System finansów publicznych: Różnice pomiędzy wersjami
(LinkTitles.) |
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
||
| (Nie pokazano 14 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''[[System]] finansów publicznych''' możemy zdefiniować jako: "ogół zasad i instytucji stanowiących podstawę dokonywania publicznych operacji finansowych. Zasady oraz instytucje utworzone i funkcjonujące na podstawie obowiązujących w danym państwie, w określonym czasie norm prawa finansowego stanowią system tego prawa" [M. Bitner i in., 2011, s. 14]. | |||
Gromadzenie i rozdysponowanie pieniężnych środków publicznych odbywa się za pomocą określonych podmiotów: najwyższego szczebla władzy ustawodawczej i wykonawczej, a także podmiotów, które na bieżąco realizują [[dochód|dochody]] i wydatki publiczne. | |||
==TL;DR== | |||
Artykuł omawia system finansów publicznych, który obejmuje gromadzenie i rozdysponowywanie pieniędzy publicznych. Finanse publiczne regulowane są przez Konstytucję RP oraz inne akty prawne. System ten składa się z wielu podmiotów, takich jak parlament, rządy, izby kontrolne, aparat skarbowy, oraz jednostki finansowane z funduszy publicznych. Istotnym elementem systemu są również budżety państwa i samorządowe, fundusz ubezpieczeń społecznych oraz inne fundusze publiczne. Narzędzia systemu finansów publicznych obejmują podatki, opłaty, cło, dochody z majątku publicznego, składki na ubezpieczenia społeczne, subwencje, dotacje oraz kredyty państwowe. Budżet państwa odgrywa kluczową rolę w systemie finansów publicznych. | |||
==Finanse publiczne== | ==Finanse publiczne== | ||
Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych, finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem, w szczególności: | |||
Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych, finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem, w szczególności: | # gromadzenie dochodów i przychodów publicznych; | ||
# gromadzenie dochodów i przychodów publicznych; | # wydatkowanie środków publicznych; | ||
# wydatkowanie środków publicznych; | # [[finansowanie]] potrzeb pożyczkowych budżetu państwa; | ||
# [[finansowanie]] potrzeb pożyczkowych budżetu państwa; | # zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne; | ||
# zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne; | # [[zarządzanie]] środkami publicznymi; | ||
# [[zarządzanie]] środkami publicznymi; | # zarządzanie długiem publicznym; | ||
# zarządzanie długiem publicznym; | |||
# rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej. | # rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej. | ||
Pierwszorzędnym źródłem prawa decydującym o zakresie regulacyjnym finansów publicznych jest [[Konstytucja]] RP. Pozostałymi źródłami mogą być na przykład [[ustawa|ustawy]] (tu szczególnie ważna jest [[ustawa]] o finansach publicznych), europejskie [[prawo]] finansowe, umowy międzynarodowe, akty wykonawcze do ustaw, [[akty prawa miejscowego]] i inne [M. Dylewski i in., 2014, s. 9] | |||
Tematyką nauki o finansach publicznych są zjawiska oraz procesy ściśle związane z powstawaniem i rozdysponowywaniem pieniężnych środków publicznych, gwarantujących prawidłowe funkcjonowanie sektora publicznego [S. Owsiak, 2001, s. 19] | |||
Wielopłaszczyznowy zarys nauki o finansach czyni finanse publiczne jedną z najbardziej skomplikowanych i złożonych kategorii rodzajowych. Za ich pomocą państwo jest w stanie prowadzić politykę interwencyjną. [M. Dylewski i in., 2014, s. 9] | |||
<google>n</google> | |||
==Struktura systemu finansów publicznych== | ==Struktura systemu finansów publicznych== | ||
Finanse publiczne stanowią wieloaspektowy system w przekroju podmiotowym, organizacyjnym, prawnym, instytucjonalnym, instrumentalnym i in. Poszczególne elementy każdego z przekroju zostały wyszczególnione przez profesora Stanisława Owsiaka oraz wypisane poniżej. | Finanse publiczne stanowią wieloaspektowy system w przekroju podmiotowym, organizacyjnym, prawnym, instytucjonalnym, instrumentalnym i in. Poszczególne elementy każdego z przekroju zostały wyszczególnione przez profesora Stanisława Owsiaka oraz wypisane poniżej. | ||
| Linia 59: | Linia 43: | ||
* coroczne ustawy budżetowe i uchwały budżetowe samorządów, | * coroczne ustawy budżetowe i uchwały budżetowe samorządów, | ||
* ustawy podatkowe, | * ustawy podatkowe, | ||
* ustawy o pozabudżetowych funduszach publicznych, | * ustawy o pozabudżetowych funduszach publicznych, | ||
* ustawy o finansach samorządowych (lokalnych, regionalnych), | * ustawy o finansach samorządowych (lokalnych, regionalnych), | ||
* ustawy regulujące działalność ministra finansów (skarbu) oraz działalność aparatu skarbowego (finansowego), | * ustawy regulujące działalność ministra finansów (skarbu) oraz działalność aparatu skarbowego (finansowego), | ||
| Linia 78: | Linia 62: | ||
Narzędzia systemu finansów publicznych: | Narzędzia systemu finansów publicznych: | ||
* podatki centralne, | * podatki centralne, | ||
* podatki lokalne, | * podatki lokalne, | ||
* opłaty, | * opłaty, | ||
| Linia 93: | Linia 77: | ||
* metody planowania dochodów i wydatków. | * metody planowania dochodów i wydatków. | ||
W systemie finansów publicznych najważniejsze miejsce zajmuje [[budżet państwa]]. Wynika to z faktu, iż w budżecie państwa gromadzi się największą część środków publicznych, oraz że władze centralne są dominującym podmiotem systemu politycznego, gospodarczego i społecznego kraju | W systemie finansów publicznych najważniejsze miejsce zajmuje [[budżet państwa]]. Wynika to z faktu, iż w budżecie państwa gromadzi się największą część środków publicznych, oraz że władze centralne są dominującym podmiotem systemu politycznego, gospodarczego i społecznego kraju [S. Owsiak, 2001, s. 89-91] | ||
{{infobox5|list1={{i5link|a=[[Rachunkowość podatkowa]]}} — {{i5link|a=[[Finanse publiczne]]}} — {{i5link|a=[[Sektor publiczny]]}} — {{i5link|a=[[Dochody budżetowe]]}} — {{i5link|a=[[Jednostka sektora finansów publicznych]]}} — {{i5link|a=[[Budżet]]}} — {{i5link|a=[[Ustawa ordynacja podatkowa]]}} — {{i5link|a=[[Skarb Państwa]]}} — {{i5link|a=[[Obowiązki informacyjne względem GUS]]}} }} | |||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
* Bitner M., Chojna-Duch E., Kornberger-Sokołowska E., Supera-Markowska M. | <noautolinks> | ||
* Dylewski M., Filipiak B., Gorzałczyńska-Koczkodaj M., Zioło M. | * Bitner M., Chojna-Duch E., Kornberger-Sokołowska E., Supera-Markowska M. (2011), ''Prawo finansowe. Tom 1. Finanse publiczne'', Oficyna Prawa Polskiego | ||
* Misiąg W. | * Dylewski M., Filipiak B., Gorzałczyńska-Koczkodaj M., Zioło M. (2014), ''Finanse publiczne. Aspekty teoretyczne i praktyczne'', Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa | ||
* Owsiak S. | * Misiąg W. (1996), ''Finanse Publiczne w Polsce'', Presspublica, Warszawa | ||
* Pawłowska K. | * Owsiak S. (2013), ''Finanse publiczne. Teoria i praktyka'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa | ||
* ''[ | * Pawłowska K. (2016), ''Finanse publiczne w świetle Konstytucji RP'', Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej, Zarządzanie, Nr 23 t. 2 | ||
* Wernik A. | * ''Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych'' [https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20091571240 Dz.U. 2009 nr 157 poz. 1240] | ||
* Wernik A. (2014), ''Finanse publiczne'', Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa | |||
</noautolinks> | |||
{{a|Waldemar Ulanowski, Anna Czarnecka}} | {{a|Waldemar Ulanowski, Anna Czarnecka}} | ||
[[Kategoria: | [[Kategoria:Systemy gospodarcze]] | ||
{{ | |||
{{#metamaster:description|System finansów publicznych to ogół zasad i instytucji, które stanowią podstawę dla publicznych operacji finansowych. Dowiedz się więcej na stronie encyklopedii.}} | |||
Aktualna wersja na dzień 00:18, 17 gru 2023
System finansów publicznych możemy zdefiniować jako: "ogół zasad i instytucji stanowiących podstawę dokonywania publicznych operacji finansowych. Zasady oraz instytucje utworzone i funkcjonujące na podstawie obowiązujących w danym państwie, w określonym czasie norm prawa finansowego stanowią system tego prawa" [M. Bitner i in., 2011, s. 14].
Gromadzenie i rozdysponowanie pieniężnych środków publicznych odbywa się za pomocą określonych podmiotów: najwyższego szczebla władzy ustawodawczej i wykonawczej, a także podmiotów, które na bieżąco realizują dochody i wydatki publiczne.
TL;DR
Artykuł omawia system finansów publicznych, który obejmuje gromadzenie i rozdysponowywanie pieniędzy publicznych. Finanse publiczne regulowane są przez Konstytucję RP oraz inne akty prawne. System ten składa się z wielu podmiotów, takich jak parlament, rządy, izby kontrolne, aparat skarbowy, oraz jednostki finansowane z funduszy publicznych. Istotnym elementem systemu są również budżety państwa i samorządowe, fundusz ubezpieczeń społecznych oraz inne fundusze publiczne. Narzędzia systemu finansów publicznych obejmują podatki, opłaty, cło, dochody z majątku publicznego, składki na ubezpieczenia społeczne, subwencje, dotacje oraz kredyty państwowe. Budżet państwa odgrywa kluczową rolę w systemie finansów publicznych.
Finanse publiczne
Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych, finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem, w szczególności:
- gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;
- wydatkowanie środków publicznych;
- finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;
- zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;
- zarządzanie środkami publicznymi;
- zarządzanie długiem publicznym;
- rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.
Pierwszorzędnym źródłem prawa decydującym o zakresie regulacyjnym finansów publicznych jest Konstytucja RP. Pozostałymi źródłami mogą być na przykład ustawy (tu szczególnie ważna jest ustawa o finansach publicznych), europejskie prawo finansowe, umowy międzynarodowe, akty wykonawcze do ustaw, akty prawa miejscowego i inne [M. Dylewski i in., 2014, s. 9]
Tematyką nauki o finansach publicznych są zjawiska oraz procesy ściśle związane z powstawaniem i rozdysponowywaniem pieniężnych środków publicznych, gwarantujących prawidłowe funkcjonowanie sektora publicznego [S. Owsiak, 2001, s. 19]
Wielopłaszczyznowy zarys nauki o finansach czyni finanse publiczne jedną z najbardziej skomplikowanych i złożonych kategorii rodzajowych. Za ich pomocą państwo jest w stanie prowadzić politykę interwencyjną. [M. Dylewski i in., 2014, s. 9]
Struktura systemu finansów publicznych
Finanse publiczne stanowią wieloaspektowy system w przekroju podmiotowym, organizacyjnym, prawnym, instytucjonalnym, instrumentalnym i in. Poszczególne elementy każdego z przekroju zostały wyszczególnione przez profesora Stanisława Owsiaka oraz wypisane poniżej.
Przekrój podmiotowy:
W przekroju podmiotowym system finansów publicznych tworzą:
- parlament (władze ustawodawcze szczebla centralnego), rady regionalne (władze ustawodawcze szczebla pośredniego) oraz rady gminne (władze ustawodawcze szczebla samorządowego),
- rządy, zarządy itp.,
- Najwyższa Izba Kontroli, Regionalne Izby Obrachunkowe (władze kontrolne działające w imieniu władz stanowiących),
- aparat skarbowy (finansowy), sprawujący nadzór i kontrolę nad dochodami i wydatkami publicznymi, zarządza budżetem, funduszami ubezpieczeniowymi itp.,
- jednostki (podmioty) finansowane z funduszy publicznych (szkoły, szpitale, jednostki policji, jednostki administracji publicznej, jednostki sądownictwa, jednostki wojskowe itd.).
Przekrój prawny:
W przekroju prawnym najważniejszymi elementami systemu finansów publicznych są:
- Konstytucja lub inna ustawa zasadnicza, która zawiera ogólne zasady tworzenia funduszy publicznych,
- prawo budżetowe regulujące zasady budowy ustroju budżetowego,
- coroczne ustawy budżetowe i uchwały budżetowe samorządów,
- ustawy podatkowe,
- ustawy o pozabudżetowych funduszach publicznych,
- ustawy o finansach samorządowych (lokalnych, regionalnych),
- ustawy regulujące działalność ministra finansów (skarbu) oraz działalność aparatu skarbowego (finansowego),
- ustawa karnoskarbowa,
- ustawa o zobowiązaniach podatkowych,
- akty normatywne regulujące działalność ministra finansów (skarbu), rządu (Rady Ministrów), innych ministrów, na szczeblu lokalnym zaś zarządu gminy i jego przedstawicieli.
Przekrój instytucjonalny:
System finansów publicznych tworzą elementy takie jak:
- budżet państwa,
- budżety samorządowe szczebla podstawowego lub wyższego,
- fundusz ubezpieczeń społecznych,
- pozostałe fundusze publiczne,
- fundacje publiczne.
Przekrój instrumentalny:
Narzędzia systemu finansów publicznych:
- podatki centralne,
- podatki lokalne,
- opłaty,
- cła,
- dochody z majątku publicznego (dywidendy, renty itp.),
- składki na ubezpieczenia społeczne,
- subwencje,
- dotacje,
- kredyty państwowe, pożyczki publiczne.
Do innych elementów, które możemy zakwalifikować do elementów technicznych, warunkujących funkcjonowanie systemu finansów publicznych należą m.in.:
- klasyfikacja budżetowa,
- procedura budżetowa,
- metody planowania dochodów i wydatków.
W systemie finansów publicznych najważniejsze miejsce zajmuje budżet państwa. Wynika to z faktu, iż w budżecie państwa gromadzi się największą część środków publicznych, oraz że władze centralne są dominującym podmiotem systemu politycznego, gospodarczego i społecznego kraju [S. Owsiak, 2001, s. 89-91]
| System finansów publicznych — artykuły polecane |
| Rachunkowość podatkowa — Finanse publiczne — Sektor publiczny — Dochody budżetowe — Jednostka sektora finansów publicznych — Budżet — Ustawa ordynacja podatkowa — Skarb Państwa — Obowiązki informacyjne względem GUS |
Bibliografia
- Bitner M., Chojna-Duch E., Kornberger-Sokołowska E., Supera-Markowska M. (2011), Prawo finansowe. Tom 1. Finanse publiczne, Oficyna Prawa Polskiego
- Dylewski M., Filipiak B., Gorzałczyńska-Koczkodaj M., Zioło M. (2014), Finanse publiczne. Aspekty teoretyczne i praktyczne, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa
- Misiąg W. (1996), Finanse Publiczne w Polsce, Presspublica, Warszawa
- Owsiak S. (2013), Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Pawłowska K. (2016), Finanse publiczne w świetle Konstytucji RP, Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej, Zarządzanie, Nr 23 t. 2
- Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Dz.U. 2009 nr 157 poz. 1240
- Wernik A. (2014), Finanse publiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
Autor: Waldemar Ulanowski, Anna Czarnecka
