Norma moralna

Norma moralna
Polecane artykuły
Dyscyplina Relatywizm kulturowy Empatia Socjotechnika Socjalizacja Prawa człowieka Doktryna Etyka Zadośćuczynienie

Norma moralna (norma etyczna) jest to kryterium wartościowania zachowań ludzkich. Wyrażenie klasyfikujące czyny ze względu na ich moralność, czyli na dobre i złe. Według wielu, normy moralne są najważniejsze ze wszystkich norm i przypisuje się im takie cechy jak (Normy moralne 2018):

• kategoryczność,
• bezwzględność,
• powszechność,
• niezmienność.

"(...) powszechne przekonanie, iż ludzie nieprzestrzegający norm i zasad etycznych są traktowani zazwyczaj w swoim środowisku zawodowym niechętnie. W związku z tym niektóre grupy pracownicze same tworzą normy moralne na użytek własnych zbiorowości" (W. Drzeżdżon 2013, s. 24).

TL;DR

W artykule omawia się normy moralne, ich istotę i związek z normami prawnymi. Podkreśla się, że normy moralne są kryterium wartościowania zachowań ludzkich i są uważane za najważniejsze normy. Karol Darwin zapoczątkował rozwój etyki ewolucyjnej, która definiuje moralność jako zdolność do preferowania zachowań zgodnych z interesem grupowym. Normy moralne mają swoje biologiczne podłoże, a socjobiologia tłumaczy genezę i funkcję moralności. Normy moralne można klasyfikować według obszarów życia, których dotyczą. Świadomość moralna obejmuje zdolność do rozumowania, odczuwania i postępowania moralnego. Normy moralne mają wpływ na system prawny i mogą przyczynić się do rozwiązania kryzysów społecznych. Stosowanie norm moralnych w prawie globalnym może przyczynić się do zapewnienia porządku prawnego. Normy moralne nie są obowiązującym prawem, ale są ukierunkowane na zgodność z normami prawnymi.

Karol Darwin

Darwin, uważany za osobę, która zapoczątkowała rozwój etyki ewolucyjnej, przeprowadził badania dotyczące zjawisk moralności (m.in. norm moralnych) i ukazał proces ewolucji kosmicznej, jako czynnik moralnościotwórczy. Podążając z tym nurtem, moralność definiowana jest jako "zdolność do preferowania zachowań społecznych zgodnych z interesem grupowym" (K. Butowski 2010, s. 254). Jednak tak jak wszystko, pojęcie moralności podlega ewolucji, która polega na tym, że normy moralne obejmują osoby nienależące do grupy oraz respektowane są wartości indywidualne, te które jej nie zagrażają (K. Butowski 2010, s. 254).

Istota norm moralnych

Pod pojęciem norm moralnych kryją się ewolucyjnie rozwinięte zdolności do przystosowania się gatunku ludzkiego. Etycy uważają, że istnieje ścisły związek między normami moralnymi, a ich biologicznym podłożem. Po pierwsze związek ten często interpretowany jest jako genetycznie wrodzoną reakcję na jakieś zjawisko, która została jedynie wzmocniona z upływem czasu. Inna teoria wiąże powstawanie norm moralnych z działalnością ludzkiego mózgu (K. Butowski 2010, s. 255-256).

Socjobiologiczny punkt widzenia

Socjobiologia, która wyrasta z darwinizmu udziela wyjaśnień na temat genezy i funkcji zjawiska moralności, szczególnie do życia społecznego. Człowiek traktowany jest jako nieodłączny element przyrody, nierozerwalnie z nią związany. Moralność, umiejętność właściwego osądu sytuacji i dokonania właściwego wyboru, ukształtowana jest więc, według socjobiologii, za sprawą doboru naturalnego (K. Butowski 2010, s. 251-252).

Klasyfikacja norm moralnych według Marii Ossowskiej

Normy moralna można sklasyfikować według obszarów życia, których dotyczą. W ten sposób Maria Ossowska wyróżniła normy (Normy moralne 2018):

• biologicznego istnienia,
• godności,
• niezależności,
• prywatności,
• zaufania,
• sprawiedliwości,
• konfliktów społecznych,
• normy niekategoryzowane (m.in. cnoty etyczne),
• normy dotyczące innych norm moralnych.

Świadomość moralna

Świadomość moralna jest jednym z wymiarów świadomości człowieka i wiąże się ona z dążeniem człowieka do zrozumienia rzeczywistości. Objawia się w niej wyraźny wpływ społeczny oraz zawiera cała złożoność człowieczej psychiki - uczucia i zachowania motywacyjne. Rozróżnić można trzy aspekty świadomości moralnej (W. Strus 2012, s. 79):

• zdolność do rozumowania moralnego
• zdolność do odczuwania moralnego (wrażliwość moralna)
• sprawność postępowania moralnego.

Związek norm moralnych z normami prawnymi

Pewien niemiecki naukowiec był zdania, że normy moralne mogą być podstawą do rozwiązania światowych kryzysów oraz posłużą do uporządkowania prawa w gospodarce. Zaczął zastanawiać się on nad wpływem norm moralnych na system prawny i szukać sposobów by usprawnić prawo oraz zbudować je w ten sposób, by gwarantowało rozwój społeczeństwa. Autor dążył do postawienia tezy, która mówiła o tym, że zapewnienie porządku prawnego w gospodarce globalnej jest możliwe, jeżeli prawo będzie opierać się na normach moralnych i w ten sposób będzie egzekwowane przestrzeganie ich. Istotne w tym założeniu było odpowiednie ukształtowanie przepisów, poprzez wyeksponowanie najważniejszych norm etycznych, które miały być jego podstawą (D. Kaszyńska 2013, s. 208).

"Normy etyczne nie są obowiązującym prawem, gdyż ich nieprzestrzeganie nie jest narażone na konkretne sankcje prawne. Z drugiej strony jednak można wyraźnie zauważyć, że są one ukierunkowane na spowodowanie tego, aby kanon zasad etycznych był zgodny z zachowaniami i normami prawnymi oraz porządkiem prawnym w polityce i gospodarce światowej" (D. Kaszyńska 2013, s. 208).

Bibliografia

• Butowski K. (2010). Etyka ewolucyjna, "Logos i Ethos" 2012, nr 32
• Drzeżdżon W. (2013). Etyczne aspekty pracy zawodowej. Wybrane zagadnienia, "Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość"., t. 10
• Normy moralne (2018), "Wikipedia, wolna encyklopedia"
• Kaszyńska D. (2013). Czy etyka biznesu jest etyką?, "Ekonomia i środowisko", nr 1 (44)
• Strus W. (2012). Dojrzałość emocjonalna, a funkcjonowanie moralne

Autor: Ewa Drabiec