Linia budżetowa
TL;DR
Linia budżetowa to zbiór kombinacji dwóch dóbr, które konsument może nabyć przy określonym dochodzie i cenach. Linia budżetowa przedstawia maksymalną ilość jednego dobra, jaką można kupić przy danej ilości drugiego dobra. Może się przesuwać w zależności od zmiany dochodu lub cen dóbr.
Linia budżetowa
Według definicji podanej przed dr Artura Pollok "Linia budżetowa stanowi zbiór wszystkich kombinacji ilościowych dwóch dóbr lub/i usług, jakie gospodarstwo domowe może nabyć, rozporządzając danym dochodem, przy określonych cenach tych dóbr i usług". (Pollok A. (2007), s. 2). Punkty leżące na linii budżetowej wyczerpują całość budżetu konsumenta. Punkty leżące powyżej linii budżetowej są nieosiągalne, natomiast punkty leżące poniżej owej linii dają możliwość zwiększenia konsumpcji przynajmniej jednego dobra (Klimczak B.(2006), s. 186).
Teoria wyboru konsumenta opiera się o przekonanie iż konsument musi nieustannie dokonywać wyborów pomiędzy produktami i usługami zaspakajającymi jego potrzeby, biorąc pod uwagę ograniczonymi zasobami, którymi dysponuje w momencie podejmowania decyzji. W związku z ograniczeniem budżetowym jakim dysponuje konsument może on zakupić określoną ilość dóbr. Linia budżetowa odzwierciedla jaką określoną kombinacje dwóch danych dóbr może nabyć konsument wykorzystując swój cały potencjał budżetowy, zakładając stałe ceny tych dóbr (Brzezińska J. (2012), s. 69) Linia budżetowa bazuje również na pojęciu ograniczenia budżetowe, które opisuje nam różne koszyki dóbr dostępne dla konsumenta zależne od wysokości dochodów konsumenta oraz cen poszczególnych dóbr (Begg, D., Fischer, S., Dornbusch R. (2003), s. 131). Linia budżetowa jest to pojęcie uściślające pojęcie ograniczenia budżetowego precyzujące optymalną kombinację dwóch konkretnych dóbr przy określonym dochodzie i cenach tych dóbr, przedstawioną za pomocą graficznej linii oraz możliwością określenia ilości tych poszczególnych dóbr przy wykorzystaniu całości budżetu za pomocą formuły matematycznej.
Zastosowanie linii budżetowej
Aby zobrazować praktyczne zastosowanie linii budżetowej posłużymy się przykładem konsumenta Adama. Tygodniowy budżet Adama wynosi 100 zł, który może przeznaczyć na dobro A, które kosztuje 10 zł, lub na dobro B, które kosztuje 20 zł.
Linia budżetowa odpowiada na pytanie na jakie kombinację dóbr A i B może pozwolić sobie Adam, przy założeniu iż ma do wydania wszystkie pieniądze oraz przy niezmieniających się cenach obu dóbr.
Nie kupując dobra A Adam może sobie pozwolić na 5 sztuk dobra B, zaś nie kupując dobra B Adam może sobie pozwolić na 10 sztuk dobra A. Pomiędzy tymi skrajnymi przypadkami istnieje wiele kombinacji zawierające różne ilości dobra A i dobra B. W związku z tym linia budżetowa wskazuje maksymalną ilość jednego dobra którą możemy pozyskać przy danej nabywanej ilości dobra drugiego. Tabela 1 pokazuje ograniczenie budżetowe Adama, a poszczególne wiersze tabeli opisują dostępne kombinację. (Begg, D., Fischer, S., Dornbusch R. (1995), s. 137)
Tabela 1 Różne dostępne kombinacje dobra A i dobra B na linii budżetowej
| Liczba dobra A | Cena dobra A | Liczba dobra B | Cena dobra B |
|---|---|---|---|
| Qa | (10zł * Qa) | Qb | (20zł * Qb) |
| 0 | 0 | 5 | 100 |
| 2 | 20 | 4 | 80 |
| 4 | 40 | 3 | 60 |
| 6 | 60 | 2 | 40 |
| 8 | 80 | 1 | 20 |
| 10 | 100 | 0 | 0 |
Rysunek 1 przedstawia graficzne przedstawienie danego przykładu za pomocą linii budżetowej która jest zaznaczona na czerwono. Punkty C, D, E, F, G oraz H, które leżą na linii budżetowej wyczerpują w całości budżet Adama. Punkt B jest nieosiągalny, natomiast punkt A daje możliwość zwiększenia konsumpcji przynajmniej jednego dobra.
Przesunięcie linii budżetowej
Definicja linii budżetowej zakłada stałość dochodu oraz cen jednak określenie nowej linii budżetowej przy założeniu zmian w dochodzie lub cenie również jest możliwe.
Zmiana dochodu. Rysunek 2 przedstawia przesunięcie linii budżetowej AB w sytuacji gdy cena dobra A oraz cena dobra B pozostaje bez zmian, natomiast mienia się dochód konsumenta. Gdy rośnie dochód konsumenta, a ceny dóbr pozostają bez zmian, wtedy linia budżetowa AB przesuwa się równolegle w kierunku prawym stając się nową linią budżetową A1B1. W przypadku gdy dochód konsumenta spada zakładając w ciągu dalszym niezmienność cen, linia budżetowa przesuwa się równolegle w lewo stając się nową linią budżetową A2B2. W przypadku linii budżetowej A1B1 suma dóbr możliwych do pozyskania wzrośnie natomiast w przypadku linii budżetowej A2B2 suma dóbr spadnie (Dach Z. (2001), str 69)
Zmiana cen dóbr
Rysunek 3 przedstawia nachylenie linii budżetowej AB w sytuacji gdy budżet pozostaje bez zmian, natomiast cena dobra A bądź cena dobra B zmienia się.
Gdy cena dobra A pozostaje bez zmian, natomiast cena dobra B maleje linia budżetowa AB odchyla się w prawo tworząc nową linie budżetową AB2. W przypadku wzrostu ceny dobra B linia budżetowa odchyla się w lewo tworząc również nową linie budżetową AB1. Zaobserwować to możemy na rysunku 3 w części a.
Sytuacja ma się bardzo podobnie w przypadku zmiany ceny dobra A podczas stałej ceny dobra B. W tym wypadku gdy cena dobra A maleje linia budżetowa odchyla się ku górze tworząc nową linie budżetową A1B. Natomiast w sytuacji gdy cena dobra A rośnie linia budżetowa odchyla się ku dołowi również tworząc nową linie budżetową A2B. Zaobserwować ten fakt możemy na rysunku 3 w części b.
W obu przypadkach gdy jedna cena dóbr pozostaje bez zmian, natomiast druga cena dóbr rośnie odchylając naszą linie budżetową w stronę centrum osi powoduje to iż przy stałym budżecie konsument może kupić tyle samo bądź mniej dóbr. Sytuacja jest odwrotna gdy cena jednego dobra maleje odchylając tym samym linie budżetową w drugą stronę. W tym przypadku konsument może sobie pozwolić na pozyskanie takiej samej lub większej ilości dóbr (Dach Z. (2001) s. 70)
| Linia budżetowa — artykuły polecane |
| Linia ograniczenia budżetowego — Krańcowa stopa substytucji — Użyteczność krańcowa — Teoria wyboru konsumenta — Krzywa popytu — Prawo malejącego popytu — Funkcja użyteczności — Prawo Gossena — Popyt sztywny |
Bibliografia
- Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Brzezińska J. (2012), Teoria wyboru konsumenta w świetle ekonomii behawioralnej − wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław, nr 4
- Dach Z. (2001), Podstawy mikroekonomii, Wydawnictwo Naukowe SYNABA, Kraków
- Klimczak B. (2006), Mikroekonomia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wrocław
- Pollok A. (2007), Gospodarstwo domowe Wymiar społeczno-ekonomiczny, PTE, Kraków, Nowe życie gospodarcze, nr 3
Autor: Bartłomiej Trzyna, Mateusz Garncarz
