Prokrastynacja

Prokrastynacja
Polecane artykuły
Kariera Syndrom wypalenia zawodowego Pracoholizm Uzależnienia behawioralne Niska samoocena Wypalenie zawodowe Przyczyny stresu Pewność siebie Zawód

Prokrastynacja to zachowania ludzkie polegające na odkładaniu wykonania zadań lub poleceń na później. Zwlekanie z wykonaniem zadania, przekładanie terminów realizacji, odraczanie spraw i wiążące się z tym opóźnienia są częstym rezultatem prokrastynacji. W zarządzaniu zjawisko prokrastynacji pracowników redukowane jest odpowiednio skonstruowanym systemem motywacyjnym podkreślającym negatywne konsekwencje opóźnień np. na wynagrodzenie pracowników, wielkość premii, itp.

Efektem poddawania się prokrastynacji jest spiętrzenie zadań, których termin realizacji upływa bądź już upłynął. To zaś wpływa negatywnie na poczucie własnej wartości i budzi wyrzuty sumienia. Prokrastynatorzy często mają zdeformowaną percepcję czasu. Określony termin wykonania zadania wydaje im się odległy przez co odkładają na później jego realizację. Biegnący czas powoduje uczucie dyskomfortu w związku z ciągłym odkładaniem zadania na później i znajdowaniu sobie nowych wymówek mających potwierdzić niemożność rozpoczęcia zadania. Kiedy zbliża się termin realizacji, następuje próba wykonania zadania kosztem ogromnego wysiłku bądź pogorszeniem jakości samego wykonania. Często już po realizacji zadania albo po porażce pojawiają się deklaracje, że zadania będą realizowane w sposób przemyślany i racjonalny jednak schemat powtarza się, a osoba wpada w spiralę prokrastynacji (B. Gulla, K. Tucholska 2019 s. 41).

TL;DR

Prokrastynacja to odkładanie zadań na później, co może prowadzić do spiętrzenia obowiązków i negatywnie wpływać na poczucie własnej wartości. Dotyczy to zarówno życia akademickiego, zawodowego, jak i prywatnego. W pracy prokrastynacja może wynikać z nudnych zadań, awersji do konkretnych obowiązków, poczucia nieważkości zadań i działania pod presją czasu. W życiu prywatnym prokrastynacja dotyczy zarówno czynności obowiązkowych, jak i działań mających na celu rozwój osobisty. Wśród prokrastynatorów można wyróżnić trzy grupy: pobudzających, unikających i decyzyjnych.

Prokrastynacja w życiu akademickim, zawodowym i prywatnym

Odkładanie realizacji zadań czy problemów do rozwiązania dotyczy ludzi na różnym etapie życia. W życiu akademickim badania z 2002 roku wskazują, że nawet 95% studentów prokrastynuje odkładając na później przygotowania do egzaminów, pisanie referatów i prac dyplomowych wiedząc, że takim działaniem mogą pogorszyć jakość i komfort własnego życia. Bardzo często notoryczne odkładanie jest tłumaczone koniecznością wykonania zadań, które nie należą do najpilniejszych ani nawet najważniejszych, takich jak: sprzątanie, konieczność zakupów czy “pilnym i niezbędnym” powiększeniem swojej wiedzy, o informacje, które być może przydadzą się w przyszłości (E. Jaworska 2013, s. 63-64). W życiu zawodowym prokrastynacja jest potocznie rozumiana jako deficyt umiejętności zarządzania czasem. Takie postrzeganie zagadnienia wynika przede wszystkim z tego, że we współczesnej gospodarce opartej na wiedzy, umiejętności zarządzania czasem są jednym z kryteriów czy pracownik odniesie bądź odnosi sukces zawodowy. Najczęstsze przyczyny prokrastynacji w pracy to:

• nudne i monotonne zadania
• awersja do konkretnych zadań często narzuconych przez przełożonego
• poczucie nieważkości zadań
• ciągłe działanie pod presją czasu.

Aktualnie rozróżniamy dwa rodzaje prokrastynowania w pracy:

• Cyberslaking czyli marnotrawienie czasu z wykorzystaniem telefonu komórkowego bądź komputera. Z reguły są to czynności takie jak sprawdzanie prywatnej poczty mailowej, czy też kontakt ze znajomymi za pomocą mediów społecznościowych. Zjawisko to nie jest definiowane jako jednoznacznie negatywne, a niektórzy badacze dopatrują się wręcz pozytywnych efektów zwiększających ogólną wydajność i wpływających pozytywnie na kreatywność.
• Soldiering czyli marnotrawienie czasu poprzez częste korzystanie z przerw kawowych, na papierosa, czy na rozmowy ze współpracownikami na tematy nie związane z pracą. Najczęściej wynika to z niskiej motywacji do pracy, gdy pracownik nie postrzega pozytywnie własnego miejsca pracy bądź jego zadania są nieadekwatne do posiadanych kwalifikacji (A. Bartczak, A. Wontorczyk, M. Strzelecki, M. Banaś, 2018 s. 388-390).

W życiu prywatnym ludzi również dotyka prokrastynacja. Zarówno jeżeli chodzi o czynniki zewnętrzne takie jak konieczność opłacenia rachunków, zawiezienie dziecka na czas do przedszkola, czy zapłacenie podatku w wymaganym terminie, ale prokrastynacja pojawia się również w momencie kiedy człowiek chce realizować zadania przynoszące mu bezpośrednią korzyść i rozwój osobisty. Przykładowo nauka obcego języka, gry na fortepianie, czy po prostu rozpoczęcie ćwiczeń fizycznych (B. Gulla, K. Tucholska 2019 s. 38).

Rodzaje prokrastynatorów

Wśród prokrastynatorów możemy wyróżnić trzy grupy:

Prokrastynatorzy pobudzający (aktywni), którzy cechują się bardzo dużym zaufaniem do własnych umiejętności i możliwości, a odkładanie zadań na ostatnią chwile jest spowodowane narastającym pobudzeniem i faktem, że wtedy pracują najbardziej wydajnie,

Prokrastynatorzy unikający (pasywni), którzy w przeciwieństwie do aktywnych nie wierzą w powodzenie realizacji zadania w wyznaczonym czasie, brak im wiary we własne umiejętności oraz obawiają się porażki. Cechy te paraliżują ich działania, gdyż nie chcą skonfrontować się z rzeczywistością (E. Jaworska 2013, s. 64).

Prokrastynatorzy decyzyjni nie potrafią podjąć decyzji w wyznaczonych ramach czasowych w związku z tym, że jest to czynność stresująca i budząca poczucie niepewności. Prokrastynator często skupia się na ocenie dostępnych opcji i jeżeli żadna nie spełnia jego oczekiwań dotyczących bezpieczeństwa, skłonny jest odkładać decyzję do momentu, aż bezwzględnie będzie musiał ją podjąć (I. Jaworska-Gruszczyńska 2016, s. 40).

Bibliografia

• Bartczak A., Wontorczyk A., Strzelecki M., Banaś M., (2018), Prokrastynacja zawodowa jako forma ekologii pracy i jej współczesne uwarunkowania, “Czasopismo Psychologiczne”, tom 24, nr 2, s. 388-390
• Gulla B., Tucholska K. (2019), Psychologia czasu w kontekście zdrowia i choroby, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Biblioteka Jagiellońska, Kraków, s. 38-41
• Jaworska E. (2013), Przyczyny i konsekwencje prokrastynacji akademickiej, “Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis seria Oeconomica”, nr 303 (72), s. 63-64
• Jaworska-Gruszczyńska I. (2016), Prokrastynacja- struktura konstruktu a stosowane skale pomiarowe, “Testy Psychologiczne w Praktyce i Badaniach”, nr 2 (1), s. 40
• Markiewicz, K. (2017), Zewnętrzna lokalizacja kontroli jako mediator związku neurotyczności zachowań prokrastynacyjnych studentów, “Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J–Paedagogia-Psychologia”, 30 (3), 161-178
• Markiewicz, K. (2019), Prokrastynacja i prokrastynatorzy. Definicja, etiologia, epidemiologia i terapia. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J–Paedagogia-Psychologia, 31 (3), 195-213

Autor: Mateusz Abram