

• Drugi filar to wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa. Zadaniem Unii jest określanie i wdrażanie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa za pomocą metody współpracy międzyrządowej. Państwa członkowskie zobowiązane są do przestrzeganie tej polityki. Polityka ta ma na celu między innymi ochronę wspólnych wartości, podstawowych interesów, promowanie współpracy międzynarodowej oraz poszanowanie praw człowieka.

• Trzeci filar obejmuję współpracę w dziedzinie sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Zadaniem Unii jest polepszanie wspólnych działań w tych dziedzinach za pomocą metody współpracy międzyrządowej, aby zapewnić obywatelom wysoki poziom ochrony w obszarze bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Współpraca ta obejmuje zasady przekraczania zewnętrznych granic Wspólnoty i wzmocnienie kontroli, współpracę sądową w sprawach karnych i cywilnych, zwalczanie nielegalnej imigracji, wspólną politykę azylową oraz zwalczanie terroryzmu, handlu narkotykami i oszustw na skalę międzynarodową.

Podział Unii Europejskiej na filary został zniesiony od wejścia w życie traktatu lizbońskiego, który wszedł w życie 1 grudnia 2009 roku. W konsekwencji podpisania traktatu zniesiono podział na Wspólnotę Europejską i Unię Europejską, nadano Unii Europejskiej osobowość prawną, przekształcono Unię w organizację międzynarodową, zniesiono podział filarowy, powołano nowe instytucje oraz sprecyzowano podział kompetencji pomiędzy Unię a państwa członkowskie.

TL;DR

Traktat z Maastricht wprowadził trzy filary Unii Europejskiej: pierwszy filar obejmuje dziedziny uregulowane traktatami, drugi filar to wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, a trzeci filar to współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych. Filary zostały zniesione po wejściu w życie traktatu lizbońskiego w 2009 roku. Unia Europejska składa się z różnych instytucji, takich jak Rada, Parlament Europejski, Komisja Europejska i Trybunał Sprawiedliwości. Filary Unii Europejskiej są metaforą opisującą jej strukturę.

Geneza wyrażenia

Wyrażenie filary wypływa z metafory powszechnie używanej dla opisania struktury Unii Europejskiej stworzonej przez Traktat z Maastricht. Mówi się o Unii, że przypomina ona fronton świątyni i spoczywa na trzech filarach (artykuł A TUE): Wspólnotach Europejskich, Wspólnej Polityce Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz współpracy w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych. W niektórych wersjach tego modelu pierwszy filar składa się wyłącznie ze Wspólnoty Europejskiej, dawnej Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.

Istotna różnica pomiędzy pierwszym a pozostałymi filarami polega na tym, że tylko pierwszy wykorzystuje instrumenty prawne i procedury ustalone w Traktacie Rzymskim. Pozostałe filary zdominowane są przez Radę Europejską, Radę Ministrów, które wraz z Komisją i Parlamentem Europejskim odgrywają rolę podporządkowaną; Europejski Trybunał Sprawiedliwości jest tu całkiem nieobecny. Innymi słowy, drugi i trzeci filar mają w istocie charakter międzyrządowy.

Filary Unii Europejskiej — artykuły polecane

Wspólnoty europejskie — Europejska Wspólnota Gospodarcza — Polityka regionalna Unii Europejskiej — Traktat z Maastricht — Traktat Rzymski — Unia Europejska — Bank światowy — Europejska Wspólnota Węgla i Stali — Rada Europy

Bibliografia

• Bainbridge T., Teasdale A. (1998), Leksykon Unii Europejskiej, Wydawnictwo Platan, Kraków
• Jurkiewicz-Eckert D. (2015), Od Traktatu o Unii Europejskiej do Europejskiej Agendy dla Kultury - narodziny i rozwój polityki kulturalnej UE, Studia Europejskie, Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego
• Maliszewska-Nienartowicz J. (2006), Rozwój zasady proporcjonalności w europejskim prawie wspólnotowym, Studia Europejskie, Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego
• Małaszyńska E., Gruchman B. (2006), Kompendium wiedzy o Unii Europejskiej, PWN, Warszawa
• Sporek T. (1997), Teoria i praktyka głównych założeń europejskiej unii walutowej, Studia Europejskie, Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego
• Strona internetowa: Unia Europejska - Traktaty założycielskie
• Zielińska-Głębocka A. (1999), Dynamika Unii Europejskiej w świetle teorii integracji. Studia Europejskie, Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego

Autor: Agnieszka Zawada, Iga Skrobot