Obowiązek podatkowy

Obowiązek podatkowy - wynikająca wyłącznie z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.

Zgodnie z artykułem 6 Ordynacji podatkowej, podatek to "Publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy wynikające z ustawy podatkowej". (Ustawa Ordynacja podatkowa 1997, s. 6) Jako źródło finansowania wydatków publicznych, służy realizowaniu określonych zadań.

TL;DR

Obowiązek podatkowy to przymusowe świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, wynikające z ustaw podatkowych. Powstaje w wyniku zaistnienia podatkowego stanu faktycznego. Zobowiązanie podatkowe to płatność podatku na rzecz odpowiednich podmiotów. Powstaje w wyniku konkretyzacji obowiązku podatkowego. Moment powstania obowiązku podatkowego różni się w zależności od rodzaju podatku.

Obowiązek podatkowy a zobowiązanie podatkowe

Dwa podstawowe pojęcia, które możemy znaleźć w Ordynacji podatkowej to obowiązek podatkowy oraz zobowiązanie podatkowe.

Obowiązek podatkowy, jego istota w skrócie została opisana powyżej z kolei zobowiązanie podatkowe według Artykułu 5 Ordynacji podatkowej to "Wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego". (Ustawa Ordynacja podatkowa 1997, s. 6)

Istota obowiązku podatkowego

Powstanie tzw. podatkowoprawnego stanu faktycznego, stanowi istotę obowiązku podatkowego. Składa się on z podmiotowych i przedmiotowych elementów. Ich realizacja powoduje powstanie obowiązku podatkowego.

Możemy wyróżnić dwa rodzaje stanu faktycznego:

• otwarty
• zamknięty

W przypadku otwartego, zdarzenia i działania, których dotyczy podatkowy stan faktyczny mają miejsce w pewnym przedziale czasowym. W tej sytuacji moment powstania obowiązku podatkowego nie jest wprost określany przez Ustawodawcę, lecz wynika ze wszystkich przepisów które normują dany podatek. Zamknięty stan faktyczny charakteryzuje się tym, że moment powstania obowiązku jak i zobowiązania podatkowego jest taki sam.

Moment, w którym powstaje obowiązek podatkowy jest bardzo ważny dla systemu powstawania i wymiaru zobowiązań podatkowych. To właśnie za jego pomocą zostaje określony stan prawny według którego dokonuje się wymiaru zobowiązania.

Obowiązek podatkowy wygasa w momencie kiedy następuje ustanie bytu prawnego czy też bytu faktycznego podatnika lub gdy przepisy nakładające ten obowiązek zostają uchylone.

Istota zobowiązania podatkowego

Definicja zobowiązania podatkowego zawiera jego następujące elementy (T. Drab 2016, s. 238):

• " Wskazanie obowiązku podatkowego jako źródła zobowiązania podatkowego
• Wskazanie na zobowiązanie podatkowe jako płatność
• Wskazanie podmiotów, na rzecz których podatnik ma dokonać płatności z tytułu zobowiązania podatkowego
• Wskazanie na przepisy prawa podatkowego jako formę określenia wysokości, terminu i miejsca dokonywania płatności z tytułu zobowiązania podatkowego"

Konkretyzacja powstałego przed zobowiązaniem obowiązku podatkowego stanowi jego istotę. Związane jest to z dwufazowością stosunku prawnopodatkowgo. Pierwsza faza związana jest z zaistnieniem podatkowego stanu faktycznego, wskutek czego powstaje obowiązek podatkowy. Druga faza polega natomiast na przekształceniu uprawnień i obowiązków, które powstały w pierwszej fazie w ściśle określoną regułę zachowania, czyli zobowiązanie podatkowe.

Obowiązek podatkowy może przekształcić się we wspomniane zobowiązanie na dwa sposoby (T. Drab 2016, s. 238):

• Z chwilą doręczenia decyzji. Ma wtedy ono charakter konstytutywny.
• W momencie, w którym występują okoliczności, z którymi przepisy ustawy wiążą powstanie zobowiązania. Ma wtedy ono charakter deklaratoryjny.

Powstanie obowiązku podatkowego

Dla różnych podatków moment powstania obowiązku podatkowego określany jest inaczej. Oto kilka przykładów (M. Stawiński 2016, s. 4):

• Podatek dochodowy od osób fizycznych - moment powstania obowiązku podatkowego nie jest określony wprost. Przyjmuje się, że jest to zdarzenie związane z uzyskaniem dochodu. Dla przychodów nieznajdujących pokrycia, ostatni dzień roku podatkowego, w którym powstał przychód uznawany jest za moment powstania obowiązku.
• Podatek dochodowy od osób prawnych - moment powstania obowiązku podatkowego również nie jest określony wprost. Przyjmuje się, że jest to zdarzenie związane z uzyskaniem przychodu.
• Podatek od towarów i usług - w tym wypadku obowiązek podatkowy powstaje z chwilą w której zostaną dostarczone towary lub zostanie wykonana usługa.
• Podatek od czynności cywilnoprawnych - w przypadku tego podatku moment powstania obowiązku podatkowego określany jest indywidualnie dla każdego przedmiotu.
• Podatek od spadków i darowizn - dla każdego przedmiotu określany indywidualnie. W przypadku darowizny jest to chwila, w której darczyńca składa oświadczenie natomiast w przypadku dziedziczenia, chwila przejęcia spadku.
• Podatek od nieruchomości - pierwszy dzień miesiąca, następujący po miesiącu, w którym wystąpiło zdarzenie powodujące powstanie obowiązku podatkowego.

Obowiązek podatkowy — artykuły polecane

Zobowiązanie podatkowe — Podatek od sprzedaży — Przedmiot, podstawa i podmiot opodatkowania — Odsetki podatkowe — Podatek — Wierzytelność — Umorzenie długu — Świadczenie — Nieruchomość

Bibliografia

• Drab T., Drabik M. (2016), O relacji pojęcia obowiązku i zobowiązania podatkowego (dylematy interpretacyjne), "Zeszyty naukowe Uniwersytetu przyrodniczo - humanistycznego w Siedlcach. Seria: Administracja i zarządzanie", Nr 108
• Mikrut A., Poznańska A. (2009), Strategia podatkowa przedsiębiorstw, "Zeszyty naukowe małopolskiej wyższej szkoły ekonomicznej w Tarnowie", Nr 2
• Niesiobędzka M. (2009), Relacje podatnik - państwo jako predyktory moralności podatkowej, "Instytut psychologii, Uniwersytet Gdański", Vol. 3
• Stawiński M. (2016), Materialne Prawo podatkowe. Powstanie zobowiązań podatkowych, "Katedra Prawa Finansowego WPAiE, Uwr"
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa. Dz.U. 1997 nr 137 poz. 926
• Wyszkowski A. (2010), Koncepcja tax expenditures w systemie podatkowym, Wydział Ekonomii i Zarządzania Uniwersytetu w Białymstoku

Autor: Kamila Basiaga