Dywersyfikacja

Dywersyfikacja - jest jedną z ważniejszych strategii rozwoju przedsiębiorstwa polegająca na podejmowaniu przez organizację wysiłków zorientowanych na rozszerzenie jej strefy działania. Zazwyczaj polega na rozszerzeniu asortymentu produktów, ale może też oznaczać pozyskiwanie nowych dostawców, odbiorców, wdrażanie odmiennych od dotychczas stosowanych metod produkcji itp.

Celem dywersyfikacji jest rozwój przedsiębiorstwa poprzez pełne wykorzystanie jego obecnych zasobów i możliwości oraz otwarcie się na nowe rynki.

Dywersyfikacja przedsiębiorstwa może objąć swym obszarem:

• gamę produktów lub usług będących w obrębie działalności przedsiębiorstwa
• zarówno odbiorców i dostawców
• obszarów geograficznych działalności przedsiębiorstwa
• sposobu pozyskiwania kapitału

Rodzaje

H.I.Ansoff jako pierwszy dokonał klasyfikacji rodzajów dywersyfikacji na:

• Dywersyfikacja koncentryczna - polega na wprowadzeniu niewielkich modyfikacji do dotychczas oferowanych produktów (przy niewielkich zmianach w technologii wytwarzania), umożliwiających zaoferowanie ich nabywcom którzy nie znajdowali się dotychczas w sferze zainteresowania przedsiębiorstwa. Mogą to być przykładowo warianty produktów (narzędzi, instrumentów muzycznych, przedmiotów codziennego użytku) przeznaczone dla osób leworęcznych czy niepełnosprawnych.
• Dywersyfikacja horyzontalna - jest działaniem zorientowanym na dotychczasowych klientów i polega na zaoferowaniu im nowego produktu. Wprowadzenie na rynek nowego produktu przy stosowaniu tej strategii może dodatkowo polegać na kreowaniu nowości rynkowej. Za przykład może posłużyć producent wprowadzający nowy wariant smakowy produkowanego przez siebie napoju.
• Dywersyfikacja konglomeratowa - oferta rozszerzana jest o produkty niezwiązane z poprzednimi, które kierowane są do całkowicie nowych odbiorców. Czasami strategia ta związana jest z zaprzestaniem produkowania wyrobów starszych. Ten typ dywersyfikacji był jednym z głównych kierunków rozwoju przedsiębiorstw w krajach bardzo wysoko rozwiniętych.
• Dywersyfikacja wertykalna - zwana również dywersyfikacją pionową, oznacza objęcie działalności dwóch faz: poprzedzającej oraz następną w stosunku do dotychczasowej działalności przedsiębiorstwa. Strategia ta umożliwia zmniejszenie zależności pomiędzy dostawcami oraz odbiorcami. Jako przykład można podać przedsiębiorstwo wytwarzające produkt, rozszerza swoją działalność dodatkowo o transport tego produktu (dywersyfikacja wertykalna w przód).

Nie jest to jedyny istniejący podział dywersyfikacji. L.Wrigley dokonał podziału dywersyfikacji na dwa podstawowe kryteria:

• Dywersyfikacja pokrewna - oznaczająca ekspansję na nowe wyroby, jednak przedsiębiorstwo posiada umiejętności oraz kwalifikacje do wytworzenia tychże wyrobów.
• Dywersyfikacja niepokrewna - oznaczająca ekspansję na zupełnie nowe wyroby, ponadto firma nie posiada żadnych umiejętności w wytworzeniu danego wyrobu.

Czynniki decydujące o dywersyfikacji

Niepewność otoczenia

Jednym z kluczowych czynników decydujących o konieczności dywersyfikacji jest niepewność otoczenia, w którym działa przedsiębiorstwo. W dynamicznym i konkurencyjnym środowisku, pełnym zmian i nieprzewidywalnych wydarzeń, korzystne jest posiadanie różnorodnych linii biznesowych. Dywersyfikacja pozwala na rozłożenie ryzyka i minimalizację wpływu niekorzystnych czynników zewnętrznych na całe przedsiębiorstwo. Przykładem może być firma działająca w branży energetycznej, która poszerza swoją działalność o produkcję energii ze źródeł odnawialnych w przypadku rosnących cen paliw kopalnych.

Brak perspektyw na rozwój

Innym czynnikiem, który skłania przedsiębiorstwa do dywersyfikacji, jest brak perspektyw na rozwój w dotychczasowej branży lub na istniejącym rynku. Gdy firma osiąga maksymalny potencjał wzrostu w swojej dziedzinie, może rozważyć poszerzenie swojej oferty produktowej lub wejście na nowe rynki. Na przykład, firma produkująca i sprzedająca smartfony, której sprzedaż zaczyna spadać na obecnym rynku, może zdecydować się na dywersyfikację i rozpoczęcie produkcji innych urządzeń elektronicznych, takich jak tablety lub smartwatche.

Nacisk konkurencji

Konkurencja jest nieodłącznym elementem każdego rynku. Jeśli przedsiębiorstwo staje w obliczu silnej konkurencji, której trudno sprostać w ramach jednej linii biznesowej, może rozważyć dywersyfikację. Działając w różnych branżach, firma może zwiększyć swoje szanse na sukces i uniknąć bezpośredniej konkurencji z innymi firmami. Przykładem może być sieć restauracji, która decyduje się na dywersyfikację swojej działalności poprzez otwarcie hotelu lub dostarczanie cateringu.

Wielkość przedsiębiorstwa

Wielkość przedsiębiorstwa może być również istotnym czynnikiem wpływającym na decyzję o dywersyfikacji. Małe firmy często decydują się na dywersyfikację, aby zwiększyć swoje możliwości i zabezpieczyć się przed ryzykiem związanym z zależnością od jednej branży lub jednego rynku. Duże przedsiębiorstwa natomiast mogą decydować się na dywersyfikację, aby wykorzystać swoje zasoby i umiejętności w innych dziedzinach, co pozwoli im na osiągnięcie większej konkurencyjności i wzrostu.

Sytuacja finansowa

Sytuacja finansowa przedsiębiorstwa jest kluczowym czynnikiem, który wpływa na możliwość i skuteczność dywersyfikacji. Firmy, które posiadają silne źródła finansowania i zdolność do pozyskiwania kapitału, mogą łatwiej podjąć ryzyko związane z rozszerzeniem swojej działalności na nowe obszary. Z kolei przedsiębiorstwa, które są obciążone wysokimi długami lub mają ograniczony dostęp do kapitału, mogą napotykać trudności w realizacji dywersyfikacji.

Nadmiar lub niedobór zasobów fizycznych

Nadmiar lub niedobór zasobów fizycznych może skłonić przedsiębiorstwo do dywersyfikacji. Jeśli firma posiada nadmiarowe zasoby, które nie są w pełni wykorzystywane w obecnej działalności, może zdecydować się na ich wykorzystanie w innych branżach. Z drugiej strony, jeśli firma napotyka na brak niezbędnych zasobów w jednej dziedzinie, może rozważyć dywersyfikację, aby zdobyć dostęp do tych zasobów. Na przykład, firma produkująca meble ze względu na nadmiar produkcji może rozważyć rozpoczęcie produkcji dekoracji wnętrz lub mebli ogrodowych.

Dywersyfikacja jest złożonym procesem, który wymaga analizy i oceny wielu czynników. Niepewność otoczenia, brak perspektyw na rozwój, nacisk konkurencji, wielkość przedsiębiorstwa, sytuacja finansowa oraz nadmiar lub niedobór zasobów fizycznych są tylko niektórymi z czynników, które mogą wpływać na decyzję o dywersyfikacji. Przedsiębiorstwa powinny dokładnie przeanalizować swoje możliwości i ryzyko związane z wprowadzeniem dywersyfikacji, aby upewnić się, że jest to odpowiednia strategia dla ich długoterminowego sukcesu.

Cele dywersyfikacji

Rozwój przedsiębiorstwa

Pierwszym celem dywersyfikacji jest rozwój przedsiębiorstwa. Poprzez wprowadzenie nowych produktów lub usług, firma może zwiększyć swoje przychody i osiągnąć większą skalę działania. Dywersyfikacja umożliwia również eksplorację nowych rynków i segmentów, co może prowadzić do zdobycia większej liczby klientów. Rozwój jest kluczowy dla długoterminowego sukcesu firmy, ponieważ pozwala na uniknięcie stagnacji i przystosowanie się do zmieniających się warunków rynkowych.

Ekonomiczne wykorzystanie zasobów

Kolejnym celem dywersyfikacji jest ekonomiczne wykorzystanie zasobów. Przedsiębiorstwa często posiadają różnorodne zasoby, takie jak kapitał, technologia, wiedza czy sieć dystrybucji. Dzięki dywersyfikacji można efektywniej wykorzystać te zasoby, np. poprzez ich wspólne wykorzystanie do produkcji różnych produktów lub świadczenie różnorodnych usług. W ten sposób firma może osiągnąć większą efektywność i zwiększyć swoje zyski.

Umocnienie pozycji na rynku

Ostatnim celem dywersyfikacji jest umocnienie pozycji na rynku. Poprzez wprowadzenie nowych produktów lub usług, firma może poszerzyć swoją ofertę i zwiększyć swoją konkurencyjność. Dywersyfikacja umożliwia również zdobycie większej wiedzy na temat rynku i klientów, co pozwala na lepsze dostosowanie się do ich potrzeb i preferencji. Umocnienie pozycji na rynku jest kluczowe dla długoterminowej przewagi konkurencyjnej i powoduje, że firma jest bardziej odporna na zmienne warunki rynkowe.

Dywersyfikacja przedsiębiorstwa stwarza bardzo wiele możliwości w rozwoju działalności danej firmy. Pozytywnym aspektem omawianej strategii może być:

• Rozwój i maksymalizacja tempa rozwoju przedsiębiorstwa
• Ekonomiczne wykorzystanie zasobów
• Umocnienie pozycji na rynku wraz z zwiększeniem bezpieczeństwa

Niepożądanymi skutkami dywersyfikacji mogą być:

• Trudności z zarządzaniem
• Problemy wynikające z specjalizacją firmy, utrata renomy i prestiżu

Pozytywne efekty dywersyfikacji

Rozwój i maksymalizacja tempa rozwoju

Jednym z głównych pozytywnych efektów dywersyfikacji jest rozwój przedsiębiorstwa oraz możliwość maksymalizacji tempa jego rozwoju. Poprzez wejście na nowe rynki lub wprowadzenie nowych produktów, firma zwiększa swoje możliwości generowania przychodów. Dzięki temu może szybciej rozwijać się, zdobywać nowych klientów i zwiększać swoje udziały w rynku.

Dywersyfikacja pozwala również na unikanie stagnacji, która może wystąpić w przypadku skoncentrowania się na jednym obszarze działalności. Jeśli firma działa tylko w jednej branży, to może napotkać ograniczenia wzrostu związane z nasyceniem rynku lub spadkiem popytu na jej produkty. Dlatego wprowadzenie nowych produktów lub wejście na nowe rynki stwarza możliwość ciągłego rozwoju i zwiększania dynamiki wzrostu przedsiębiorstwa.

Ekonomiczne wykorzystanie zasobów

Kolejnym pozytywnym skutkiem dywersyfikacji jest ekonomiczne wykorzystanie zasobów. Przedsiębiorstwo, które działa w różnych branżach lub świadczy różnorodne usługi, może lepiej wykorzystać dostępne zasoby. Na przykład, jeśli firma posiada zakład produkcyjny, który nie jest w pełni wykorzystywany, może skierować go na produkcję nowych produktów lub wytwarzanie dla innych branż. Dzięki temu zasoby są efektywniej wykorzystywane, co przekłada się na większą rentowność działalności.

Dywersyfikacja umożliwia również lepsze zarządzanie ryzykiem. Jeśli przedsiębiorstwo działa tylko w jednej branży, jest bardziej narażone na ryzyka związane z zmianami koniunktury, popytem na produkty czy specyficznymi uwarunkowaniami rynkowymi. W przypadku dywersyfikacji, jeśli jedna część działalności napotyka trudności, inne mogą ją zrekompensować. Dzięki temu ryzyko jest rozłożone i firma jest bardziej odporna na wahania rynkowe.

Umocnienie pozycji na rynku

Ostatnim, ale nie mniej istotnym efektem dywersyfikacji, jest umocnienie pozycji przedsiębiorstwa na rynku. Poprzez wejście na nowe rynki lub wprowadzenie nowych produktów, firma może zwiększyć swoją widoczność i rozpoznawalność. Zyskuje nowych klientów, zdobywa większe udziały w rynku i może stać się liderem w swojej branży.

Dodatkowo, dywersyfikacja pozwala na lepsze wykorzystanie synergii między różnymi obszarami działalności. Na przykład, firma produkująca samochody elektryczne może wprowadzić do swojej oferty także stacje ładowania elektryczne. Dzięki temu klientom jest oferowany kompleksowy pakiet usług, co może przyciągnąć większą liczbę klientów i zwiększyć konkurencyjność przedsiębiorstwa.

Podsumowując, dywersyfikacja przynosi wiele pozytywnych efektów dla przedsiębiorstwa. Pozwala na rozwój i maksymalizację tempa rozwoju, ekonomiczne wykorzystanie zasobów oraz umocnienie pozycji na rynku. Dlatego jest to ważna strategia zarządzania, która może przyczynić się do sukcesu i wzrostu przedsiębiorstwa.

Negatywne efekty dywersyfikacji

Trudności z zarządzaniem

Dywersyfikacja, jako strategia polegająca na rozszerzaniu działalności przedsiębiorstwa na nowe obszary działalności, może prowadzić do różnych trudności związanych z zarządzaniem. Jednym z głównych problemów jest konieczność zarządzania różnymi obszarami, które mogą różnić się od siebie pod względem technicznym, organizacyjnym czy kulturowym.

Zarządzanie różnorodnymi obszarami działalności wymaga posiadania odpowiednich kompetencji i umiejętności. Przywództwo musi być elastyczne i zdolne do dostosowania się do różnych kontekstów i sytuacji. Zarządzanie zespołami o różnych specjalizacjach i umiejętnościach może być trudne, zwłaszcza jeśli brakuje odpowiednich struktur, procedur i systemów wspierających.

Ponadto, dywersyfikacja może prowadzić do rozproszenia zasobów i uwagi zarządzających. Konieczne jest skoordynowanie działań w różnych obszarach, aby zapewnić, że wszystkie działania są zgodne z celami i strategią firmy. Brak skoordynowania może prowadzić do dublowania działań, konfliktów między obszarami działalności oraz utraty efektywności i efektywności.

Problemy wynikające z utraty specjalizacji i prestiżu firmy

Dywersyfikacja może wiązać się z utratą specjalizacji, która była dotychczas podstawą sukcesu firmy. Przesunięcie się na nowe obszary działalności może wymagać innych umiejętności i kompetencji, co może prowadzić do utraty przewagi konkurencyjnej. Firmy, które były wcześniej wyspecjalizowane w określonym obszarze, mogą znaleźć się w sytuacji, w której nie są już liderami na rynku, a ich pozycja staje się mniej stabilna.

Dodatkowo, dywersyfikacja może prowadzić do utraty prestiżu firmy. Jeśli firma znana była dotychczas z wysokiej jakości produktów lub usług w jednym konkretnym obszarze, rozszerzenie działalności na inne obszary może powodować, że jej wizerunek zostanie rozmyty. Klienci mogą nie być pewni, czy firma jest w stanie zapewnić taką samą jakość w nowych obszarach, co może prowadzić do utraty zaufania i lojalności klientów.

Ponadto, dywersyfikacja może prowadzić do ryzyka, że firma stanie się zbyt rozproszona. Skupienie się na wielu różnych obszarach może prowadzić do utraty koncentracji i skuteczności. Firma może tracić swoją tożsamość i unikalność, a także trudniej jest jej konkurować na rynku. W rezultacie, dywersyfikacja może prowadzić do spadku wartości firmy i wynikających z niej korzyści finansowych.

Metody, techniki i narzędzia dywersyfikacji

Analiza portfelowa

Analiza portfelowa jest jedną z kluczowych metod dywersyfikacji, która polega na tworzeniu i zarządzaniu portfelem inwestycyjnym w celu zminimalizowania ryzyka i maksymalizowania zysków. Jest to proces oceny i wyboru różnych aktywów inwestycyjnych, takich jak akcje, obligacje, nieruchomości czy surowce, w celu stworzenia zrównoważonego i zdywersyfikowanego portfela.

W ramach analizy portfelowej stosuje się różne metody, takie jak analiza rentowności, analiza ryzyka, analiza korelacji czy analiza alokacji aktywów. Dzięki tym narzędziom inwestor może ocenić, jakie inwestycje są najbardziej odpowiednie dla jego profilu ryzyka i oczekiwań zysku.

Analiza portfelowa pozwala również na optymalne rozłożenie kapitału między różne klasy aktywów, co pozwala na zdywersyfikowanie ryzyka. Dzięki temu, jeśli jedna inwestycja nie osiągnie oczekiwanych wyników, inne inwestycje mogą zrekompensować straty.

Badania rynku

Badania rynku są istotnym narzędziem w procesie dywersyfikacji, ponieważ pozwalają na zrozumienie konsumentów, konkurencji i trendów rynkowych. Przeprowadzanie badań rynku pozwala firmom na identyfikację nowych możliwości biznesowych, ocenę popytu na produkty lub usługi oraz analizę działań konkurencji.

Badania rynku mogą obejmować analizę demograficzną, analizę preferencji klientów, analizę konkurencji, analizę trendów rynkowych czy analizę ekonomiczną. Dzięki tym informacjom przedsiębiorstwo może dokonać strategicznych decyzji dotyczących dywersyfikacji, takich jak wprowadzenie nowego produktu, wejście na nowy rynek czy zmiana grupy docelowej.

Benchmarking

Benchmarking jest techniką, która pozwala firmom na porównanie swoich wyników, procesów czy strategii z najlepszymi praktykami w branży. Polega na identyfikowaniu konkurencyjnych firm, które osiągają wyjątkowe wyniki i analizowaniu ich metod i strategii.

Dzięki benchmarkingowi przedsiębiorstwo może dowiedzieć się, jakie są najlepsze praktyki w danej branży i jakie są trendy rynkowe. To umożliwia firmie na dostosowanie swoich strategii i procesów, aby osiągnąć podobne wyniki. Benchmarking jest szczególnie przydatny w procesie dywersyfikacji, ponieważ pozwala firmie na ocenę, które obszary działalności wymagają poprawy i jakie działania można podjąć, aby osiągnąć sukces na nowym rynku czy w nowej branży.

Analiza kosztów i korzyści

Analiza kosztów i korzyści jest kluczowym narzędziem w procesie dywersyfikacji, które pozwala na ocenę, czy inwestycja jest opłacalna. Polega na identyfikacji i ocenie wszystkich kosztów związanych z inwestycją oraz wszystkich korzyści, jakie można osiągnąć.

W ramach analizy kosztów i korzyści należy uwzględnić zarówno koszty bezpośrednie, takie jak koszty zakupu, koszty produkcji czy koszty marketingu, jak i koszty pośrednie, takie jak koszty utrzymania, koszty obsługi czy koszty personelu. Należy również uwzględnić wszystkie możliwe korzyści, takie jak zwiększenie sprzedaży, zwiększenie zysków czy poprawa wizerunku marki.

Analiza kosztów i korzyści pozwala na ocenę opłacalności inwestycji i podejmowanie decyzji dotyczących dywersyfikacji. Jeśli korzyści przewyższają koszty, inwestycja może być opłacalna i przyczynić się do sukcesu przedsiębiorstwa.

Innowacje

Innowacje są kluczowym czynnikiem w procesie dywersyfikacji, ponieważ pozwalają firmom na wprowadzenie nowych produktów, usług czy technologii na rynek. Innowacje mogą polegać na wprowadzeniu całkowicie nowego produktu, ulepszeniu istniejącego produktu, zmianie procesów produkcyjnych czy zastosowaniu nowych technologii.

Innowacje są istotne, ponieważ pozwalają przedsiębiorstwom na zaspokojenie zmieniających się potrzeb i oczekiwań klientów, a także na zdobycie przewagi konkurencyjnej. Przedsiębiorstwa, które są innowacyjne, często osiągają większe zyski i mają większą szansę na sukces na nowych rynkach.

W procesie dywersyfikacji innowacje mogą pomóc firmie w wprowadzeniu nowych produktów lub usług na rynek, co pozwoli na rozszerzenie oferty i zdobycie nowych segmentów klientów. Ponadto, innowacje mogą pomóc w poprawie efektywności operacyjnej, redukcji kosztów czy zwiększeniu jakości.

Partnerstwa strategiczne

Partnerstwa strategiczne są ważnym narzędziem w procesie dywersyfikacji, które polega na nawiązywaniu strategicznych relacji z innymi firmami. Partnerstwa strategiczne mogą przybrać różne formy, takie jak fuzje, przejęcia, joint venture czy umowy o współpracy.

W ramach partnerstw strategicznych przedsiębiorstwo może uzyskać dostęp do nowych zasobów, technologii czy rynków, co może przyczynić się do rozwoju firmy i zwiększenia jej konkurencyjności. Partnerstwa strategiczne pozwalają również na podzielenie się ryzykiem i kosztami związanymi z dywersyfikacją, co może być szczególnie istotne dla małych i średnich przedsiębiorstw.

Partnerstwa strategiczne wymagają jednak odpowiedniego zarządzania i współpracy, aby odnieść sukces. Przedsiębiorstwa muszą zadbać o odpowiednie dopasowanie strategii, kultury organizacyjnej i celów, aby partnerstwo było efektywne i przyniosło oczekiwane rezultaty.

Zarządzanie ryzykiem

Zarządzanie ryzykiem jest nieodłącznym elementem procesu dywersyfikacji, ponieważ pozwala na identyfikację, ocenę i zarządzanie ryzykiem związanym z inwestycjami. Zarządzanie ryzykiem obejmuje identyfikację potencjalnych zagrożeń, ocenę ich wpływu i prawdopodobieństwa wystąpienia oraz opracowanie strategii zarządzania ryzykiem.

W kontekście dywersyfikacji, zarządzanie ryzykiem ma na celu zminimalizowanie ryzyka związanego z wprowadzeniem nowych produktów, usług czy rynków. Po dokładnym zidentyfikowaniu ryzyka, przedsiębiorstwo może opracować odpowiednie strategie, takie jak dywersyfikacja ryzyka, ubezpieczenie czy hedging, aby zminimalizować wystąpienie potencjalnych strat.

Zarządzanie ryzykiem wymaga również monitorowania i oceny ryzyka na bieżąco oraz dostosowywania strategii zarządzania ryzykiem w przypadku zmiany warunków rynkowych czy sytuacji. Przedsiębiorstwa, które skutecznie zarządzają ryzykiem, mają większą szansę na sukces w procesie dywersyfikacji.

Planowanie strategiczne

Planowanie strategiczne jest kluczowym narzędziem w procesie dywersyfikacji, ponieważ pozwala na określenie celów, strategii i działań, które będą prowadzić do sukcesu przedsiębiorstwa. Planowanie strategiczne obejmuje analizę środowiska zewnętrznego i wewnętrznego, określenie celów, opracowanie strategii i planów działania oraz monitorowanie i ocenę wyników.

W kontekście dywersyfikacji, planowanie strategiczne pozwala firmom na określenie, jakie obszary działalności wymagają rozwoju i jakie działania można podjąć, aby osiągnąć sukces na nowych rynkach czy w nowych branżach. Planowanie strategiczne pozwala również na skoordynowanie działań różnych działów i zasobów przedsiębiorstwa w celu osiągnięcia wspólnych celów.

Planowanie strategiczne powinno być elastyczne i dynamiczne, aby umożliwić przedsiębiorstwu dostosowanie się do zmieniających się warunków rynkowych. Przedsiębiorstwo powinno regularnie monitorować swoje wyniki, oceniać skuteczność działań i wprowadzać ewentualne zmiany w strategii, jeśli jest to konieczne.

Zarządzanie zasobami ludzkimi

Zarządzanie zasobami ludzkimi jest istotnym elementem procesu dywersyfikacji, ponieważ to pracownicy są kluczowym źródłem konkurencyjności przedsiębiorstwa. Zarządzanie zasobami ludzkimi obejmuje rekrutację, selekcję, szkolenia, motywację i rozwój pracowników.

W kontekście dywersyfikacji, zarządzanie zasobami ludzkimi ma na celu stworzenie zespołu pracowników o odpowiednich kompetencjach i umiejętnościach, aby firma mogła skutecznie wprowadzić nowe produkty, usługi czy rynki. Przedsiębiorstwo musi zadbać o odpowiednie szkolenia i rozwój pracowników, aby byli gotowi na nowe wyzwania i zadania.

Ponadto, zarządzanie zasobami ludzkimi powinno również uwzględniać motywację i zaangażowanie pracowników, aby zapewnić wysoką wydajność i efektywność. Przedsiębiorstwo powinno tworzyć korzystne warunki pracy, zapewniać odpowiednie wynagrodzenie i nagrody, a także zapewniać regularny feedback i możliwości rozwoju zawodowego.

Zarządzanie zasobami ludzkimi jest kluczowym elementem sukcesu przedsiębiorstwa w procesie dywersyfikacji, ponieważ to pracownicy stanowią podstawę innowacji, efektywności i konkurencyjności.

Dywersyfikacja — artykuły polecane

Strategia dywersyfikacji — Strategia dywersyfikacji poziomej — Strategia dywersyfikacji równoległej — Strategia specjalizacji — Strategia rozwoju — Strategia koncentracji — Rodzaje strategii — Strategia rozwoju rynku — Strategia dywersyfikacji pionowej

Bibliografia

• Flejterski S., Porada-Rachoń M., Dywersyfikacja versus specjalizacja w procesach dostosowawczych przedsiębiorstw.Perspektywa pokryzysowa, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 802, Szczecin
• Koźmiński A., Piotrowski W. (red.) (2010), Zarządzanie teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Pierścionek Z. (2001), Strategie rozwoju firmy. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Pierścionek Z. (2007), Strategie konkurencji i rozwoju przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Zakrzewska-Bielawska A. (2013), Relacja między strategią a strukturą organizacyjną, Zeszyty Naukowe Politechniki Łódzkiej, Nr 1095

Autor: Robert Baran, Michał Bednarczyk