Akcelerator

Akcelerator - zasada przyspieszania w okresie wahań koniunkturalnych, spowodowanych niestabilnoscią inwestycji. Wielkość inwestycji zależy od tempa wzrosty dochodu narodowego i w rezultacie podlega znacznym wahaniom.

TL;DR

Artykuł omawia koncepcję akceleratora ekonomicznego i finansowego. Akcelerator ekonomiczny opisuje, jak tempo wzrostu inwestycji zależy od tempa wzrostu dochodu narodowego - inwestycje mogą gwałtownie rosnąć wraz z ożywieniem gospodarczym, ale mogą również drastycznie spaść, gdy tempo wzrostu gospodarczego spada. Akcelerator finansowy z kolei odnosi się do powiązania między premią za finansowanie zewnętrzne a wartością netto dłużnika, sugerując, że szoki gospodarcze mogą być przekazywane i wzmacniane przez oddziaływanie na wartość zabezpieczonego kredytu i gabaryt udzielonego finansowania zewnętrznego. Artykuł zwraca uwagę, że efekt akceleratora jest trudny do przewidzenia ze względu na różne czynniki, takie jak zdolność wytwórcza przedsiębiorstw, pewność co do przyszłego popytu i czasowe ograniczenia zmiany planów inwestycyjnych.

Geneza

W czasie recesji inwestycje w nowe fabryki i urzadzenia znikają. Nie warto inwestować w dodatkowy potencjał wytwórczy, skoro i tak nie można sprzedać tego, co aktualnie się produkuje. Gdy w końcu gospodarka zaczyna wychodzić z recesji, powraca zaufanie i inwestycje mogą gwałtownie rosnąć. Wzrost inwestycji może być procentowo kilka razy większy niż wzrost dochodu narodowego.Jednak gdy tempo wzrostu gospodarczego zmniejszy się, wielkość inwestycji może drastycznie spaść. Sedno w tym, że inwestycje zależą nie tylko od poziomu dochodu narodowego i popytu konsumpcujnego, lecz też od tempa ich zmian. Na przykład jeśli wzrost gospodarczy w 2000r. wyniósł 1% a w 2001r. 2%, to produkcja wzrosła tylko o 2%, ale tempo wzrostu zwiększyło się o 100%. Zmiany inwestycji są więc zazwyczaj znacznie bardziej drastyczne niż zminay dochodu narodowego.

Przykład

Efekt akceleratora

Rok	0	1	2	3	4
Popyt konsumpcyjny	1000	1000	2000	3000	3500
Liczba potrzebnych maszyn		10	10	20	30
Łącznie inwestycje		1	11	11	6

Inwestycje rosną, gdy tempo wzrostu dochodu narodowego (a tym samym popytu konsumpcyjnego)wzrasta.Ilustruje tp przykład w latach 1 i 2. W roku 1 przyrost popytu konsumpcyjnego wynosi 0, a w roku 2 popyt rośnie o 1000 sztuk.Inwestycje wzrastają z 1 do 11 maszyn. Wzrost inwestycji jest znacznie większy niż wzrost popytu dzieki efektowi akceleratora. Popyt konsumpcyjny podwaja się, a inwestycje wzrastają 11-to krotnie.

Inwestycje będą utrzymywały się na stałym poziomie, jeżeli dochód narodowy będzie rósł w takim samym tempie jak w roku poprzednim. Ilustruje to sytuacja w latach 2 i 3. Popyt konsumentów rośnie w obu tych latach 2000 szt. do 3000 szt., ale inwestycje wciąż wynoszą 11

Inwestycje spadną, nawet jeśli dochód narodowy nadal rośnie, gdy tempo wzrostu zmniejszy się. Ilustruje to sytuacja w roku 4. Popyt konsumentów wzrasta o 500 szt., inwestycje maleją z 11 do 6 maszyn.

Mechanizm akceleratora finansowego

Podstawowa koncepcja mechanizmu akceleratora ma na względzie powiązanie między premią za finansowanie zewnętrzne (innymi słowy jest to różnica pomiędzy kosztami związanymi ze środkami pozyskiwanymi ze źródeł zewnętrznych a kosztami alternatywnymi pochodzącymi ze źródeł własnych) a wartością netto przypuszczalnego dłużnika (są to dobra płynne mającego dług zwiększone o zastaw na kapitale trwałym pomniejszonym o trwałe zobowiązania). Wartość netto ulega pro cyklicznej zmianie w czego efekcie premia za finansowanie zewnętrzne ulega zmianie w sposób przeciw cykliczny. Wynika z tego, że premia za finansowanie zewnętrzne jest dodatnio skorelowana z wartością netto osoby zadłużonej (M. Lubiński 2012).

Akcelerator finansowy może być definiowany jako mechanizm rozpowszechniania i dopełniania szoków gospodarczych, za pośrednictwem oddziaływania na wartość zabezpieczonego kredytu a następnie w rezultacie na gabaryt udzielonego finansowania zewnętrznego. Akcelerator finansowy bierze pod uwagę sprzężenie zwrotne zachodzące pomiędzy poziomem aktywności gospodarczej a wielkością kredytowania. Terminem kanału bilansu możemy opisać mechanizm pokrewny z akceleratorem finansowym w nawiązaniu do transmisji impulsów polityki monetarnej do tak zwanej strefy realnej. W literaturze wyróżniamy dwa istotne kanały transmisji związane z akceleratorem finansowym (T. Kozłowski 2010):

• kanał przepływów gotówkowych - niespodziewana zwyżka stóp procentowych lub destruktywny szok w dziedzinie produktywności, zmniejszając bieżącą produkcję, redukuje przepływy gotówkowe i w rezultacie zwiększa niezbędny udział funduszy zewnętrznych w dotowaniu określonego projektu inwestycyjnego. W rezultacie prowadzi to do wzrostu kosztów agencji, premii finansowania zewnętrznego co w konsekwencji prowadzi do redukcji produkcji, inwestycji, dochodów oraz przepływów gotówkowych
• kanał cen aktywów i wartości zabezpieczenia - w tym modelu kredytodawcy nie mają prawa żądać od kredytobiorców spłaty zaciągniętych zobowiązań, jeśli nie są one zabezpieczone. Majątek osób zaciągających zobowiązania oraz czynnik produkcji sprawują rolę zabezpieczenia zobowiązania.

Podsumowanie

W praktyce działanie akceleratora nie jest aż tak dramatyczne i nie kończy się tak gwałtownie jak w przykładzie. Jego efekt bardzo trudno przewidzieć z następujących powodów:

1. Wiele przedsiębiorstw utrzymuje pewną rezerwę zdolności wytwórczych. Pozwala to zaspokoić dodatkowy popyt bez konieczności inwestowania.
2. Skłonność przedsiębiorstw do inwestowania zależy od ich pewności co do przyszłego popytu.
3. Przedsiębiorstwa opracowywuja swoje plany inwestycyjne dużo wcześniej i nie mogą szybko ich zmienić
4. Maszyny nie zużywają się nagle.

Wszystkie czynniki zmniejszają efekt akceleratora i sprawiają że trudno przewidzieć jego efekt. Mimo to efekt ten wystepuje. Doświadczenie pokazuje że wahania inwestycji są znacznie większe niż wahania dochodu narodowego.

Akcelerator — artykuły polecane

Teoria cyklu koniunkturalnego M. Kaleckiego — Deflacja — Oszczędności — Austriacka teoria cyklu koniunkturalnego — Inflacja — Wstrząs popytowy — Cykl koniunkturalny — Pułapka płynności — Siła nabywcza

Bibliografia

• Balicki W. (2006), Makroekonomia, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań
• Kozłowski T. (2010), Akcelerator finansowy jako koncepcja mechanizmu amplifikacji zewnętrznych zakłóceń gospodarczych, Ekonomia i Prawo
• Lubiński M. (2012), Wpływ akceleratora finansowego na przebieg wahań koniunkturalnych, Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego / Szkoła Główna Handlowa, nr 88
• Nehrebecka N. (2012), Wpływ sytuacji finansowej polskich przedsiębiorstw na inwestycje w kapitał trwały, Gospodarka Narodowa, nr 9
• Sloman J. (2001), Podstawy ekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Urszula Stelmaczonek, Maria Krzykawska