Spedycja
| Spedycja |
|---|
| Polecane artykuły |
Spedycja to "organizowanie przewozu ładunków i wykonywanie wszystkich lub niektórych związanych z tym czynności. Działalność ta może być wykonywana przez:
- użytkownika transportu (spedycja własna);
- przedsiębiorstwo transportowe (funkcja spedytora i przewoźnika połączona w jednym przedsiębiorstwie);
- wyodrębnione przedsiębiorstwo spedycyjne (przedsiębiorstwo to zajmuje się zarobkowo odpłatnie czynnościami związanymi z organizowaniem przewozu ładunków na rzecz określonego zleceniodawcy."
Inna z definicji spedycji określa ją "jako zorganizowanie przemieszczenia ładunków przy zastosowaniu odpowiednio dobranych środków transportowych i sposobu przewozu, w wyniku czego następuje przesłanie ładunku od nadawcy do odbiorcy."
Typy spedycji
Spedycja to jeden z działów transportu polegający na organizowaniu przewozu towarów, którą możemy podzielić na dwa czynniki:
- czynnościowy, w którym to czynniku wyodrębniamy funkcję przewoźnika, oraz funkcję zamawiającego usługę przewozu
- handlowy, w którym to czynniku chodzi o rozdzielenie praw własności do przewożonego towaru od podjęcia się wykonawstwa usługi i jego dystrybucji
Spedycja jest przykładem działalności gospodarczej, która polega na organizowaniu przewozu ładunków na zlecenie jakiegoś podmiotu gospodarczego, który może mieć formę prawną osoby prawnej lub fizycznej.
Podział spedycji
- spedycja gałęziowa, w której całość pracy wykonywana jest przez użycie jednego rodzaju środka przewozowego,
- spedycja intermodalna, w ramach której angażuje się pracę nie jednej gałęzi transportu
Klasyfikacja spedycji
Sfery działania i zasięgu obsługiwanego towaru:
- międzynarodowa,
- krajowa,
- publiczna, w której przedsiębiorstwo wykonuje usługi zarobkowe na zlecenie innych podmiotów gospodarczych,
- własna, w której realizowanie spedycji jest we własnym zakresie w stosunku do towarów własnego obrotu handlowego,
Kryteria spedycji
Kryterium charakteru i zakresu wykonywanych czynności:
- czysta inaczej właściwa zajmuje się tylko czynnościami spedycyjnymi,
- mieszana która wykonuje czynności przemieszczania i dodatkowe
Kryterium rodzaju środka przewożonego:
- kolejowa dotyczy obsługi towarów transportowanych wagonami kolejowymi, oprócz wagonów do przewozów zestawów drogowych (hucke-pack) i sytuacji, w których przewóz kolejowy jest elementem transportu, dokonywanego za pomocą innych środków transportu (tzw. transport kombinowany),
- morska umożliwia obsługę przesyłek na zasadzie drzwi-drzwi, obejmuje szereg działań wykonywanych przez spedytora, których rezultatem jest przesłanie przesyłki frachtem morskim, wszystkimi jego formami i dostępnymi sposobami. Spedytorem morskim jest firma, która oferuje usługi spedycji morskiej za pomocą umów z przewoźnikami morskimi i portami morskimi. Ważną rolę w działalności spedycji morskich mogą spełniać umowy z władzami portowymi. Niektórzy z małych spedytorów, wyspecjalizowali się w sprzedaży usług portowych. Rzadko kiedy pojawiają się one bezpośrednio przed klientami, w większości firmy te są podwykonawcami spedytorów,
- lotnicza to działania spedytora, których celem jest przesłanie przesyłki transportem lotniczym przy użyciu wszystkich dostępnych sposobów i form. Podobnie jak spedycja morska, umożliwia także obsługę przesyłek na zasadzie drzwi-drzwi,
- samochodowa do przewozu towaru wykorzystuje samochód lub zestaw drogowy (ciągnik z naczepą lub samochód z przyczepą lub przyczepami). Wymienione środki transportu można podzielić na:
- samochody niskotonażowe, których ładowność wynosi od 1,5 do 7,5 tony;
- samochody średniotonażowe, których ładowność wynosi do 12 ton;
- zestawy wysokotonażowe o ładowności do 26 ton, aczkolwiek w niektórych krajach (m. in. Szwecja) występują zestawy drogowe o ładowności ponad 26 ton, co wynika z przepisów danego kraju o maksymalnej dopuszczalnej masie zestawu drogowego;
- zestawy specjalistyczne do przewozów ciężkich i ponadgabarytowych, których ładowność może wynosić nawet do 200 ton.
Kryterium miejsca wykonywania usługi: miejska:
- portowa,
- dworcowa,
- targowo-wystawowa,
Kryterium fazy procesu transportowego:
- nadania,
- odbioru,
- w czasie przemieszczania ładunku,
Kryterium specjalizacji czynności spedycyjnych:
- celna,
- przeładunkowa,
- wysyłkowa,
- odbiorcza,
Spedycja obejmuje wszelkie czynności potrzebne do terminowego, bezpiecznego i ekonomicznego przesłania ładunków z wyjątkiem samego przewozu.
Proces ewolucji przedsiębiorstw spedycyjnych
Sformalizowania działalności spedycyjnej upatrywać można u zarania XIX wieku we francuskim systemie prawa handlowego (Code do Commerce z 1808 r.), gdzie spedytora traktowano jako komisanta. Spedycja polska na tym tle wyraźnie zarysowuje nowatorską rolę w Europie. W 1858r. Carl Hartwig (mieszkaniec Poznania) rejestruje firmę, która następnie w niedługim czasie została jedną z czołowych firm spedycyjno-transportowych w Europie. W 1939 r. po zajęciu Polski przez Niemcy hitlerowskie, firma niemiecka Schenker przejmuje całe mienie polskiej firmy C.Hartwig. Na drugą połowę XIX wieku przypada rozwój spedycji kolejowej i spedycji morskiej w żegludze regularnej, natomiast w okresie międzywojennym XX wieku spedycji samochodowej. W ostatnich dekadach XX wieku przeważał pogląd o konieczności korzystania z autonomicznych firm spedycyjnych, także przez duże organizacje w miejsce wydziałów spedycyjnych w małych lub średnich przedsiębiorstwach handlowych.
Bibliografia
- Hajdul M. (2010), Model of coordination of transport processes according to the concept of sustainable, LogForum, s. 45-55
- Sikorski P. M., Zembrzycki T. (2006), Spedycja w Praktyce PWT, Warszawa, s. 102-143
- T.Szczepaniak, "Transport i spedycja w handlu zagranicznym" PWE, Warszawa 2002, s. 281,
- Szołtysek J. (2006), Zarządzanie przepływami ładunków w miastach, Transport miejski i regionalny, s. 25-35
- J.Tarski "Ekonomika i organizacja transportu międzynarodowego" PWE, Warszawa 1973, s. 389-390
- Wyższa Szkoła Cła i Logistyki (2008), Logistyczny wymiar spedycji międzynarodowej Wydawnictwo Wyższej Szkoły Cła i Logistyki, Warszawa, s. 71
Autor: Marian Krzywoń, Marcin Błądek
