Organizacja pozarządowa

Organizacje pozarządowe to ogół prywatnych organizacji w państwie działających społecznie i nie dla zysku [Oniszczuk 2008 s. 269]. Muszą one być niezależne od administracji państwowej.

Tworzą one pojęcie trzeciego sektora, który jest oparty o charytatywną pracę swoich członków. Pozostałe dwa to sektor pierwszy czyli państwowy oraz drugi czyli sektor prywatny inaczej zwany sektorem biznesu.

"W ujęciu najbardziej ogólnym można stwierdzić, że są to dobrowolne stowarzyszenia obywateli, odgrywające istotną rolę ciał pośredniczących pomiędzy całym społeczeństwem a ośrodkami wykonywania władzy państwowej". Są one bowiem tworzone przez ludzi oraz będąc bardziej wyspecjalizowanymi, są w stanie lepiej zaspokajać ich potrzeby [Oniszczuk 2008 s. 257].

"Organizacjami pozarządowymi są, niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje, stowarzyszenia kultury fizycznej i ich związki" [Sawicki 2003 s. 9].

Przykładami organizacji pozarządowymi są np. Greenpeace, CARE, Amnesty International, Oxfam, oraz Save the Children (Yaziji M, Doh J.2011, s. 15)

TL;DR

Organizacje pozarządowe to prywatne organizacje społeczne, które działają nie dla zysku i są niezależne od administracji państwowej. Tworzą trzeci sektor, będący pośrednikiem między społeczeństwem a władzą państwową. Istnieje wiele rodzajów organizacji pozarządowych, takich jak organizacje strażnicze, ruchy społeczne i organizacje świadczące usługi. Mają one ważną rolę w budowaniu kapitału społecznego, mobilizacji grup społecznych, dostarczaniu usług i walce z różnymi problemami społecznymi. Istnienie organizacji pozarządowych warunkują czynniki polityczne, ekonomiczne, społeczne i technologiczne. Cele organizacji pozarządowych to przetrwanie i rozwój, zrównoważenie i funkcjonowanie, maksymalizacja budżetu oraz wytwarzanie społecznie użytecznych dóbr i usług.

Geneza

"Trzeci sektor" zaczął się formować już w XXI wieku, wówczas powstały stowarzyszenia dobrowolnie zrzeszające osoby wyznające podobne wartości i idee. Po raz pierwszy określenie "organizacje pozarządowe" zostało wypowiedziane na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych w 1950 roku (Yaziji M, Doh J.2011, s. 26-27)

Rodzaje organizacji pozarządowych

• Organizacje rzecznicze - można je podzielić na dwie grupy:

• organizacje strażnicze - ich zadanie polega na wsparciu istniejącego systemu i jego kontroli. Czuwają nad tym aby założone wymagania były należycie spełniane przez organizacje, a także organy wykonawcze i ustawodawcze.
• ruchy społeczne-ich zamiarem, w przeciwieństwie do organizacji strażniczych, jest wprowadzenie radykalnych zmian w istniejącym systemie.

• Organizacje świadczące usługi - mają na celu zaspokojenie podstawowych potrzeb społeczeństwa, takich jak głód, w momencie, kiedy nie są one zaspokajane przez rządy państwa. Do takich organizacji można zaliczyć między innymi Czerwony Krzyż.
• Organizacje hybrydowe - zajmują się nie tylko dostarczaniem usług jako organizacja non profit, ale również rzecznictwem w sferze politycznej, operując w różnych działalnościach (Yaziji M, Doh J.2011, s. 32-35)

Istnieje również podział organizacji pozarządowych według dwóch kryteriów: (Schmidt J. 2012, s. 23)

Ze względu na źródło dochodów rozróżniamy organizacje:

• donatywne- źródłem ich środków są pieniądze uzyskane od innych osób lub instytucji
• komercyjne- środki pochodzą ze sprzedaży przez organizację dóbr i usług

Natomiast ze względu na sposób sprawowania kontroli rozróżniamy organizacje:

• wspólnotowe - największy wpływ na decyzje mają członkowie, a w szczególności osoby będące donatorami
• przedsiębiorcze - funkcję kontrolną pełnią wybrani przedstawiciele będący członkami tej organizacji

Rola

Do roli organizacji pozarządowych można zaliczyć: budowę kapitału społecznego przez tworzenie sieci powiązań międzyludzkich, mobilizacja grup społecznych i jednostek do większej aktywności "obywatelskiej, politycznej, kulturalnej, artystycznej czy religijnej"[Oniszczuk 2008 s. 269]. Oprócz wspomnianych, ważną rolą omawianych instytucji jest dostawa usług, nieopłacalnych z punktu widzenia sektora prywatnego oraz takich, których nie jest w stanie, z racji braku odpowiednich narzędzi, dostarczyć państwo. Zadaniem takich grup jest między innymi zapewnienie dóbr i usług w dążeniu do poprawy warunków ekologicznych, opieki zdrowotnej, przeciwdziałanie łamaniu praw człowieka, a także walka z głodem (Yaziji M, Doh J.2011, s. 15)

Czynniki warunkujące istnienie organizacji pozarządowych

• warunki polityczne-mają związek ze zmianą systemu politycznego. Ważnymi czynnikami warunkującym istnienie organizacji jest występowanie społecznej i politycznej wolności, oraz możliwość zrzeszania się, a także brak regresji i kontroli społeczeństwa.
• warunki ekonomiczne - w tym przypadku czynnikami, które pozwalają na powstanie organizacji są dobrobyt, oraz dostępność zasobów takich jak czas, energia i pieniądze.
• warunki społeczne- łączą się ze zmianą systemu wartości. W zależności od różnych czynników występujących na danym obszarze, takich jak zamożność, poziom rozwoju intelektualnego, niepewność co do przyszłych warunków (np. zatrudnienia), rośnie tendencja do powstawania ruchów społecznych.
• warunki technologiczne - wiąże się z łatwością gromadzenia i przekazywania informacji, dzięki zastosowaniu rozwiniętej technologii. Ludzie mają możliwość zrzeszania się między innymi na stronach internetowych zawierających treści o interesującej ich tematyce i promującej określone wartości, co sprzyja tworzeniu koalicji (Yaziji M, Doh J.2011, s. 59-63)

Cele

Jak już wspomniano celem organizacji pozarządowych nie jest osiąganie zysku. Jest nim natomiast stawiany na pierwszym miejscu przez A. Koźminskiego przetrwanie i rozwój. Na drugim miejscu jest zrównoważenie i funkcjonowanie. Mowa tu o dostępie do zasobów koniecznych dla istnienia i rozwoju. Na trzecim i czwartym miejscu znajdują się maksymalizacja budżetu oraz wytwarzanie społecznie użytecznych dóbr i usług. Na ostatnim miejscu znajduje się kategoria najbardziej specjalizacyjna. Jest to realizacja konkretnych zmierzeń, działań, zadań oraz przedsięwzięć [Koźmiński 1995 s. 50]

Organizacja pozarządowa — artykuły polecane

Samoorganizacja — Usługa społeczna — Polityka — Nierówności społeczne — Trzeci sektor — Polityka społeczna — Kolektywizm — Stratyfikacja — Marketing terytorialny

Bibliografia

• Kafel T. (2012), Teoria i praktyka zarządzania organizacjami pozarządowymi-wybrane aspekty, Historia i perspektywy nauk o zarządzaniu, Kraków
• Koźmiński A., Piotrowski W. (red.) (2010), Zarządzanie teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Oniszczuk J. (red.) (2008), Współczesne państwo w teorii i praktyce. Wybrane elementy, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa
• Sawicki W. (2004), Stowarzyszenia kultury fizycznej. Podstawy organizacyjno prawne, Wydawnictwo polskiej federacji sportu młodzieżowego, Warszawa
• Schmidt J. (2012), Rozwój organizacji pozarządowych teoria i praktyka, SEDNO
• Yaziji M., Doh J. (2011), Organizacje pozarządowe a korporacje, PWN, Warszawa

Autor: Michal Truszkowski, Karolina Lisowska