Myślenie lateralne

Myślenie lateralne (ang. lateral thinking) - termin wprowadzony w roku 1967 przez Edwarda de Bono i oznaczający nowe spojrzenie na sytuację, dostrzeżenie nowych możliwości (nowe idee), przeformułowanie problemu dające szansę rozwiązania go nowymi metodami.

TL;DR

Myślenie lateralne to nowe spojrzenie na sytuację, szukanie nowych możliwości i rozwiązań problemów. Jest to forma kreatywnego myślenia, która polega na przełamywaniu utartych schematów i szukaniu nietypowych rozwiązań. Myślenie lateralne nie jest tożsame z myśleniem twórczym, ale oba style uzupełniają się nawzajem. Metoda sześciu kapeluszy myślowych jest jedną z technik stosowanych w myśleniu lateralnym i polega na spojrzeniu na problem z różnych perspektyw, symbolizowanych przez różne kolory kapeluszy.

Definicja

Termin ten nie został dokładnie zdefiniowany nawet przez samego autora, aczkolwiek różnych odniesień do tego hasła można doszukiwać się w jego twórczości. Idea myślenia lateralnego Edwarda de Bono pozwala na ocenę danego zjawiska z różnych punktów widzenia. Twórca koncepcji wychodzi na przekór utartym schematom myślowym i zachęca do szukania niekonwencjonalnych rozwiązań. Nie polega ono na znalezieniu dobrego rozwiązania, ale rozwiązania innego, przeczącego wszelkim zasadom. Metoda lateralna zachęca do pozbycia się barier intelektualnych poprzez dążenie do rozwoju kreatywnego myślenia jednostki oraz tworzenie innowacyjnych koncepcji działania. Zdaniem autora E. de Bono, ujęcie lateralne nie ma za zadanie wyłącznie likwidowanie problemów, pojęcie to odnosi się zarówno do nowatorskich idei oraz nowatorskiego pojmowania świata materialnego Myślenie lateralne zakłada, iż umysł człowieka jest nieograniczony pod kątem twórczym. Jak twierdzi autor zaledwie pojedyncze przypadki dysponują wewnętrzną umiejętnością myślenia lateralnego, jednak każdy posiada predyspozycje do opanowania tej sztuki, jeśli tylko wykaże chęci W swoim artykule D. Szwajca pisze, że cechą myślenia lateralnego nie jest wcale inteligencja, która może niekiedy "zgubić" człowieka, ale kreatywność jaką najczęściej znajdziemy u dzieci - wolnych od nieznanych im jeszcze wzorców

Czy myślenie twórcze to myślenie lateralne?

Zdecydowanie nie. W praktyce jednak terminy te są identyfikowane jako tożsame. Fakt ten neguje sam autor koncepcji lateralnej. Jak sugeruje w swoim artykule Rafał Fudala, zdaniem Edward de Bono osoby twórcze są nieco "skrępowane" wyrażaniem własnych myśli W jego opinii osoby te po odnalezieniu skutecznego wyjścia z sytuacji, często osiadają na laurach uważając je za to jedyne oraz doskonałe, uporczywie trzymając się jednotorowego toku rozumowania Cechą odróżniającą koncepcje De Bono od myślenia twórczego jest fakt, iż podjęte przez nas działania niekoniecznie muszą dać pozytywne rezultaty.

Myśliciel wertykalny czy lateralny?

Myśliciele wertykalni funkcjonuje według wyraźnie przyjętych zasad, cechuje ich uporządkowany proces rozumowania oraz logika w tworzeniu planu. Podążając w myśl tej koncepcji mamy zagwarantowane pewne rozwiązanie, nie należy jednak odbierać go jako to bezkonkurencyjne. R. Fudala podkreśla, iż de Bono wcale nie podważa ważności odmiennego mu stylu myślenia, ale przestrzega przed niepoprawnym korzystaniem z niego De Bono w swojej książce zaznacza, że te dwa odmienne sposoby pojmowania świata najzwyczajniej się uzupełniają - tam gdzie kończy się myślenie wertykalne, zaczyna się lateralne

Metoda sześciu kapeluszy myślowych

Myślenie lateralne jest często określane mianem myślenia kapeluszowego. Ten kreatywny sposób rozwiązywania problemów znajduje zastosowanie dla pracy grupowej. "Zakładając" poszczególne kapelusze jesteśmy w stanie spojrzeć na daną sytuację z sześciu zupełnie różnych płaszczyzn. Zmieniając kapelusz, zmieniamy sposób myślenia. Technika ta pozwala uczestnikom dyskusji na swobodne wyrażanie swoich myśli, pozbawione wszelkiej krytyki, ponieważ każdy kapelusz "narzuca" nam konkretną rolę jaką musimy odegrać. Sam autor de Bono podaje "Można więc powiedzieć, że czasem człowiek przyjmuje punkt widzenia określonej osoby, co będziemy nazywać umownie nałożeniem kapelusza myślowego albo czapki myślowej".

W książce “Sześć kapeluszy myślowych" de Bono definiuje kolejne kolory kapeluszy:

• Kapelusz czerwony - w tej odsłonie możemy wyrazić swoje najskrytsze myśli. Kapelusz czerwony to podejście do danej sytuacji w sposób bardzo emocjonalny. Kieruje się uczuciami oraz intuicją.
• Kapelusz biały - jest zupełnym kontrastem kapelusza czerwonego. Interesuje go jedynie stan faktyczny rzeczy. Osoba w białym kapeluszu bazuje na surowych danych, liczbach. Pozostaje w dyskusji neutralna i konkretna.
• Kapelusz czarny - przedstawia sprawę w bardzo krytycznym oraz pesymistycznym świetle. Uczestnik w tym kolorze kapelusza przestrzega przed wszelkimi konsekwencjami podejmowanych decyzji i płynących z nich zagrożeń. Ukazuje bardzo treściwie negatywne aspekty sprawy.
• Kapelusz żółty - to osoba przepełniona optymizmem. Działania osoby w żółtym kapeluszu są zawsze skierowane na sukces. Jest przekonana o pomyślnym przebiegu sytuacji.
• Kapelusz zielony - to nadzieja na dostrzeżenie zupełnie nowego, lepszego rozwiązania. Osoba w kapeluszu zielonym cechuje się pomysłowością oraz twórczością działania.
• Kapelusz niebieski - osoba w tym kapeluszu przyjmuje stanowisko dyktatora, kontroluje przebieg całego procesu myślowego, pozostając bezstronny.

Metoda “Sześć kapeluszy myślowych" znalazła również swoje zastosowanie w praktyce. Tematowi temu został poświęcony artykuł "Metoda "Myślenia lateralnego" W analizie zagadnień psychologii społecznej" autorstwa H. Rarot. Autorka ukazuje jak można wykorzystać tę technikę w systemie e-learningowym czy w psychologii społecznej.

Myślenie lateralne — artykuły polecane

Metoda Myers-Briggs — Asertywność — Innowator — Mentor — Analityczne myślenie — Metody heurystyczne — Przywództwo sytuacyjne — Pragmatyzm — Cechy sprawnego negocjatora — Pakiet kontrolny akcji — Myślenie linearne

Bibliografia

• Antoszkiewicz J., Gołębiowska E. (2015), Zarządzanie - nowe perspektywy. Heurystyczne podejście do innowacyjności, Przedsiębiorczość i zarządzanie, tom XVI, zeszyt 11, część 2
• De Bono E. (2007), Sześć myślowych kapeluszy, Wydawnictwo Helion, Gliwice
• De Bono E. (2008), Myślenie lateralne. Idee na przekór schematom, Wydawnictwo Helion, Gliwice
• Fudala R. (2013), Myślenie lateralne - pochwała i krytyka twórczości Edwarda de Bono, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN, Kraków
• Rarot H. (2014), Metoda Myślenia lateralnego W analizie zagadnień psychologii społecznej, Politechnika Lubelska, Szczecin
• Sofulak-Skibińska M. (2011), Trening twórczości - metoda 6 kapeluszy, Fundacja Centrum Edukacji Liderskiej
• Szwajca D. (2011), Marketing lateralny jako alternatywna metoda generowania idei nowych produktów, Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie, Politechnika Śląska, z. 55

Autor: Aleksandra Zembaty