Spółka zależna

Spółka zależna nazywana również spółka-córka jest przedsiębiorstwem kontrolowanym przez inne przedsiębiorstwo, bądź przez takie, które posiada więcej niż 50 procent udziałów, nazywanym przedsiębiorstwem dominującym lub “spółką-matką". W przypadku gdy do spółki matki należy 100 procent kapitału, przedsiębiorstwo to staje się spółką w pełni zależną. Spółka zależna według prawa zapisanego w ustawie o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. rozumiana jest jako jednostka będąca spółką handlową lub podmiotem utworzonym i działającym zgodnie z przepisami obcego prawa handlowego (art. 3 ust. 1 pkt 39 u.o.r) Należy do grupy jednostek podporządkowanych, w której wymienia się jeszcze dwie pozostałe jednostki:

• jednostka współzależna - jest współkontrolowana przez wspólników na podstawie zawartej umowy pomiędzy nimi (art. 3 ust. 1 pkt 40 u.o.r)
• jednostka stowarzyszona - będąca spółką handlową bądź podmiotem utworzonym i działającym zgodnie z przepisami obcego prawa, na którą ogromny wpływ wywiera znaczący inwestor. (art. 3 ust. 1 pkt 41 u.o.r.) “Znaczący inwestor" - jest to przedsiębiorstwo państwowe lub spółka handlowa, posiadająca w innej jednostce (niebędącej spółką zależną bądź współzależną) ponad 20 procent głosów w organie stanowiącym tej jednostki i wywierająca znaczący wpływ wobec tej jednostki (art. 3 ust. 1 pkt 38 u.o.r.)

Spółka matka ma możliwość podejmowania większości decyzji ze względu na większość głosów na zgromadzeniu wspólników (w przypadku spółki z o.o.) oraz na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy (w przypadku spółki akcyjnej). Spółka dominująca uprawniona jest do kierowania polityką finansową i operacyjną innej jednostki zależnej w sposób samodzielny lub przez inne wyznaczone w tym celu osoby może również powołać lub odwołać członków organów spółki zależnej np. zarząd lub radę nadzorczą. (art. 3 ust. 1 pkt u.o.r.) Ponad połowa członków zarządu spółki kapitałowej jest również członkami zarządu spółki zależnej, co więcej wywiera decydujący wpływ na działalność spółki zależnej albo spółdzielni zależnej (art. 4 ust. 1 pkt 4 u.k.s.h). Na podstawie umów zawartych w art. 7 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych “W przypadku zawarcia między spółką dominującą a spółką zależną umowy przewidującej zarządzanie spółką zależną lub przekazanie zysku przez taką spółkę, złożeniu do akt rejestrowych spółki zależnej podlega wyciąg z umowy zawierający postanowienia, które określają zakres odpowiedzialności spółki dominującej za szkodę wyrządzoną spółce zależnej z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy oraz zakres odpowiedzialności spółki dominującej za zobowiązania spółki zależnej wobec jej wierzycieli" (art. 7 ust. 1 u.k.s.h).

TL;DR

Spółka zależna to przedsiębiorstwo kontrolowane przez inne przedsiębiorstwo, nazywane spółką-matką. Spółka matka ma większość głosów i podejmuje większość decyzji w spółce zależnej. Zawieranie umów przez spółkę zależną wymaga zgody rady nadzorczej lub zgromadzenia wspólników. Spółka dominująca nie może prowadzić działań szkodliwych dla spółki zależnej. Istnieją dwa sposoby na powstanie struktury holdingowej: umowny i faktyczny. Stosunek dominacji może wynikać z utworzenia nowej spółki lub nabycia udziałów przez inną spółkę.

Zawieranie umowy przez spółkę zależną

Zawieranie umów takich jak np. umowa kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkiem zarządu, prokuratorem bądź likwidatorem spółki dominującej wymaga zgody rady nadzorczej spółki zależnej. Jeśli spółka ta nie ma rady nadzorczej, oczekuje się wtedy zgody zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia spółki zależnej (Art. 15 u.k.s.h) W art. 17 wyżej wymienionej ustawy można przeczytać kiedy zatwierdzenie umowy może zostać anulowane: “Jeżeli do dokonania czynności prawnej przez spółkę ustawa wymaga uchwały zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia bądź rady nadzorczej, czynność prawna dokonana bez wymaganej uchwały jest nieważna". (art. 17 ust. 1 u.k.s.h) Zgodę taką można złożyć przed oświadczeniem przez spółkę albo po jego złożeniu, lecz nie później niż dwa miesiące od dnia złożenia oświadczenia przez spółkę. Potwierdzenia wyrażone po złożeniu oświadczenia ma moc wsteczną od chwili dokonania czynności prawnej (art. 17 ust. 2 u.k.s.h)

Odpowiedzialność spółki dominującej wobec spółki zależnej

"Spółka dominująca nie może prowadzić scentralizowanego zarządzania grupą kapitałową i realizować w pełni strategię grupy, jeśli jej urzeczywistnienie wymaga podejmowania działań, które są szkodliwe dla spółki zależnej". (K. Postrach 2013, s. 385) Członkowie władz spółki-matki nie mogą być zwolnieni z odpowiedzialności wobec własnej spółki i jej wspólników. W spółce zależnej członkowie zarządu i inni funkcjonariusze mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za szkody wyrządzone swoim działaniem, jak również jej wierzycieli (T. Nowak 1999, s. 63) Dokładnie jest to opisane w Ustawie Kodeks spółek handlowych: "Kto, biorąc udział w tworzeniu spółki wbrew przepisom prawa z winy swojej wyrządził spółce szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia". (art. 292 u.k.s.h)

Struktura holdingowa

Istnieją dwa sposoby na powstanie struktury holdingowej:

• holding umowny - w wyniku zawarcia porozumienia
• holding faktyczny - w wyniku powstania faktycznego stosunku zależności

Pierwszy sposób powstaje zgodnie z zasadą swobody umów, różne typy umów mające charakter nienazwany, przykładem jest umowa o utworzeniu zgrupowania. W przypadku drugiego sposobu holding powstaje bez jakiegokolwiek porozumienia, czasami nawet bez zgody spółki zależnej czy wręcz pomimo istniejących sprzeczności między dwiema spółkami. Tak się dzieje kiedy występuje faktyczna dominacja ze strony spółki-matki nad podmiotem zależnym w szczególności wynika to z możliwości podejmowania decyzji na zgromadzeniu wspólników (walnym zgromadzeniu akcjonariuszy). Sytuacja taka ma miejsce kiedy spółka dominująca posiada większość głosów, jest uprawniona do powoływania i odwoływania członków zarządu albo ponad połowa członków zarządu spółki-matki jest również członkami zarządu bądź pełnią stanowiska kierownicze w spółce zależnej (T. Nowak 1999, s. 64)

Stosunek dominacji

Istnieją dwa stosunki dominacji spółki zależnej przez spółkę-matkę:

• sposób pierwotny - utworzenie spółki przez inną spółkę już istniejącą
• sposób wtórny - nabycie udziałów bądź akcji jednej spółki przez drugą

(T. Nowak 1999, s. 65)

Spółka zależna — artykuły polecane

Walne zgromadzenie wspólników — Spółka cicha — Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością — Komisja Rewizyjna — Spółka cywilna — Spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego — Komplementariusz — Prawa akcjonariuszy — Spółka jawna

Bibliografia

• Nowak T. (1999), Odpowiedzialność spółki dominującej i członków jej władz wobec spółki zależnej
• Postrach K. (2013), Działanie na szkodę spółki zależnej - aspekty prawne, Zarządzanie i finanse, nr 2, cz. 6
• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591

Autor: Kamil Niemiec

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.