Syndrom wypalenia zawodowego

syndrom wypalenia zawodowego - występuje, gdy praca przestaje dawać satysfakcję, pracownik przestaje się rozwijać zawodowo, czuje się przepracowany i niezadowolony z wykonywanego zajęcia, które niegdyś sprawiało mu przyjemność. Termin "syndrom wypalenia zawodowego" po raz pierwszy w fachowej literaturze został użyty w 1974 roku prze amerykańskiego psychiatrę Herberta J. Freudenbergera. Prowadził on badania wśród pracowników socjalnych, których stan określił jako "krańcowy stan wyczerpania, spowodowany nadmiernym zapotrzebowaniem na energię i wszelkie zasoby, jakimi dysponuje jednostka". Przed wystąpieniem tego stanu u pracowników zauważono okresy wzmożonego pobudzenia lub wysokiego przeciążenia. Po kilku latach termin "syndrom wypalenia zawodowego" został dokładniej sformułowany jako stan zmęczenia lub frustracji, który wynika z poświęcenia się jakiejś sprawie, związkowi czy sposobie życia, co nie przyniosło oczekiwanych efektów. Niepowodzenie w realizacji zamierzonych działań powoduje wystąpienie zniechęcenia oraz stanów apatii. Wypalenie zawodowe można zdefiniować jako reakcję na długotrwały stres emocjonalny, na który składają się trzy czynniki:

• fizyczne i emocjonalne wyczerpanie (lub tylko fizyczne)
• zmniejszona efektywność pracy, której objawem może być agresja wobec innych, brak chęci do kontaktu z ludźmi czy ucieczka w chorobę
• zwiększona depersonalizacja (negatywna bądź obojętna postawa wobec innych, unikanie kontaktu z innymi, drażliwość, poirytowanie, przygnębienie, utrata odporności).

Wypalenie zawodowe to negatywny stan wyczerpania psychicznego, fizycznego oraz emocjonalnego, który jest końcowym wynikiem rozczarowania. Wypaleniu zawodowemu często towarzyszy poczucie bezradności, obniżona samoocena, niechęć do pracy, ludzi i życia, zniechęcenie oraz zmęczenie (B. Pospiszyl 2016, s. 279-280)

TL;DR

Syndrom wypalenia zawodowego to negatywny stan wyczerpania psychicznego, fizycznego i emocjonalnego, który może wystąpić u pracowników, gdy praca przestaje dawać satysfakcję. Może to być spowodowane różnymi czynnikami, takimi jak wysokie oczekiwania, konflikty międzyludzkie czy nieodpowiednie warunki pracy. Objawy wypalenia zawodowego mogą obejmować zmęczenie, przygnębienie, brak zaangażowania w pracę i trudności w relacjach społecznych. Aby temu zapobiec, ważne jest wyznaczanie sobie realnych celów, dbanie o odpoczynek i regenerację, oraz tworzenie pozytywnej atmosfery pracy. Pracodawcy powinni także stawiać pracownikom adekwatne zadania, zapewniać możliwość rozwoju i tworzyć pozytywne kontakty interpersonalne.

Przejawy wypalenia zawodowego

Do najczęściej występujących objawów wypalenia zawodowego zaliczamy:

• objawy fizyczne - uczucie zmęczenia, brak apetytu, bezsenność, bóle głowy, żołądka, podwyższone ciśnienie, osłabienie, nadużywanie alkoholu, leków itp.
• objawy emocjonalne - przygnębienie, znużenie, zmienność nastrojów, negatywne myśli, bezradność, uczucie osamotnienia, pustki, braku celów, lęki, agresja, impulsywność
• objawy społeczne - izolacja od innych ludzi, zaniedbywanie rodziny, nadmierne oglądanie telewizji jako próba ucieczki od problemów
• objawy związane z pracą - brak zaangażowania, niechęć chodzenia do pracy, niezadowolenie z wykonywanych zadań, poczucie marnowania czasu (B. Pospiszyl 2016, s. 281)

Czynniki ryzyka syndromu wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe może mieć kilka różnych źródeł, które można wyróżnić jako:

• czynniki osobowościowe - są najczęściej źródłem wypalenia zawodowego u osób, które podjęły nową pracę z dużą motywacją, zapałem a jednocześnie z wysokimi oczekiwaniami związanymi z odniesieniem sukcesu zawodowego, rozwoju osobistego itp. Takie osoby stawiają zarówno sobie, jak i innym zbyt wysokie wymagania i w przypadku niepowodzeń szybko tracą początkową energię i zaczyna się pojawiać niechęć do pracy.
• czynniki interpersonalne - związane są z kontaktami z innymi ludźmi, czyli współpracownikami, klientami lub innymi osobami z zewnątrz. Największym ryzykiem w tej grupie są konflikty międzyludzkie, brak prawidłowego kontaktu w zespole, mobbing w pracy czy poczucie obniżania wartości pracowników. Czynniki te mogą prowadzić do frustracji, która może okazać się źródłem wypalenia zawodowego.
• czynniki organizacyjne związane ze stanowiskiem pracy - zaliczamy do nich m.in. nieadekwatne zarobki do stanowiska pracy, brak zasad organizacyjnych, częste zmiany charakteru pracy, zbyt wąski lub szeroki zakres zadań, nieodpowiednie środowisko pracy (hałas, nieodpowiednia temperatura), brak możliwości uczestniczenia w podejmowaniu decyzji, brak możliwości podniesienia kwalifikacji zawodowych, zagrożenie utratą pracy itp.

Wyżej opisane czynniki mogą wywoływać zaburzenia emocjonalne, a te z kolei mogą prowadzić do wypalenia zawodowego (B. Pospiszyl 2016, s. 282-283), (A. Bańkowska 2016, s. 258)

Zapobieganie wypaleniu zawodowemu

Każdy przypadek wypalenia zawodowego należy rozpatrywać indywidualnie i w zależności od specyfiki wykonywanej pracy można określić jak zapobiec wypaleniu zawodowemu. Jednak istnieją uniwersalne zasady, które są pomoce w minimalizowaniu wystąpienia syndromu wypalenia zawodowego. Można je opisać w formie kilku wskazówek:

• należy wyznaczać sobie realne, cząstkowe cele, które jesteśmy w stanie wykonać
• nie zapominać o odpoczynku i regeneracji, by nie doprowadzić do osłabienia organizmu
• znaleźć czas na psychiczną regenerację (czyli tzw. psychiczne wyciszenie)
• sprawy zawodowe traktować mniej osobiście, nie łączyć ich z prywatnym życiem, by nie stały się głównym obiektem naszych myśli
• myśleć pozytywnie, dostrzegać pozytywy w każdej sytuacji.

Syndrom wypalenia zawodowego niesie szereg negatywnych skutków także dla pracodawców. Przez wypalenie zawodowe można stracić wartościowego, kompetentnego pracownika, który dbał o dobrą jakość wykonywanej pracy. Istnieją więc wskazówki dla pracodawców, które pomogą uniknąć wypalenia zawodowego wśród pracowników. Pracodawca powinien:

• powierzać pracownikom zadania które są adekwatne do ich stanowiska pracy oraz kompetencji zawodowych
• udzielać obiektywnej i budującej oceny odnośnie wykonywanej pracy
• tworzyć możliwość rozwoju, uczenia się, podnoszenia kwalifikacji poprzez różne szkolenia itd.
• wynagradzać pracowników adekwatnie do ich stanowiska oraz kwalifikacji zawodowych
• dbać o pozytywną atmosferę oraz pozytywne kontakty interpersonalne
• stosować treningi na temat radzenia sobie ze stresem, kontaktów z innymi pracownikami, komunikacji i sposobach rozwiązywania konfliktów (B. Pospiszyl 2016, s. 283-284)

Syndrom wypalenia zawodowego — artykuły polecane

Przyczyny stresu — Pracoholizm — Dyskomfort — Burn-out — Wypalenie zawodowe — Niska samoocena — Stres — Prokrastynacja — Frustracja

Bibliografia

• Anczewska M., Świtaj P., Roszczyńska J. (2005), Wypalenie zawodowe, Postępy Psychiatrii i Neurologii, Tom 14, Zeszyt 2
• Bańkowsa A. (2016), Syndrom wypalenia zawodowego - symptomy i czynniki ryzyka, Pielęgniarstwo Polskie, nr 2
• Pospiszyl B. (2016), Syndrom wypalenia zawodowego - identyfikacja, podział, skutki oraz sposoby zapobiegania, Systemy Wspomagania w Inżynierii Produkcji, 1(13)
• Stawiarska P. (2016), Wypalenie zawodowe w perspektywie wyzwań współczesnego świata, Difin, Warszawa

Autor: Justyna Świerczek