Prawo poboru

Prawo poboru akcji nowej emisji polega na tym, że dotychczasowi akcjonariusze spółki mają zagwarantowane z mocy ustawy (art. 433 par. 1 KSH) pierwszeństwo w obejmowaniu akcji emitowanych przez spółkę w związku z podwyższeniem jej kapitału zakładowego, proporcjonalnie do liczby posiadanych akcji (w wyniku tego liczba akcji posiadanych przez akcjonariuszy w kapitale zakładowym, po zrealizowaniu prawa poboru, będzie proporcjonalna do liczby akcji przed podwyższeniem kapitału). Prawo poboru należy odróżnić od prawa pierwszeństwa do objęcia akcji (odnoszącego się tylko do osób trzecich, a nie do akcjonariuszy), a także prawa poboru ex contractu

Prawo poboru realizowane jest przy podwyższeniu kapitału w trybie subskrypcji zamkniętej, czyli dokonywanej wobec tego samego kręgu subskrybentów co krąg dotychczasowych akcjonariuszy. Prawo to przysługuje każdemu akcjonariuszowi

Cel prawa poboru

Celem prawa poboru jest:

• utrzymanie dotychczasowego "układu sił" w walnym zgromadzeniu spółki akcyjnej w sytuacji gdy spółka zmuszona jest dokapitalizować się poprzez podwyższenie kapitału zakładowego
• zapewnienie ochrony przed zmniejszeniem wartości udziałów poszczególnych akcjonariuszy w drodze tzw. rozwodnienia kapitału zakładowego (występującego w sytuacji gdy środki z emisji nowych akcji z wyłączeniem prawa poboru nie powodują wzrostu zyskowności spółki w stopniu przynajmniej proporcjonalnym do zwiększonej liczny akcji uczestniczących w podziale zysków spółki lub w sytuacji gdy cena emisyjna nowych akcji ma niższą wartość niż wartość starych akcji).

Charakter prawny prawa poboru

Prawo poboru akcji nowej emisji jest prawem akcjonariusza ucieleśnionym w akcji. Jest to więc prawo związane z akcją a nie osobą akcjonariusza. Należy je traktować jako "standardowe" uprawnienia akcjonariusza a nie prawo osobiście przyznane akcjonariuszowi. Prawo to określa się jako warunkowe, które jest uzależnione od podjęcia prze walne zgromadzenie uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego. Zarejestrowanie uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego powoduje, że prawo poboru może być ujmowane jako wierzytelność (roszczenie) akcjonariusza względem spółki.

"Ogłoszenie o warunkach subskrypcji w związku z podwyższeniem kapitału zakładowego w trybie subskrypcji zamkniętej zamieszczane jest w "Monitorze Sądowym i Gospodarczym" (art. 434 paragraf 1 w zw. Z art. 5 paragraf 3 k.s.h.)"

Pozbawienie akcjonariuszy prawa poboru

Kodeks spółek Handlowych określa to pojęcie w art. 433 par. 2. Pozbawienie prawa poboru oznacza możliwość wyłączenia tego prawa w odniesieniu do całej emisji albo tylko do pewnych wymienionych w uchwale walnego zgromadzenia rodzajów akcji. Decyzja o pozbawieniu akcjonariuszy prawa poboru następuje na mocy uchwały WZA. Oprócz zwyczajnych przesłanek ważności takiej uchwały, KSH przewiduje dodatkowe przesłanki ważności takiej uchwały, a mianowicie:

• Konieczność wyraźnego zapowiedzenia w porządku obrad WZA wskazanej uchwały,
• Konieczność wystawienia opinii przez zarząd spółki, co do powodów pozbawienia prawa poboru,
• Kwalifikowany charakter uchwały.

Prawo poboru nie jest prawem bezwzględnym, oznacza to możliwość jego wyłączenia. Z racji tego charakteru prawa poboru dopuszczalne jest jego zrzeczenie się, które może nastąpić na rzecz konkretnej osoby lub bez wskazania beneficjentów

Wykonanie prawa poboru

Wykonanie prawa poboru następuje w drodze tzw. subskrypcji zamkniętej akcji nowej emisji (art. 431 par. 2 pkt 2 KSH). Tryb ten obejmuje:

• Dokonanie ogłoszenia wzywającego do wykonania prawa poboru,
• Dokonanie zapisu na akcje nowej emisji przez dotychczasowych akcjonariuszy,
• Przydzielenie przez zarząd akcji nie objętych w ramach wykonania prawa poboru.

Przykład

"Każdy z czterech akcjonariuszy spółki A o kapitale zakładowym 1 000 000 zł, dzielącym się na 10 000 akcji o wartości nominalnej 100 zł, posiada 2 500 akcji. Kapitał zakładowy został podwyższony do kwoty 2 000 000 zł. Każdy z akcjonariuszy, wykonując przysługujące mu prawo poboru akcji, może objąć ¼, a więc 2 500 nowych akcji spółki. Jeżeli nowe akcje obejmie w całości całkiem nowy akcjonariusz, to zmienią się proporcje udziału akcjonariuszy w kapitale zakładowym spółki: czterech akcjonariuszy będzie posiadało już nie po ¼, lecz po 1/8 liczby akcji, natomiast nowy akcjonariusz będzie w posiadaniu połowy akcji. Zmieni się więc układ sił w spółce".

Prawo poboru — artykuły polecane

Udziałowiec — Spółka komandytowo-akcyjna — Prokurent — Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością — Prawa akcjonariuszy — Prokura — Akt założycielski — Spółka partnerska — Akcja Złota

Bibliografia

• Koch A., Napierała J. (red.) (2017), Prawo spółek handlowych, Wolters Kluwer, Warszawa
• Mamcarz H. (2012). "Prawo poboru jako instrument inwestowania kapitału", "Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia" nr 46/1
• Michalski M. (2014), Spółka akcyjna”, Wolters Kluwer, Warszawa
• Pyzioł W., Szumański A., Weiss I. (2014). "Prawo spółek", Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa
• Sajnóg A. (2013). "Funkcje i cele podwyższania kapitału zakładowego w spółkach akcyjnych", "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica" nr 278
• Sołtysiński S. (2003). "Komentarz KSH", Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa
• Szumański A. (2006)".System Prawa Prywatnego, Prawo papier wartościowy|papierów Wartościowych t. XIX", Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa
• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037

Autor: Piotr Talik, Aleksandra Kanicka