Zdrowie publiczne

Zdrowie publiczne - jest według Ch.E.A. Winslowa jednocześnie nauką i sztuką zapobiegania chorobom, wydłużania życia oraz promowania zdrowia fizycznego i sprawności wśród społeczeństwa. Związane jest to z dążeniem do masowej higienizacji, zwalczaniu chorób i zakażeń, jak również edukacji w tymże zakresie oraz organizowaniu świadczeń lekarskich w celach profilaktycznych.

Głównym celem zdrowia publicznego jest zagwarantowanie bezpieczeństwa zdrowotnego obywatelom. Może przybierać on formę ogólną lub indywidualną w zależności od realizowanych zadań.

TL;DR

Zdrowie publiczne to nauka i sztuka zapobiegania chorobom, wydłużania życia i promowania zdrowia w społeczeństwie. Historia rozwoju sięga starożytności, a głównym celem jest zagwarantowanie bezpieczeństwa zdrowotnego obywatelom. W średniowieczu kwestie zdrowia publicznego regredowały z powodu traktowania choroby jako konsekwencji grzechu. W renesansie zaczęto wprowadzać zmiany, takie jak obowiązek posiadania świadectw zdrowia i zwalczanie alkoholizmu. Zadania zdrowia publicznego obejmują m.in. obserwację stanu zdrowia, profilaktykę chorób, promocję zdrowego trybu życia oraz ochronę środowiska. W Polsce podmioty zajmujące się zdrowiem publicznym to m.in. Ministerstwo Zdrowia, Narodowy Fundusz Zdrowia, Główny Inspektorat Sanitarny i Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych.

Historia rozwoju

Ze źródeł historycznych wynika, że pierwsze wzmianki dotyczące zdrowia publicznego sięgają już starożytności. Za przykład może posłużyć tu budowa łaźni, zapewnienie dostępu do świeżej wody, czy tworzenie kwarantanny, która nie pozwalałaby na dalszy rozwój choroby skutkującej epidemią. Jednak to, co dzisiaj określić można byłoby jako podstawowe zasady zdrowia publicznego, nie zawsze przyjmowane było jako oczywiste.

Starożytne cywilizacje uważały, że przyczyną wszelkich epidemii były niegodziwe czyny ludzkie i dlatego też bogowie zsyłali je jako karę. Niemniej jednak z czasem zaczęto głębiej badać zależność pomiędzy pewnymi czynnikami środowiskowymi a negatywnymi zjawiskami zdrowotnymi w społeczeństwie.

W Antycznej Grecji po raz pierwszy pojawiła się idea instytucjonalizowania pomocy medycznej. Zawód lekarza z początku był zawodem objazdowym - lekarze udawali się do miast, w których z uwagi na niski stan zdrowia obywateli pojawiał się zwiększony popyt na pomoc medyczną. Warto zaznaczyć również, że z takowej korzystali głównie ludzie zamożni, ponieważ przeciętnych obywateli nie było stać na usługi kategoryzowane wówczas jako luksusowe. Około 600 lat p.n.e. niektóre z polis zaczęły zatrudniać lekarzy miejskich, którzy utrzymywani byli z podatków by pomoc otrzymać mógł każdy potrzebujący

Za ideą starożytnej Grecji podążyło Cesarstwo Rzymskie i dziś ocenia się, że warunki sanitarne, poziom higieny i działania profilaktyczne chroniące przed rozwojem epidemii były na tak wysokim poziomie, że podobny udało osiągnąć się w świecie nowożytnym dopiero w wieku XIX.

Czasy średniowiecza uznawane są powszechne za okres regresu w kwestii zdrowia publicznego. Wynikało to głównie z kwestii głoszonych przez kościół katolicki tez i przedstawienia choroby jako konsekwencji grzechu. Cierpienie uznawane było za cnotę, a jakiekolwiek próby podejmowania leczenia traktowano jako ingerowanie w wolę boską. Następstwem nieprzestrzegania zasad higieny i braku profilaktyki były wielkie epidemie dżumy, gruźlicy, czy trądu.

Renesans oznaczał początki zmian w zakresie zdrowia publicznego. Wśród osób, które szczególnie zajęły się tą kwestią można wyróżnić osobowości takie jak Mikołaj Kopernik i jego odkrycia, Andreas Vesulius wraz ze swoimi pracami anatomicznymi, czy też William Harley.

Kolejne stulecia wnoszą do pojęcia rozwoju zdrowia publicznego między innymi obowiązek posiadania świadectw zdrowia, zapewnienie opieki nad macierzyństwem, zwalczanie alkoholizmu, zaopatrzenie w wodę i usuwanie nieczystości

Zadania zdrowia publicznego

• obserwacja stanu zdrowia i jego uwarunkowań
• profilaktyka i kontrola chorób zakaźnych, urazów i niepełnosprawności
• promocja zdrowia oraz zdrowego trybu życia
• ochrona środowiska
• ocena skuteczności i efektywności systemu opieki zdrowotnej

Podmioty polskiego zdrowia publicznego

• Ministerstwo Zdrowia - polskie ministerstwo kierowane przez ministra właściwego do spraw zdrowia publicznego z siedzibą w pałacu Paca od roku 1947. Obecnym ministrem zdrowia (2018) jest Łukasz Szumowski.
• Narodowy Fundusz Zdrowia- - państwowa jednostka organizacyjna działająca na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz na podstawie nadanego statutu. W polskim systemie zdrowotnym Narodowy Fundusz Zdrowia pełni funkcję płatnika, to jest ze obowiązkowych składek ubezpieczeń zdrowotnych pokrywa świadczenia zdrowotne chorym oraz refunduje leki.
• Główny Inspektorat Sanitarny - instytucja, której misją jest wykonywanie zadań w obrębie zdrowia publicznego. Sprawuje kontrolę oraz nadzór nad warunkami higieny w różnych obszarach. Sanepid pozyskuje również dane epidemiologiczne związane z niektórymi chorobami i wydaje decyzje choćby w zakresie chorób zawodowych.
• Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych - założony 1 października 2002 roku poprzez połączenie dwóch instytucji: Biura Rejestracji Środków Farmaceutycznych Materiałów Medycznych, które było częścią Instytutu Leków oraz Centralnego Ośrodka Techniki Medycznej.
• Biuro ds. Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia
• Krajowy Punkt Centralny Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy

Przypisy

Zdrowie publiczne — artykuły polecane

Opieka medyczna — Ochotnicze hufce pracy — Zakład Ubezpieczeń Społecznych — Świadczenia społeczne — Wypadek — Kasa chorych — Opieka społeczna — Lekarz medycyny pracy — Służba zdrowia

Bibliografia

• Głowacka M. D., Zdanowska J. (2013). Zdrowie publiczne w Polsce, Wolters Kluwer Polska SA, Warszawa
• Kowalska M. (2012), Cele i zadania zdrowia publicznego, Katedra i Zakład Epidemiologii, Wydział Lekarski w Katowicach, Katowice
• Kulik T. B., Latalski M. (2002). Zdrowie publiczne. Podręcznik dla studentów i absolwentów wydziałów pielęgniarstwa i nauk o zdrowiu akademii medycznych, Wydawnictwo Czelej, Lublin
• Opolski J. (red.) (2011). Zdrowie publiczne. Wybrane zagadnienia, Szkoła Zdrowia Publicznego CMKP w Warszawie, Warszawa, s. 9-15

Autor: Magdalena Wójcik