Korzystność

Korzystność jest miarą ocenną polegającą na porównywaniu kosztów i wyniku użytecznego działania. Korzystność wyraża relację między osiągniętym rezultatem, a nakładami, jakie trzeba było w związku z tym ponieść. Jest to więc różnica między wartością rezultatu (tzw. wyniku użytecznego działania), a poniesionymi nakładami (kosztami działania).

Korzystność w odróżnieniu od skuteczności może być odnoszona nie tylko do skutków przewidywanych, ale też nieprzewidywalnych.

Sposób ustalania korzystności przedstawia poniższy wzór:

$K=C_{wu}-C_{k}$

gdzie:

Cwu - cenność wyniku użytecznego,

Ck - cenność kosztów,

K - korzystność.

Korzystność jako miara ocenna pozwala podzielić działania na:

1. korzystne, jeśli cenność wyniku użytecznego jest większa od cenności kosztów, a miara korzystności większa od zera, wówczas następuje nadwyżka cenności wyniku użytecznego nad cennością kosztów (Cwu > Ck to K>0)
2. niekorzystne, jeśli cenność wyniku użytecznego jest mniejsza od cenności kosztów, a miara korzystności mniejsza od zera, wówczas następuje nadwyżka cenności kosztów nad cennością wyniku użytecznego (Cwu > Ck to K<0)
3. obojętne ze względu na korzystność, jeśli cenność wyniku użytecznego jest równa cenności kosztów i nie występuje nadwyżka ani cenności wyniku użytecznego, ani cenności kosztów, a miara korzystności równa jest zeru. Podkreślić należy, iż w potocznym mniemaniu także brak korzystności występujący przy tym typie działania jest traktowany jako niekorzystność, co - jak widać - jest poglądem błędnym. Takie działanie nie może być ocenione z punktu widzenia korzystności, bowiem z założenia miara ta musi być różna od zera (Cwu = Ck to K=0)

Korzystność ogólnie rzecz biorąc jest wynikiem polegającym na różnicy między wynikiem użytecznym, a poniesionymi kosztami działania, aczkolwiek w przypadku ekonomiczności, jest to relacja obu wielkości. W ekonomii wartości te, wyrażane są w inny sposób (M. Lewandowski, 2011, s. 108):

• Wynik użyteczny jest przedstawiony jako aspekt materialny
• Koszt działania stanowi aspekt moralny.

TL;DR

Korzystność to miara oceniająca porównująca koszty i wynik użyteczny działania. Może dotyczyć zarówno skutków przewidywalnych, jak i nieprzewidywalnych. Korzystność można obliczyć za pomocą wzoru K = Cwu - Ck, gdzie Cwu to cenność wyniku użytecznego, a Ck to cenność kosztów. Działania mogą być korzystne, jeśli wartość wyniku użytecznego przewyższa koszty, niekorzystne, jeśli koszty przewyższają wartość wyniku użytecznego, lub obojętne, jeśli wartość wyniku użytecznego jest równa kosztom. Korzystność jest zależna od ekonomiczności, a zarządzanie powinno uwzględniać zarówno skuteczność, jak i korzystność.

Zależność między korzystnością, a ekonomicznością

Istnieje korelacja pomiędzy ekonomicznością, a korzystnością, polegająca na tym, iż jakiekolwiek zachowanie korzystne, jest równocześnie ekonomiczne. Jest to spowodowane zdarzeniem, że korelacja dwóch wielkości, jakich różnica jest większa od 0, jest w każdym przypadku większa od jedności (gdy a-b>0 wtedy a/b>1). NIe można jednoznacznie stwierdzić, iż czynności, które są korzystne, są w takim samym stopniu ekonomiczne (i w sposób przeciwny). Aby zdecydować o ostatecznej ocenie poziomu sprawności, koniecznie trzeba przedstawić działanie w obu aspektach (M. Lewandowski, 2011, s. 108).

Działanie sprawne

Zdarzenie, które zostało określone, jako sprawne, jednoczenie jest zobowiązane do spełnienia aspektu skuteczności. Aby ustalić odpowiednią ocenę sprawności działań, trzeba określić kolejność według poziomu skuteczności (faza uzyskania wymierzonego celu). Kolejnym podjętym krokiem, jest ułożenie zdarzeń, o identycznym poziomie skuteczności, według wielkości ekonomiczności lub korzystności. Z praktyki wynika, iż zmiana korzystności nie jest zawsze współmierny do zmian ekonomiczności. Dlatego stosuje się oddzielne przedstawienie obydwóch kryteriów (E. Karaś, 2005, s. 84-86).

Ekonomiczność

Wzrost ekonomiczności, jest inaczej określeniem lepszego, ekonomicznego, możliwego zdarzenia, czyli ekonomizacja. Wyróżnione są trzy klasy ekonomizacji (E. Karaś, 2005, s. 84-86):

• Wydajność - występuje, jeżeli skupia się na wyniku użyteczności,
• Oszczędność - polega na zmniejszeniu kosztów wyniku użytecznego,
• Wydajnościowo-oszczędnościowy- wynik użyteczny jest polepszany w wyniku rozszerzeniu efektywności i obniżeniu kosztów, dzięki podwyższeniu odpowiedniego gospodarowania.

Korzystność w zarządzaniu

Aby zarządzanie mogło być określane jako w pełni działające poprawnie musi być (E. Karaś, 2005, s. 84-86):

• Skuteczne
• Ekonomiczne
• Korzystne.

Zależności pomiędzy korzystnością i/lub ekonomicznością a skutecznością

Zarządzanie	Korzystne i/lub ekonomiczne	Niekorzystne i/lub nieekonomiczne
Skuteczne	osiągane są zaplanowane cele/i rezultaty są większe od nakładów	osiągane są zaplanowane cele, ale nakłady są większe od rezultatów
Nieskuteczne	nie osiągane są zaplanowane cele, ale rezultaty są większe od nakładów	nie osiągane są zaplanowane cele/i nakłady są większe od rezultatów

Źródło: E. Karaś, 2005, s. 86

Jak wynika z tabeli, istnieją cztery do zrealizowania opcje, najkorzystniejszą i najbardziej chętną do osiągnięcia jest opcja, w której zdarzenie jest skuteczne, korzystne i/lub ekonomiczne. Z perspektywy zarządzania, wskazuje to na to, iż wyznaczone cele są uzyskiwane, a zdarzenia zarządcze, będące w realizacji są pozytywne i/lub gospodarczy (E. Karaś, 2005, s. 84-86).

Korzystność — artykuły polecane

Kryteria oceny — Analiza odchyleń wykorzystania zasobów — Teoria gier — Poziom istotności — Teoria oczekiwań — Działanie — Miary ryzyka — Ekonomiczność — Analiza przyczynowa

Bibliografia

• Bielski M. (2004), Podstawy teorii organizacji i zarządzania, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa
• Chrisidu-Budnik A. i in. (2005), Nauka organizacji i zarządzania, Kolonia Limited, Wrocław
• Karaś E. (2005), Charakterystyka jakości zarządzania przedsiębiorstwem, Metoda oceny jakości zarządzania przedsiębiorstwem
• Lewandowski M. (2011), Sprawność zarządzania z perspektywy humanistycznej. Współczesne zarządzanie, nr 1
• Pawłowski J. (2009), Problematyka efektywności działań gospodarczych, Folia oeconomica, nr 226

Autor: Aleksandra Zgórska, Dominik Gałuszka