Popyt globalny
Popyt globalny jest kluczową kategorią w makroekonomii. Popyt globalny, inaczej łączny, odnosi się do sumy (kwoty), jaką podmioty gospodarki planują wydać na dobra i usługi przy różnej wielkości dochodu (in. przy danych cenach) w danym okresie. W literaturze, zwłaszcza anglojęzycznej, zapisywany często w skrócie jako AD (aggregate demand).
TL;DR
Popyt globalny odnosi się do sumy wydatków na dobra i usługi w gospodarce. Składa się z wydatków konsumpcyjnych, inwestycyjnych, wydatków rządowych i eksportu netto. Wpływa na niego zmiany polityczne i ekonomiczne. Wydatki konsumpcyjne są determinowane przez dochód, a wydatki inwestycyjne zależą od stopy procentowej, postępu naukowo-technicznego, popytu konsumpcyjnego i oczekiwań na zyski. Wydatki rządowe mają wpływ pośredni i bezpośredni na popyt globalny, a eksport netto zależy od różnicy między eksportem a impo
Ujęcie zależnościowe
Jest to zależność pomiędzy wielkością realnego PNB (dobra i usługi - ilość całkowita) jaką chcą nabyć podmioty gospodarki, a mierzonym za pomocą deflatora PNB w danym czasie poziomem cen.
Składowe popytu zagregowanego
Na łączny popyt składają się:
- wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych
- nakłady inwestycyjne,
- wydatki rządowe,
- eksport netto.
Na zmianę powyższych czynników kształtowania łącznego popytu wpływ mają zmiany o charakterze politycznym: zmiany podatków i podaży pieniądza, zakupy rządowe oraz o charakterze ekonomicznym: zmiany cen dóbr i usług, dochodów ludności, zysków przedsiębiorstw, oczekiwań konsumentów oraz oczekiwań przedsiębiorstw.
Zatem w gospodarce mamy do czynienia z trzema podmiotami: gospodarstwami domowymi, przedsiębiorcami oraz rządem, które ponoszą wydatki oznaczane w literaturze symbolami C - Consumption, I - Investition, G od słowa Government. Osobną kategorią jest eksport netto (NX - Net eXport), który jest różnicą między wydatkami poniesionymi przez krajowe i zagraniczne podmioty - NX = X - Im.
Wydatki konsumpcyjne
Poprzez wydatki konsumpcyjne rozumie się nabywane przez gospodarstwa domowe dobra konsumpcyjne nietrwałego użytku takie jak produkty żywnościowe czy ubrania, dobra konsumpcyjne trwałego użytku takie jak samochody czy sprzęt AGD, a także usługi. Wielkość tych wydatków jest determinowana przez poziom dochodu narodowego (wraz ze wzrostem dochodu narodowego wzrastają wydatki konsumpcyjne, wraz ze spadkiem - maleją).
Wydatki konsumpcyjne w praktyce to około 90% rozporządzalnego dochodu osobistego. Nawet przy dochodzie zerowym istnieją minimalne wydatki, które gospodarstwa domowe muszą ponosić aby przetrwać.
(A. Stachowiak, B. Stachowiak 2015, s. 178-180)
Wydatki inwestycyjne
Wydatkami inwestycyjnymi są sumy ponoszone na czynniki produkcji nowo wyprodukowane, te, które umożliwiają odtworzenie czynników wcześniej zużytych oraz wszelkie zapasy zgromadzone przez przedsiębiorstwo. Ich realizacja w sposób efektywny skutkuje wzrostem gospodarczym, prowadzącym do wzrostu konsumpcji, a w przyszłości do powiększenia możliwości produkcyjnych.
O wysokości wydatków inwestycyjnych decydują między innymi następujące czynniki:
- wielkość stopy procentowej - im jest ona niższa, tym tańsze jest finansowanie tych wydatków, co skutkuje większą opłacalnością inwestycji. Podwyżka tej stopy skutkuje zmniejszeniem ilości podejmowanych inwestycji.
- postęp naukowo-techniczny - powoduje zmianę wielkości wydatków inwestycyjnych poprzez wzrost chęci przedsiębiorstw do inwestycji. Skutkuje to spadkiem koszów produkcji, przez co inwestycje stają się bardziej opłacalne.
- zmiany popytu konsumpcyjnego - jego zwiększenie jest bezpośrednią determinantą wielkości nowych inwestycji
- oczekiwania na zyski - mogą być optymistyczne - zwiększające bieżące inwestycje lub pesymistyczne - ograniczające lub powodujące zaniechanie inwestycji.
(A. Stachowiak, B. Stachowiak 2015, s. 180-181)
Wydatki rządowe
Mają wpływ pośredni oraz bezpośredni na wielkość popytu zagregowanego. Pośredni odnosi się do opodatkowania przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Bezpośredni natomiast do dokonywanych przez rząd zakupów.
Wydatki rządowe mogą w różnym kierunku oddziaływać na poziom popytu globalnego. W zależności od zastosowanych działań rząd może powodować obniżenie tego popytu (wzrost podatków, zmniejszenie wydatków na cele społeczne) lub jego zwiększenie (obniżenie poziomu podatków, wydatki na obronność czy szkolnictwo).
(A. Stachowiak, B. Stachowiak 2015, s. 182-183)
Eksport netto
Jeżeli różnica pomiędzy eksportem, a importem jest dodatnia przyczynia się ona do wzrostu ponoszonych w gospodarce wydatków. Jeśli jest ujemna - powoduje ich ograniczenie.
Opis zjawiska
W wyniku gry popytu globalnego z podażą globalną w gospodarce rynkowej ustala się poziom równowagi. Oznacza to, iż produkt narodowy i poziom cen kształtują się na takim poziomie, na którym nabywcy są gotowi kupować to, co przedsiębiorstwa są w gotowe sprzedać. Taki stan równowagi w realnych gospodarkach jest jednak rzadko spotykany, znacznie częściej mamy do czynienia z nierównowagą na rynku.
Na popyt globalny wpływają:
- Realne bogactwo społeczeństwa,
- Realne stopy procentowe,
- Oczekiwania ekonomiczne,
- Oczekiwania inflacyjne,
- Zmiany w kursach wymiany walut,
- Dochód państw importujących towary danego państwa.
Krzywa popytu globalnego
Krzywa ta pokazuje, ile dóbr i usług wszystkie podmioty gospodarki mogą nabyć przy różnym łącznym poziomie cen; oznacza to ruch po krzywej popytu globalnego (przy zachowaniu zasady ceteris paribus).
W innym przypadku krzywa AD przesuwa się w prawo (zmiany korzystne) lub w lewo (zmiany niekorzystne), w zależności od optymizmu w ocenie przyszłego kształtowania się wielkości popytu (optymizm lub pesymizm), polityki rządu i banku centralnego (podatki, stopy procentowe), jak również sytuacji gospodarczej za granicą (zmiany opłacalności eksportu i importu, wahania kursu walutowego). Wiąże się to z faktem, iż na wielkość zakupów przez poszczególne podmioty gospodarcze wpływają oprócz cen siły egzogeniczne.
Krzywa ma nachylenie ujemne, co oznacza, że wielkość popytu globalnego zmienia się odwrotnie do zmian poziomu cen. Kąt nachylenia krzywej popytu globalnego zależy od siły reakcji zmiany stóp procentowych w zależności od zmian zmian podaży pieniądza, siły reakcji zmiany wydatków inwestycyjnych w odpowiedzi na zmiany stóp procentowych, a także od stopnia zmian wydatków konsumpcyjnych w odpowiedzi na zmiany w poziomie zamożności oraz od stopnia zmiany transakcyjnego popytu na pieniądz w związku ze zmianą dochodu narodowego. Zatem czynnikiem decydującym jest elastyczność globalnego popytu względem stóp procentowych lub poziomu globalnego bogactwa.
Równowaga na rynku dóbr
Istotną kwestią wiążącą się z popytem globalnym jest określenie równowagi na rynku dóbr. Otóż w krótkim okresie przy stałych cenach i płacach owa równowaga występuje, gdy planowane globalne wydatki (popyt globalny) są równe faktycznie wytworzonej produkcji. Ilustracją tego problemu jest rysunek poniżej.
Określenie długookresowej równowagi na rynku dóbr wiąże się z włączeniem do analizy zmian cen i płac. Mechanizm ustalania równowagi w takim wypadku uwzględnia również podaż globalną, co jest tematem osobnego artykułu.
| Popyt globalny — artykuły polecane |
| Inflacja popytowa — Popyt zagregowany — Paradoks zapobiegliwości — Efekt wypierania — Szok podażowy — Inflacja pełzająca — Inflacja — Realny kurs walutowy — Inflacja tłumiona |
Bibliografia
- Balicki W. (2006), Makroekonomia, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań
- Bethune Z., Rocheteau G. (2017) Unemployment, Aggregate Demand, and the Distribution of Liquidity
- Burda M., Wyplosz C. (2013), Makroekonomia. Podręcznik europejski, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Marciniak S. (red.) (2005), Makro i mikro ekonomia. Podstawowe problemy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Michaillat P., Saez E. (2015), Aggregate Demand, Idle Time, and Unemployment, The Quarterly Journal of Economics
- Papell D. (2000), Makroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Samuelson P., Nordhaus W., (2007), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Sloman J. (2001), Podstawy ekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Stachowiak Z., Stachowiak B. (2015), Ekonomia gospodarki rynkowej. Ujęcie instytucjonalne, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa
Autor: Piotr Gawlewicz, Barbara Zbyrad, Karolina Rubacha
