Nadzór autorski

Nadzór autorski - jedno z niezbywalnych uprawnień z katalogu autorskich praw osobistych, przysługujące każdemu twórcy z mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, polegające na możliwości nadzoru sposobu wykorzystania i eksploatacji własnego utworu przez inne osoby fizyczne i prawne.

TL;DR

Nadzór autorski to prawo twórcy do kontrolowania wykorzystania i eksploatacji swojego utworu. Może być realizowany na różnych etapach i może obejmować koszty zmian. Nadzór jest nieodpłatny, chyba że ustawa lub umowa stanowią inaczej. Istnieją różne rodzaje nadzoru autorskiego w zależności od rodzaju utworu. W przypadku budownictwa, nadzór autorski jest ważny dla poprawnej realizacji projektu.

Prawo do nadzoru autorskiego

W art. 60 prawa autorskiego mamy szczegółowy opis wykonywania prawa do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu. Prawo do nadzoru autorskiego jest ściśle związane z prawem do integralności dzieła, wykonywanie nadzoru autorskiego jest jednym ze sposobów czy też zabezpieczeń przed naruszeniem treści i formy utworu. Może być ono realizowane w każdym stadium: zarówno podczas przygotowań do eksploatacji utworu (przygotowania do zwielokrotniania utworu, produkcji matryc, taśm-matek, składów itp., kopiowania utworu i produkcji jego egzemplarzy), jak i podczas samej eksploatacji (nadzorowanie warunków technicznych eksploatacji, sprzedaży, reklamy). Korzystający z utworu ma obowiązek umożliwić twórcy przed rozpowszechnieniem utworu przeprowadzenie nadzoru autorskiego, jeśli wniesione w związku z nadzorem zmiany w utworze są niezbędne oraz wynikają z okoliczności niezależnych od twórcy, koszty ich wprowadzenia obciążają nabywcę autorskich praw majątkowych lub licencjobiorcę. (K. Grzybczyk 2012, s. 195)

Klasyczną formą wykonywania nadzoru autorskiego w stosunkach wydawniczych jest korekta autorska, wykonywana przez autora bezpłatnie (a raczej w ramach umownego wynagrodzenia autorskiego). Kontrakt z producentem może przewidywać odpłatne wykonywanie nadzoru autorskiego. Wynagrodzenie za jego wykonanie wynosi pewien procent (10-15%) od wartości honorarium autorskiego za projekt. W ramach nadzoru i po stwierdzeniu rażącego naruszenia jego prawa, autor może wycofać dzieło z obiegu poprzez wstrzymanie jego dalszego rozpowszechniania. Artykuł 56 ust. 1 ustawy o prawie autorskim pozwala autorowi odstąpić od umowy "ze względu na istotne interesy twórcze". (A. Karpowicz 2009, s. 75)

Nadzór autorski w skrócie

1. Obejmuje nadzór poprzedzający rozpowszechnianie utworu.
2. Koszty zmian związanych z wykonywaniem nadzoru obciążają twórcę. Wyjątkowo koszty obciążają nabywcę autorskich praw majątkowych.
3. Jest nieodpłatny. Wyjątki od zasady może wprowadzić ustawa lub umowa stron (J. Sieńczyło-Chlabicz 2011, s. 167)

Rodzaje nadzoru autorskiego

• Nadzór autorski nad dziełami audiowizualnymi - wykonywany jedynie w stosunku do ostatecznej wersji utworu audiowizualnego. W okresie poprzedzającym powstanie ostatecznej wersji współtwórcy nie mają uprawnienia do nadzorowania sposobu korzystania z ich wkładów twórczych do utworu audiowizualnego (J. Sieńczyło-Chlabicz 2011, s. 167)
• Nadzór autorski nad dziełami plastycznymi - twórca utworu plastycznego ma prawo do sprawowania odpłatnego nadzoru autorskiego. Prawo do wynagrodzenia przysługuje twórcy jedynie za sprawowanie nadzoru związanego z rozpowszechnieniem utworu plastycznego (J. Sieńczyło-Chlabicz 2011, s. 167)
• Nadzór autorski nad utworami architektonicznymi i architektoniczno-urbanistycznymi - sprawowanie tego nadzoru regulują odrębne przepisy. W przypadku robót budowlanych takim przepisem jest - Prawo Budowlane, nadzór budowlany mogą wykonywać osoby posiadające odpowiednie wykształcenie techniczne i praktykę zawodową, dostosowane do rodzaju, stopnia skomplikowania działalności i innych wymagań związanych z wykonywaną funkcją, stwierdzone decyzją wydaną przez organ samorządu zawodowego (W. Dzierżanowski 2012, s. 166)

Nadzór autorski jest częścią projektowania, które trwa nadal na budowie. Tylko nadzór może zagwarantować poprawną realizację. Przy pracach budowlano-konserwatorskich i stricte konserwatorskich powinien on być obligatoryjny. "Realizacja budowlano-konserwatorska wymaga stałego nadzoru autorskiego wszystkich autorów projektu budowlanego architektoniczno-konserwatorskiego, gdyż jest on podstawą właściwie prowadzonych robót. W niektórych realizacjach nadzór jest nawet ważniejszy od projektu, np. przy konserwacji ruin. Nadzór musi być pełniony zespołowo przy udziale autora (autorów) badań i konserwatorów-restauratorów. Poza czuwaniem nad poprawną realizacją projektu bardzo ważnym obowiązkiem nadzoru jest rejestracja odkrywanych zabytkowych elementów w trakcie obligatoryjnie prowadzonych dalej badań architektonicznych, zwłaszcza, że mogą one wpływać na konieczność wprowadzenia do dokumentacji projektowej zmian bądź uzupełnień, wynikających z tych odkrywek. Prowadzenie nadzoru autorskiego jest najlepszą szkołą praktycznej konserwacji-restauracji zabytków architektury". (J. Tajchman 2008, s. 37)

Nadzór autorski — artykuły polecane

Umowa zlecenie — Postępowanie zabezpieczające — Autorskie prawa osobiste — Licencja — Czynność procesowa — Stosunek przysposobienia — Układy zbiorowe pracy — Autorskie prawa majątkowe — Regulamin pracy

Bibliografia

• Dzierżanowski W. (2012), Ochrona konkurencji w prawie zamówień publicznych, Wolters Kluwer, Warszawa
• Grzybczyk K. (2012), Prawo reklamy, Wolters Kluwer, Warszawa
• Karpowicz A. (2009), Autor-Wydawca Poradnik prawa autorskiego, Wolters Kluwer, Warszawa
• Sieńczyło-Chlabicz J. (2011), Prawo własności intelektualnej, LexisNexis, Warszawa
• Tajchman J. (2008), W sprawie konieczności ustanowienia standardów wykonywania projektów dotyczących prac planowanych w zabytkach architektury, Wiadomości Konserwatorskie, nr 24
• Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83

Autor: Paulina Nowak

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.