Relatywizm kulturowy

Relatywizm kulturowy postawa przeciwna do etnocentryzmu. Samo słowo relatywizm oznacza uznanie, że odmienne teorie i wartości mogą być słuszne. Jest to umiejętność zauważenia mnogości i różnorodności kultur oraz historycznych uwarunkowań odrębności kulturowych bez ich niewłaściwego oceniania. Postawa taka pozwala zrozumieć sposoby działania i myślenia różnych społeczności, mając na uwadze, że jest to możliwe tylko w odniesieniu do przypisanych tym społecznościom symboli, wartości, znaczeń, własnych, specyficznych reguł. Relatywizm kulturowy w swych założeniach dąży do postaw tolerancji i szcunku.

W wielu państwach takich jak Stany Zjednoczone, Niemcy czy Welka Brytania wielokulturowość to zjawisko występujące na co dzień, dlatego bardzo często dochodzi do schodzenia się różnych ludzi, kultur i przyzwyczajeń, co prowadzi do tworzenia pewnych postaw, którą między innymi jest tzw. postawa relatywizmu kulturowego. Mówi ona o tym, że każda kultura ma identyczne prawo rozwoju i istnienia. Nie można dokonywać podziału na kultury lepsze i gorsze, ponieważ każda z nich kształtowała się w odrębnych środowiskach. Relatywizm kultury został uformowany w otoczeniu najbliższych partnerów, a najbardziej uczniów F. Boasa. Za najbardziej popularnych i ustosunkowanych relatywistów byli uważani R. Benedict i M. Herskovits (J.Majcherek 1995, s. 9-10)

Możemy uwidocznić, że od początku dziejów świata na całym jego obszarze były ludy, które były gotowe zaakceptować kulturę i zwyczaje ludów odmiennej krwi. Duża różnorodność metod i sposobów społecznych, które zostały stworzone i udoskonalone przez człowieka w różnych kulturach jest równie możliwa opierając się o wrodzone umiejętności. Jedną podstawową rzeczą, która wiąże ze sobą ludzi jest rodzaj ich kultury - te same nawyki i sposób życia (R.Benedict 2011, s. 565-566)

TL;DR

Relatywizm kulturowy to postawa, która uznaje, że odmienne teorie i wartości mogą być słuszne. Polega na zrozumieniu różnorodności kultur i szanowaniu ich odrębności. Relatywizm kulturowy ma na celu promowanie tolerancji i szacunku. Język jest ważnym elementem kultury, a lingwistyka jest jedną z dziedzin wspierających relatywizm kulturowy. Istnieje wiele odmian relatywizmu kulturowego, takich jak relatywizm etyczny, prawdy, rozumu, postrzegania, pojęciowy i językowy. Relatywizm kulturowy jest przydatny w badaniu różnic kulturowych, ale budzi również kontrowersje. Istnieją trzy główne wymiary relatywizmu kulturowego: metodologiczny, filozoficzny i praktyczny.

Język a relatywizm kulturowy

Językoznawstwo i lingwistyka to jedna z dziedzin pomagających od bardzo dawna za intensywny magazyn argumentów dla relatywizmu kulturowego. Musimy pamiętać, że jedną z najważniejszych rzeczy, która posiada każda kultura jest język. Jest on istotnym elementem danej kultury oraz to właśnie w nim są prezentowane wszystkie analizy i interpretacje jakie są dostarczane badaczom terenowym. Wszelkie informacje oraz wiadomości na temat danej kultury czerpiemy ze sprawozdań terenowych, tworzonych przez badaczy, którzy posługują się własnym ujednoliconym językiem. Występuje pewna dyscyplina i rygoryzm językowy ze względu na poprawność metodologiczną i fachowość terminologiczną. (J.Majcherek 1995, s. 25)

Jeśli chodzi o przypadki poszczególne relatywizmu kulturowego można wyróżnić takie odmiany jak:

• relatywizm etyczny (moralny)
• relatywizm prawdy
• relatywizm rozumu
• relatywizm postrzegania
• relatywizm pojęciowy
• relatywizm językowy

Najbardziej rozpoznawalne w naukach społecznych jest wyróżnienie dwóch stron powszechnej tezy relatywistycznej na relatywizm kulturowy - względność etyczna i relatywizm kulturowy - względność poznawcza (W.J. Burszta 1992, s. 55-56)

Dzięki takiemu podejściu możliwe jest uniknięcie pochopnych ocen w kontaktach z innymi grupami i społeczeństwami. Stanowisko relatywizmu kulturowego zaleca się przyjąć w badaniu różnic kulturowych, co ułatwi dokładniejsze poznanie istoty, źródeł i konsekwencji tych różnic.

Umiejętność określenia różnic w sposobie myślenia, zachowania, odczuwania różnych grup i kategorii ludzi jest bardzo ważna zwłaszcza dla obcokrajowców pracujących poza granicami swojego kraju. Szczególnie menadżerowie i eksperci do spraw rozwoju powinni uwzględniać specyfikę kultury danej społeczności, jeżeli chcą mieć na nią wpływ. Należy również zauważyć, że koncepcja ta budzi jednak wiele wątpliwości i kontrowersji, gdyż może popadać w różnego rodzju sprzeczności, np. równoprawnie traktując odmienne kultury, jednocześnie sankcjonuje absolutystyczne reguły wielu z nich, które mogą być brutalne i nieetyczne (J. Majcherek 2004, s. 96-109).

Wymiary relatywizmu kulturowego

Relatywizm kulturowy jako systematyczna doktryna teoretyczna został sformułowany w połowie XX wieku. Za głównego inicjatora i ideologa doktryny relatywizmu kulturowego uważa się M Herskovits'a. Wyodrębnił on trzy wymiary tej orientacji:

• Relatywizm metodologiczny - wyraża pewne wskazówki i zalecenia badawcze, obejmuje m.in. "takie postulaty jak:

- zachowanie maksymalnego obiektywizmu przy opisywaniu systemów kulturowych, co jest możliwe poprzez:

- unikanie pojęć wartościujących i sądów oceniających

- zaniechanie ingerencji i prób zmiany badanej kultury

• Relatywizm filozoficzny - służy analizie:

- ontologiczno-aksjologicznej, badającej istotę wartości kultur

- epistemologicznej - ustalającej charakter kulturowych determinant procesów mentalnych, procedur poznawczych i motywów działań ludzkich"

• Relatywizm jako postawa praktyczna wobec problemów zastosowania powyższych zasad, reformy i zmiany społeczno-kulturowej (J. Majcherek 1995, s. 12).

Podobnej klasyfikacji dokonał D. Bidney, który wyróżnił jeszcze jeden, czwarty wymiar. Jest to

• Relatywizm kulturowy rozumiany jako "przewodnik po ewaluacji, systemów wartości, szczególnie etyki, polityki i estetyki" (Z. Gierszewki 2000, s. 22).

Relatywizm kulturowy — artykuły polecane

Psychologia społeczna — Etyka — Zdrowy rozsądek — Empatia — Antropologia kulturowa — Mechanizm obronny — Pragmatyzm — Epistemologia — Organicyzm

Bibliografia

• Burszta W.J. (1992), Wymiary antropologicznego poznania kultury wyd.UAM Poznań
• Gierszewski Z. (2000), Kultura, moralność, względność, Wydawnictwo naukowe UAM, Poznań
• Hofstede G. (2000), Kultury i organizacje, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Majcherek J. (1995), Relatywizm kulturowy, Uwarunkowania i konsekwencje pewnej doktryny, Wydawnictwo naukowe WSP, Kraków
• Majcherek J. (2004), Źródła relatywizmu w nauce i kulturze XX wieku, Kraków
• Mamzer H. (2001), Wielokulturowość - czy wyzwolenie z więzów entocentryzmu?
• Ruth B. (2011), Wzory kultury, Wydawnictwo Muza
• Sztompka P. (2012), Socjologia. Analiza społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków

Autor: Małgorzata Rogowicz, Agnieszka Chojnowska