Doba pracownicza

"Doba pracownicza obejmuje kolejne 24 godziny, ale nie muszą one pokrywać się z dobą astronomiczną i mogą przypadać na godziny różnych dni kalendarzowych. (...) oznacza kolejne 24 godziny, z których 8 przypada na porę nocną, a 16 na porę dzienną, w ciągu których rozliczana jest dobowa norma czasu pracy. Doba ta jest ruchoma, a godziny ją wyznaczające mogą być zindywidualizowane dla poszczególnych pracowników".

Zasady zachowania doby pracowniczej nie obejmują:

• pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy;
• pojedynczych przypadków, w których zachodzi konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;

TL;DR

Doba pracownicza to 24 kolejne godziny, w których pracownik rozlicza swoją normę czasu pracy. Ma ona zalety, takie jak gwarantowanie odpowiedniego odpoczynku, ale również wady, takie jak ograniczenia w elastycznym planowaniu pracy. Pracodawca musi rekompensować nadgodziny za pracę w tej samej dobie poprzez dodatkowe wynagrodzenie lub czas wolny.

Definicja doby pracowniczej według Kodeksu pracy

"należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy" (Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, Art. 128. § 3.).

Zalety i wady wprowadzenia doby pracowniczej

Zalety:

• Każdemu pracownikowi przysługuje ustawowo co najmniej 11 godzin przerwy pomiędzy każdą zmianą w każdej dobie;
• W każdym tygodniu pracowniczym przysługuje pracownikowi minimum 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego wspomniane minimum odpoczynku dobowego;

Wady:

• W wielu miejscach pracy stanowi przeszkodę prawną w planowaniu ruchomego czasu pracy;
• Może uniemożliwiać zatrudnionemu wybierania wygodnego dla siebie rozplanowania godzin pracy, włączając w to ruchome godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy;
• Jest ruchoma, zależna od godziny rozpoczęcia konkretnej zmiany;

Doba niedzielna i świąteczna

Zgodnie art. 151 § 2 Kodeksu pracy granica czasowa świąt i niedzieli nie pokrywa się z granicami doby astronomicznej. Pod tym pojęciem kryje się świadczenie usług i wytwarzanie dóbr wykonywane pomiędzy godziną 6:00 w danym dniu świątecznym a 6:00 dnia poprzedzającego. Mogą to być inne granice czasowe zawierające następne 24 godziny, jeśli pracodwaca zatrzegł je sobie w regulaminie pracy lub układzie zbiorowym pracy. Definicja niedzieli i świąt w ustawie ma z założenia określać czas, w jakim świadczenia pracy nie są do zasady dopuszczalne.

Normy czasu pracy a doba pracownicza

Normy czasu pracy - maksymalna liczba godzin, które pracownik może przepracować zgodnie z ustalonymi normami określonymi przez przepisy prawa pracy. Według kodeksu prawa pracy można wyróżnić trzy normy czasu pracy:

• Dobowa - wynosi maksymalnie 8 godzin na dobę
• Średniotygodniowa - maksymalnie 40 godzin pracy podczas dni roboczych, nie wliczając w to weekendów
• Łączna tygodniowa - maksymalnie 48 godzin pracy podczas całego tygodnia okresu rozliczeniowego. Zawiera w sobie także nadgodziny.

Natomiast, głównym założeniem doby pracowniczej jest umożliwienie pracownikowi należytego mu odpoczynku, by był zdolny do pracy następnego dnia. Przyjmując tę definicję pracownik, który rozpoczął swoją dobę pracowniczą przykładowo we środę o godzinie 9:00 to nie może przyjść do pracy w czwartek nie wcześniej niż 9:00. W przypadku, gdyby pracownik przyszedł do pracy przykładowo o godzinie 8:00, byłoby to równoznaczne z nadgodzinami, gdyż poprzednia doba pracownicza się jeszcze nie skończyła. Przepracowana godzina od 8:00 do 9:00 jest w tym przypadku tą godziną nadliczbową.

Nadgodziny powstają w momencie, kiedy pracodawca rozkaże pracownikowi zostać dłużej w pracy lub gdy jest w pełni świadomy tego, iż zostaje on dłużej i się temu nie sprzeciwia.

Rekompensata za pracę w tej samej dobie pracowniczej

Naruszenie doby pracowniczej, czyli nadgodziny, należy zadośćuczynić dając pracownikowi wolne lub poprzez dodatkowe wynagrodzenie za nadgodziny. Istnieją dwa rodzaje dodatków za godziny nadliczbowe:

• 100% od wynagrodzenia - jest on wypłacany, gdy pracownik pracował w nocy, w niedziele i święta oraz dni w które nie są dniami pracy dla pracownika.
• 50% od wynagrodzenia - jest wypłacany w nadgodzinach w każdym innym dniu, który nie był wymieniony powyżej.

Mimo tego iż pracodawca wypłaca te dodatki, nie jest równoznaczne z tym, że nie popełnia on wykroczenia wobec swoich pracowników. Każde nadgodziny powinny być naprawione dodatkowymi godzinami wolnymi od obowiązków w pracy. Otrzymywane są one na wniosek pracownika, bądź poprzez samoistne intencje pracodawcy.

Doba pracownicza — artykuły polecane

Godziny nadliczbowe — Dni wolne — Świadczenie urlopowe — Staż pracy — Okres rozliczeniowy — Przerwa w pracy — Okres wypowiedzenia — Posiłki regeneracyjne — Wniosek o urlop

Bibliografia

• Jaśkowski K. (red.) (2014), Meritum Prawo Pracy, Wolters Kluwer, Warszawa
• Kamińska A. (red.) (2013), Prawo pracy: 1506 pytań i odpowiedzi, Wolters Kluwer, Warszawa
• Robacki D., Mochocki R. (2019), Prawo i administracja w XXI wieku. Aspekty teoretyczne i praktyczne, Laboratorium Wiedzy Artur Borcuch, Kielce
• Szewczyk H. (2010), Stosunki pracy w służbie cywilnej, Wolters Kluwer, Warszawa
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141

Autor: Blanka Bojarska, Marcelina Drobot, Oliwia Skowron.

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.