Analytic Hierarchy Process
Analytic Hierarchy Process jest to metoda, która polega na wielokryterialnych analizach decyzyjnych, w celu rozwiązania złożonych i skomplikowanych problemów decyzyjnych, w których uwzględniane są aspekty zarówno ilościowe, jak i ilościowe. Metoda ta oparta jest na pewnych koncepcjach z zakresu matematyki oraz psychologii. Po raz pierwszy została przedstawiona w 1977 roku w "Journal of Mathematical Psychology", natomiast w 1980 roku, autor tej metody, Thomas L. Saaty, zaproponował, aby została ona wykorzystana w wielu sektorach, aby ułatwić optymalny wybór, w przypadku gdy decydent posiada większą liczbę kryteriów oceny różnych wariantów decyzyjnych (H. Bieniok 2014, s. 176)
Fazy metody AHP
Za pomocą metody AHP, analiza problemu decyzyjnego odbywa się w dwóch fazach:
- Opracowanie struktury hierarchicznej problemu,
- Wygenerowanie ocen w ramach struktury.
Faza pierwsza polega na zidentyfikowaniu wszystkich istotnych elementów problemu i przedstawieniu ich według hierarchii, wychodząc od ogólnego, znajdującego się na najwyższym poziomie, a następnie dokonując jego uszczegółowienia, znajdujących się na niższych poziomach hierarchii. Struktura ta najczęściej jest przedstawiana w formie powszechnie stosowanego drzewa. Dzięki takiemu zastosowaniu powstają trzy podstawowe składowe analizowanego problemu, takie jak:
- cel główny, czyli stan, który chcemy osiągnąć,
- cele pomocnicze, czyli te wyróżnione w problemie, ale również przyczyniające się do osiągnięcia celu głównego,
- charakterystyki, inaczej kryteria, którymi należy posługiwać się przy podejmowaniu decyzji.
W fazie drugiej oceniający dokonuje serii porównań parami wszystkich elementów, znajdujących się na tym samym poziomie hierarchicznym, związanych z elementem usytuowanym poziom wyżej. Następnie, oceny są normalizowane i weryfikowane w celu zbadania ich spójności. Oceny formułuje się zgodnie według dziesięciostopniowej skali wprowadzonej przez Saaty’ego.
Analytic Hierarchy Process (AHP) składa się z 4 etapów (Król S., Tułecki A. (2007) s. 171)
- Budowa modelu hierarchicznego,
- Ocena kryteriów przez porównania parami,
- Określenie wzajemnych preferencji w odniesieniu do kryteriów i wariantów decyzyjnych,
- Analiza wybranych wyników.
Zastosowanie metody AHP w praktyce
Metoda AHP może pomóc w procesie wyboru i oceny projektów do realizacji oraz w alokacji zasobów. Dzięki hierarchicznej strukturze, która umożliwia porównywanie i priorytetyzację różnych czynników, menedżerowie projektów mogą dokonywać bardziej świadomych decyzji. Metoda AHP pozwala na uwzględnienie wielu kryteriów, takich jak koszty, czas wykonania, ryzyko czy potencjalne korzyści, co przyczynia się do skutecznego zarządzania projektami.
Metoda AHP może być stosowana do identyfikacji i oceny ryzyka w różnych dziedzinach. Dzięki hierarchicznej strukturze, która umożliwia analizę i porównanie różnych czynników ryzyka, można dokonać obiektywnej oceny i priorytetyzacji zagrożeń. Metoda AHP umożliwia uwzględnienie różnych aspektów ryzyka, takich jak prawdopodobieństwo wystąpienia, skutki oraz możliwość zapobiegania i minimalizacji ryzyka.
Metoda AHP może być wykorzystana do wspomagania procesu podejmowania strategicznych decyzji w organizacjach. Dzięki hierarchicznej strukturze, która umożliwia analizę i porównanie różnych czynników strategicznych, menedżerowie mogą dokonywać świadomych wyborów. Metoda AHP pozwala na uwzględnienie różnych czynników strategicznych, takich jak cele organizacji, wartości, misja czy możliwości rozwoju. Dzięki temu, organizacje mogą opracować skuteczne strategie i osiągnąć swoje cele.
Metoda AHP może być wykorzystana do wyboru i oceny dostawców na podstawie różnych kryteriów. Dzięki hierarchicznej strukturze, która umożliwia analizę i porównanie różnych czynników, można dokonać obiektywnej oceny dostawców. Metoda AHP pozwala na uwzględnienie takich kryteriów, jak jakość produktów, terminowość dostaw, koszty czy reputacja dostawcy. Dzięki temu, organizacje mogą dokonać świadomego wyboru dostawców i zminimalizować ryzyko związaną z jakością i terminowością dostaw.
Metoda AHP może być wykorzystana do oceny alternatywnych inwestycji i wyboru tych najbardziej opłacalnych. Dzięki hierarchicznej strukturze, która umożliwia analizę i porównanie różnych czynników, można dokonać obiektywnej oceny inwestycji. Metoda AHP pozwala na uwzględnienie takich kryteriów, jak zwrot z inwestycji, ryzyko, czas zwrotu czy synergia z innymi inwestycjami. Dzięki temu, inwestorzy mogą dokonywać świadomych wyborów i osiągnąć maksymalne korzyści z inwestycji.
Korzyści z zastosowania metody AHP
Zastosowanie metody AHP pozwala na uzyskanie konkretnych rezultatów i rekomendacji, które mogą pomóc w podejmowaniu decyzji. Metoda AHP umożliwia porównywanie i priorytetyzację różnych czynników, co przyczynia się do skuteczniejszego zarządzania. Dzięki metodyce hierarchicznej, metoda AHP pozwala na uwzględnienie wielu kryteriów i ich wzajemnych zależności, co prowadzi do bardziej kompleksowej analizy.
Metoda AHP wpływa na proces podejmowania decyzji i efektywność działań organizacji. Dzięki obiektywnej ocenie i porównaniu różnych czynników, organizacje mogą dokonywać bardziej świadomych wyborów i podejmować lepsze decyzje. Metoda AHP pozwala również na identyfikację i rozwiązanie problemów, co przyczynia się do poprawy efektywności działań.
W metodzie AHP uwzględnia się różne parametry i wskaźniki, które są brane pod uwagę przy ocenie i porównywaniu alternatyw. Dzięki temu, analiza jest bardziej wszechstronna i kompleksowa. Parametry i wskaźniki mogą dotyczyć zarówno aspektów ilościowych, jak i jakościowych, co pozwala na uwzględnienie różnorodnych czynników decyzyjnych.
Opinie i reakcje interesariuszy na zastosowanie metody AHP w praktyce są zwykle pozytywne. Metoda AHP pozwala na bardziej obiektywną ocenę i porównanie różnych czynników, co przyczynia się do większej transparentności i uczciwości procesu decyzyjnego. Interesariusze doceniają również fakt, że metoda AHP uwzględnia różne perspektywy i preferencje, co prowadzi do bardziej zrównoważonych decyzji.
Wyzwania związane z zastosowaniem metody AHP
Główne trudności i wyzwania związane z opracowaniem struktury hierarchicznej problemu polegają na odpowiednim określeniu i ułożeniu kryteriów, alternatyw i podkryteriów. Struktura hierarchiczna musi być odpowiednio zdefiniowana, aby umożliwić dokładną analizę i porównanie różnych czynników. Nieprawidłowo określona struktura hierarchiczna może prowadzić do błędnych wyników i rekomendacji.
Trudności związane z oceną i porównywaniem parami elementów na tym samym poziomie hierarchicznym mogą wynikać z subiektywności ocen. Oceny poszczególnych par elementów mogą być subiektywne i zależne od indywidualnych preferencji. Nieodpowiednie porównanie i ocena parami może prowadzić do błędnych wyników i rekomendacji.
Metoda AHP ma również ograniczenia związane z porównywalnością elementów i ocenami w modelu. Porównywanie i ocenianie elementów o różnych właściwościach może być trudne i nieprecyzyjne. Różnice w skali oceniania elementów mogą wpływać na wyniki i rekomendacje. Konieczne jest uwzględnienie tych ograniczeń i odpowiednie dostosowanie metody AHP do konkretnego problemu.
Metoda AHP radzi sobie również z uwzględnieniem zależności pomiędzy cząstkowymi funkcjami celu. Zależności mogą być trudne do określenia i uwzględnienia w modelu. Nieodpowiednie uwzględnienie zależności może prowadzić do błędnych wyników i rekomendacji. Konieczne jest odpowiednie określenie i analiza zależności, aby uzyskać wiarygodne wyniki.
Subiektywność ocen jest jednym z głównych wyzwań związanych z zastosowaniem metody AHP. Oceny poszczególnych kryteriów, alternatyw i parametrów mogą być subiektywne i zależne od indywidualnych preferencji. Subiektywne oceny mogą prowadzić do błędnych wyników i rekomendacji. Konieczne jest minimalizowanie subiektywności ocen poprzez odpowiednie techniki i narzędzia.
Perspektywy rozwoju metody AHP
Rozwój metody AHP może obejmować wykorzystanie nowych technik i narzędzi, które mogą być zastosowane w połączeniu z metodą AHP. Na przykład, techniki sztucznej inteligencji, takie jak uczenie maszynowe i analiza danych, mogą pomóc w analizie i porównaniu dużych zbiorów danych. Wykorzystanie nowych technologii może przyczynić się do bardziej precyzyjnych i trafnych wyników.
Trendy i innowacje w dziedzinie analizy decyzyjnej mogą mieć wpływ na rozwój metody AHP. Na przykład, rozwój metod wielokryterialnej analizy decyzyjnej może przyczynić się do bardziej zaawansowanej analizy i porównania różnych czynników. Wykorzystanie nowych technik statystycznych i matematycznych może również przyczynić się do doskonalenia metody AHP.
Potencjalne obszary zastosowania metody AHP, które jeszcze nie zostały dostatecznie zbadane, stanowią kolejne perspektywy rozwoju. Metoda AHP może znaleźć zastosowanie w różnych dziedzinach i sektorach, takich jak medycyna, transport, energetyka czy edukacja. Konieczne jest dalsze badanie i eksploracja tych obszarów, aby wykorzystać pełny potencjał metody AHP.
Przyszłe wyzwania związane z implementacją metody AHP w coraz bardziej złożonych i dynamicznych środowiskach biznesowych stanowią kolejne perspektywy rozwoju. Wraz z postępem technologicznym i zmianami w otoczeniu biznesowym, metoda AHP musi być dostosowywana do nowych wyzwań. Konieczne jest opracowanie nowych technik i narzędzi, które umożliwią skuteczne zastosowanie metody AHP w dynamicznym i konkurencyjnym środowisku.
Ograniczenia metody AHP
Głównymi ograniczeniami metody AHP są:
- Ograniczenia porównywalności elementów na tym samym poziomie,
- Założenia pełnej porównywalności elementów w modelu,
- Utrudnienia w uwzględnieniu zależności pomiędzy cząstkowymi funkcjami celu,
- Zalecenie współpracy z zewnętrznym analitykiem-konsultantem,
- Potrzeba przeszkolenia osób posługujących się metodą AHP. (Downarowicz O. 2000, s. 1)
| Analytic Hierarchy Process — artykuły polecane |
| Analiza morfologiczna — Drzewo decyzyjne — Cykl organizacyjny — Drzewo celów — Analiza czynnikowa — Heurystyka — Model ekonometryczny — Modele podejmowania decyzji — Planowanie przestrzenne zakładu |
Bibliografia
- Bieniok H. (red.) (2014), Współczesne kierunki rozwoju nauk o zarządzaniu w kontekście dokonań naukowych Profesora Adama Stabryły, Mfiles.pl, Kraków
- Cabała P. (2018), Zarządzanie portfelem projektów w organizacji. Koncepcje i kierunki badań. Mfiles.pl, Kraków
- Downarowicz O. (red.) (2000), Zastosowanie metody AHP do oceny i sterowania poziomem bezpieczeństwa złożonego obiektu technicznego, Politechnika Gdańska
- Król S., Tułecki A. (2007), Modele decyzyjne z wykorzystaniem metody Analytic Hierarchy Process (AHP) w obszarze transportu, Problemy Eksploatacji, nr 2
- Stabryła A. (red.) (2015), Praktyka projektowania systemów organizacyjnych przedsiębiorstwa, Mfiles.pl, seria wydawnicza: Encyklopedia Zarządzania, Kraków
- Stępniewski J. (red.) (2008), Strategia, finanse i koszty szpitala, Wolters Kluwer, Warszawa
Autor: Justyna Piotrowska
