Wypalenie zawodowe
| Wypalenie zawodowe |
|---|
| Polecane artykuły |
Wypalenie zawodowe to reakcja organizmu na chroniczny stres, wyczerpanie fizyczne, psychiczne i emocjonalne, najczęściej związane z pracą z ludźmi, lub długotrwałym zaangażowaniem w sytuację, która niosła za sobą duże obciążenie psychiczne. Krótko mówiąc, wypalenie zawodowe to reakcja organizmu na Stres.
TL;DR
Wypalenie zawodowe to reakcja organizmu na chroniczny stres i wyczerpanie, najczęściej związane z pracą z ludźmi lub długotrwałym zaangażowaniem w sytuację, która niesie duże obciążenie psychiczne. Częste przyczyny to zbyt duże oczekiwania, stresujące warunki pracy i brak satysfakcji. Fazy wypalenia zawodowego to entuzjazm, stagnacja, frustracja i apatia. Przejawy to wyczerpanie emocjonalne, depersonalizacja i negatywna ocena własnych dokonań. Najbardziej narażone na wypalenie zawodowe są osoby pracujące z innymi ludźmi i te, które wykonują pracę poniżej własnych oczekiwań. Objawy wypalenia zawodowego to chroniczne zmęczenie, utrata motywacji, drażliwość, wahania nastroju, izolacja, problemy zdrowotne i obniżona efektywność. Wypalenie zawodowe wpływa negatywnie na życie zawodowe i prywatne, powodując poczucie braku własnej wartości.
Powody
Częstym powodem wypalenia zawodowego, są zbyt duże oczekiwania wiązane z daną pracą już na początku kariery, które nie przekładają się na realia (np.: przekonanie, że wykonywana praca jest istotna dla funkcjonowania całego systemu przedsiębiorstwa). Wykonywanie czynności powodujących ciągły stres, nieustanna praca pod presją, zła atmosfera w miejscu pracy, niesprawiedliwość płacowa czy apodyktyczny przełożony. Długotrwały brak pozytywnej oceny wykonywanej pracy lub brak widocznych rezultatów, jak również poświęcenie się jakiejś sprawie, co nie przyniosło oczekiwanej nagrody. Wypalenie zawodowe często dotyka ludzi pracujących w obszarach, które zajmują się pomocą drugiemu człowiekowi (domy opieki, pomoc społeczna), wiąże się to z tym, iż często pomimo ich dużego zaangażowania w wykonywaną pracę, rezultaty nie są takie, jakich oczekiwali, a ludzie których wspierają bądź pomagają, nie okazują wdzięczności, a czasem nawet nie zauważają uzyskanej pomocy. Z wypaleniem zawodowym można również spotkać się w przypadku, kiedy pracownik wykonuje pracę, która jest zbyt mało wymagająca w stosunku do jego ambicji, nawet jeśli dla innych praca wydaje się lekka i przyjemna. (informacje własne z wykładu)
Fazy wypalenia zawodowego
- ENTUZJAZM – wiązanie wielkich nadziei w związku z pracą, stawianie jej na najważniejszym miejscu w życiu, przeświadczenie, że wykonywana praca jest niezwykle ważna, jest spełnieniem
- STAGNACJA – redukcja oczekiwań. Okazuje się, że praca ta jednak nie jest taka, jaka wydawała się na początku, co skutkuje zmniejszeniem zaangażowania w jej wykonywanie
- FRUSTRACJA – niska pensja, złe relacje w pracy, brak satysfakcji sprawiają iż narasta bezradność
- APATIA – unikanie kontaktu z innym ludźmi, niechęć chodzenia do pracy, powolne odosobnienie od wszystkich. (H. Sęk,2012)
Przejawy wypalenia zawodowego
Do przejawów wypalenia zawodowego zaliczamy:
- Wyczerpanie emocjonalne
- Depersonalizacja
- Negatywna ocena własnych dokonań (J. Terelak, 2005)
Wyczerpanie emocjonalne objawia się zmianą nastawienia do pracy, niechęcią, częstymi zaburzeniami somatycznymi (bóle, zmęczenie, problemy gastryczne), drażliwością, oraz pesymizmem.
Depersonalizacja to inaczej odczłowieczenie, przy wypaleniu zawodowym człowiek zaczyna zachowywać się inaczej niż zwykle, zmienia nastawienie do klientów (pacjentów, petentów itp.), traktuje ich jako kolejny przypadek, przedmiotowo i mechanicznie, lekceważy ich i ich problemy, negatywnie postrzega nie tylko innych, ale również siebie i swoją pracę.
Negatywna ocena własnych dokonań spowodowana coraz gorszymi ocenami za wykonaną pracę (co jest efektem braku zaangażowania w wykonywaną pracę), powoduje zaniżenie oceny samego siebie, utratę wiary we własne osiągnięcia i przyszłe możliwości. Człowiek taki wmawia sobie swoją niekompetencję i brak kwalifikacji, w efekcie gorzej obsługuje klientów, dostaje gorsze opinie na temat wykonanej przez niego pracy i ponownie uważa że jest złym pracownikiem, co powoduje błędne koło. (A. Jachnis, 2008)
Kto jest najbardziej narażony na wypalenie zawodowe?
Zwody najbardziej narażone na wypalenie zawodowe, to np.: nauczyciele, pielęgniarki, lekarze, urzędnicy, żołnierze, matki wychowujące małe dzieci, prawnicy, dziennikarze, duchowni, psychologowie, psychiatrzy, menedżerowie, policjanci…
Bardzo często wypalenie zawodowe dotyczy osób pracujących z innymi ludźmi, często tych, których zawód polega na pomocy innym. Narażone są również osoby, wykonujące pracę poniżej własnych oczekiwań i ambicji, które pragną się rozwijać, a praca którą wykonują nie daje im takiej możliwości. (informacje własne z wykładu)
Jak rozpoznać wypalenie zawodowe?
Osoba taka jest chronicznie zmęczona, straciła motywację i chęć do życia, przestaje dążyć do zamierzonych wcześniej celów, jest drażliwa, a każde negatywne emocje wyładowuje na bliskich, miewa częste wahania nastroju. Jeśli wcześniej była zafascynowana daną pracą, nagle przestaje o niej opowiadać, czasem udziela jedynie zdawkowych odpowiedzi, nie lubi kiedy tok rozmowy zaczepia o jej pracę. Zaczyna często chorować bez uzasadnionej przyczyny, miewa bóle głowy, nudności, cierpi na bezsenność, czuje się osłabiona. Świadomie izoluje się od otoczenia, nie ma ochoty na wyjście do pracy ani na wyjścia towarzyskie, unika rozmów, ogranicza kontakty z ludźmi, w pracy ma złe relacje z współpracownikami a problemy klientów rozwiązuje schematycznie, bez większego zaangażowania, odnotowuje spadek efektywności wykonywanej pracy. Można zauważyć stopniowe odwracanie się od wszystkich, zamykanie w sobie, często jednak taka osoba powtarza, że wszystko jest w porządku i niż takiego się nie dzieje.
Wypalenie zawodowe jest ostatnio bardzo częstym zjawiskiem. Dotyka ludzi w różnym wieku, wykonujących różne zawody i posiadających różny status społeczny. Z punktu widzenia organizacji, wypalenie zawodowe pracownika wpływa niekorzystnie na jego efektywność. To jednak nie jedyna sfera życia która ulega pogorszeniu, również w życiu prywatnym zaczynają się problemy związane z frustracją wykonywanej pracy. Wypalenie zawodowe po kolei wyniszcza wszystkie sfery życia takiej osoby, niszczy życie zawodowe (brak wiary w siebie i przedmiotowe traktowanie klienta i jego spraw powoduje niższą efektywność, gorsze oceny za wykonaną pracę), życie prywatne (wiele osób nie zdających sobie sprawy z problemu wypalenia np.: u współmałżonka, zostawia go z powodu coraz częstszych kłótni itp.), co jeszcze bardziej pogrąża taką osobę w poczucie braku własnej wartości. (informacje własne z wykładu)
Bibliografia
- Anczewska M., Świtaj P., Roszczyńska J. (2005) Wypalenie zawodowe, ‘’Postępy Psychiatrii i Neurologii’’, Tom 14, Zeszyt 2
- Jachnis A. (2008), Psychologia organizacji. Kluczowe zagadnienia, Wydawnictwo Difin, Warszawa
- Karoń-Ostrowska A. (2005) Wypalenie zawodowe, czyli o "ludziach z kryjówek”, ‘’Postępy psychiatrii i neurologii’’, Tom 14, Zeszyt 2
- Ogińska J., Żuralska R. (2010) Wypalenie zawodowe wśród pielęgniarek pracujących na oddziałach neurologicznych, ‘’Problemy pielęgniarstwa’’, Tom 18, nr 4
- Sęk H. (red.) (2012), Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Terelak J.F. (2005), Psychologia organizacji i zarządzania, Wydawnictwo Difin, Warszawa
Autor: Anna Urbaniak
