Kryteria jakości produktów

Kryteria jakości produktów - określone cechy jakościowe lub ich zespoły występujące w strukturze danego produktu, które pozwalają na jego ocenę jakościową. Ocena ta z uwagi na podmiot, który jej dokonuje, może być przeprowadzana z różnych punktów widzenia, np. projektowego, technicznego, konsumenckiego itp. W zależności od tego, czy dany wyrób mamy zaprojektować, wytworzyć czy użytkować, będzie położony akcent na inne cechy lub zespoły cech jakościowych [Duda I. 1995, s. 79].

TL;DR

Kryteria jakości produktów to cechy oceniające jakość produktu. Powinny być jednoznaczne, wzajemnie się dopełniać, a zestaw nie powinien być zbyt duży. Istnieją różne grupy kryteriów, takie jak przedmiotowe, wytwórcze, użytkowe, doznaniowe i ekonomiczne. Kryteria jakości mogą być maksyment, miniment lub optyment. Mogą być mierzone, porównywane lub oceniane. Istnieje wiele typów kryteriów, takich jak predestynacyjne, energetyczne, finansowe, materiałowe, geometryczne, czasowe, fenomeniczne, zmysłowe i odczuciowe. Kryteria jakości można podzielić na zasadnicze, zwyczajne i dopełniające. Można je dobierać doraźnie lub systematycznie.

==

Kryteria jakości (kryterium jakości to jeden z istotnych przymiotów jakości wyrobów jako składowe do określenia stanu zbiorczego jakości przedmiotu analizy) powinny spełniać następujące podstawowe wymagania:

• powinny być przymiotami jednoznacznymi o zwartych nazwach,
• nie mogą być przymiotami tożsamościowymi lub bliskoznacznymi,
• w przyjętych zestawie kryteria powinny się w miarę możliwości wzajemnie dopełniać,
• liczebność zestawu kryteriów jakości nie powinna być mniejsza niż trzy,
• niewłaściwa jest nadmiernie duża liczebność zestawu kryteriów, gdyż zmniejsza operatywność analizy jakości,
• zależnie od potrzeb w zestawie powinny się znajdować kryteria uwzględniające: przeznaczenie obiektu lub procesu, efekty wykonawcze, wymagania użytkowe, względy ekonomiczne i doznaniowe - reprezentowane przez poszczególne znamiona jakości.

Z punktu widzenia podstawowych aspektów analizy jakości wyróżnia się następujące grupy znaczeniowe kryteriów:

• przedmiotową - ujmującą kryteria jakości wynikające z przeznaczenia przedmiotu analizy lub jego właściwości (np. nośnik pojazdu, obrabialność materiału),
• wytwórczą - ujmującą kryteria wynikające z warunków wykonawstwa lub realizacji procesu wytwórczego (dokładność wymiarów obrobionego przedmiotu),
• użytkową - ujmującą kryteria wynikające z osiągów obiektu lub efektów procesu użytkowania (niezawodność działania, zużycie paliwa),
• doznaniową - ujmującą kryteria wynikające z efektów doznaniowych spowodowanych oddziaływaniem przedmiotu analizy (estetyka wyglądu, wydzielana woń),
• ekonomiczną - ujmującą kryteria wynikające z korzyści ekonomicznych osiąganych przez odpowiednie postępowanie lub ze specyfiki przedmiotu (koszt nabycia, koszt eksploatacji).

Poszczególne grupy znaczeniowe kryteriów jakości są reprezentowane przez kryteria szczególne, które nazwano znamionami jakości [Borkowski S. 2004, s. 20-21].

Wśród rodzajów kryteriów wyróżnia się (wg oddziaływania na jakość) [Kolman R. 2013, s. 215]:

• maksyment - (walor, stymulanta) czyli wielkość korzystna dla dużych wartości albo niemierzalna cecha korzystna,
• miniment - (mankament, destymulanta) to wielkość korzystna dla małych wartości, albo cecha niekorzystna,
• optyment - (medyment), czyli wielkość korzystna dla pośrednich wartości przedziału zmienności [Kolman R. 2003, s. 55].

Ze względu na sposób wyznaczania ilościowego poziomu ich stanu wyróżnia się trzy odmiany kryteriów jakości:

• mierzalne - są to wielkości mierzone powszechnie stosowanymi metodami pomiarowymi (różne wielkości fizykalne), albo też są przeliczalne i mogą być podawane w sztukach lub jednostkach pieniężnych,
• porównywalne - są to cechy o stanach określonych przez porównywanie z odpowiednim wzorcem stanu (np. zgodność parametrów znamionowych, kompletność montażu maszyn), przy czym wzorzec może wskazywać stany stopniowane albo alternatywne (tak, nie),
• ocenialne - są to cechy stopniowane na wyczuciem według uznania oceniającego (np. stan lakieru, smak potrawy).

Wśród typów kryteriów jakości wyróżnia się kryteria:

• predestynacyjne - określające przystosowanie przedmiotu analizy do realizacji zadań wynikających z przeznaczenia, wytwarzania lub użytkowania (np. sprawność maszyny, poprawność działania podnośnika),
• energetyczne - określające stan wielkości występujących w kinematyce, dynamice, termice, elektryce itp. (prędkość, ciśnienie),
• finansowe - określające stan finansowy przedmiotu analizy (np. koszt lub zysk),
• materiałowe - określające stan właściwości materiałów (np. twardość, rozszerzalność),
• geometryczne - określające przymioty wyrażone miarami liniowymi i kątowymi oraz ich pochodnymi (np. pole powierzchni, objętość),
• czasowe - określające przymioty wyrażone czasem (np. trwałość, terminowość),
• fenomeniczne - określające stan przymiotów nie dających się zaliczyć do żadnego z poprzednich typów (np. przyczepność, wilgotność),
• zmysłowe - określające wrażliwość zmysłów, obiektów ożywionych lub stan bodźców przyjmowanych zmysłami (np. smak, zapach),
• odczuciowe - określające wrażliwość odczuć obiektów ożywionych lub stan bodźców powodujących te odczucia (np. przyjemność, lęk).

Mając na względzie stopień ważności kryteriów jakości, można je podzielić na:

• zasadnicze - (bardzo ważne, podstawowe albo ważnościowe, tzn. takie, które mogą być wykorzystane do różnicowania ważności innych kryteriów jakości, jak np. trafność, korzyść lub używalność),
• zwyczajne (ważne, szczegółowe),
• dopełniające (istotne) [Borkowski S. 2004, s. 20-21].

Dobór kryteriów jakości może być dokonywany:

• doraźnie - na potrzeby bieżące,
• systematycznie - do analiz powtarzanych okresowo [Kolman R., Krukowski K. 1997, s. 139-140].

Kryteria jakości produktów — artykuły polecane

Podatność ekonomiczna — Towaroznawstwo przemysłowe — Badania porównawcze — Parametry jakości — Metoda rangowania — Metoda XYZ — Ocena organoleptyczna — Ocena punktowa — Odorymetria

Bibliografia

• Borkowski S. (2004), Mierzenie poziomu jakości, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania i Marketingu, Sosnowiec
• Duda I. (red.) (1995), Słownik pojęć towaroznawczych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Kolman R., Krukowski K., Nowoczesny system jakości. Poradnik dla przedsiębiorcy, Oficyna Wydawnicza Ośrodka Postępu Organizacyjnego, Bydgoszcz 1997
• Kolman R., Różne odmiany jakości i ich praktyczne wykorzystanie, Wydawnictwo PLACET, Warszawa 2003
• Kolman R., Zastosowanie inżynierii jakości. Poradnik, AJG, Bydgoszcz 2003

Autor: Klaudia Nowak