Normalizacja systemów jakości
| Normalizacja systemów jakości |
|---|
| Polecane artykuły |
Współczesna międzynarodowa normalizacja w zakresie systemów jakości bierze swój początek w końcu lat 40-tych, kiedy powstał Komitet Techniczny ISO/TC-69 zajmujący się opracowaniem norm dotyczących metod statystycznych oraz statystycznego sterowania jakością.
Pierwsze próby rozszerzenia norm statystycznych w oparciu o podejście systemowe zostały podjęte w związku z potrzebami zbrojeniowymi w Stanach Zjednoczonych, gdzie w roku 1959 opracowano normę MIL-Q-9858 Wymagania programu jakości. Po zmodyfikowaniu w roku 1963, stała się ona podstawą do określania zasad zapewnienia jakości u producentów dostarczających swoje wyroby dla Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych. Na jej podstawie opracowano w 1968 roku normy AQAP obowiązujące przy dostawach dla NATO. (R. Karaszewski 2001, s. 215)
Pojęcie zapewnienia jakości w przepisach cywilnych pojawiło się w roku 1970, kiedy Komisja Energii Atomowej USA opublikowała założenia dotyczące systemów jakości w załączniku do prawa federalnego. Pierwsza norma państwowa z tej dziedziny została wydana rok później przez ANSI (Amerykański Narodowy Instytut Normalizacyjny) i dotyczyła również wykorzystania energii atomowej (ANSI-N45-2). W roku 1978 wydano rozszerzoną wersję tych norm - A code of Practice 50-C-QA.
Przełomem w rozwoju norm systemów jakości stało się opublikowanie w 1971 roku w Wielkiej Brytanii normy terminologicznej BS 4778, zawierającej słownictwo związane z zapewnieniem jakości. Umożliwiło to wydanie rok później normy BS 4891 poświęconej ogólnym problemom związanym z konstruowaniem i funkcjonowaniem systemów i procedur zapewnienia jakości. Zastosowanie tych norm w przemyśle umożliwiło zebranie doświadczeń i opracowanie trzech modeli systemu jakości, które mogły być stosowane przez organizacje. Zostały one zaprezentowane w normie BS 5179 wydanej w 1974 roku. Nowelizacja i rozwinięcie tego standardu miało miejsce w roku 1979. Wydana wówczas BS 5750 - Systemy jakości stała się podstawowym materiałem, którym posłużył się Komitet Techniczny ISO/TC-176 w wydaniu normy międzynarodowej (A. Iwasiewicz 1999, s. 112), (T. Wawak 1996, s. 61). Równolegle prace prowadzone były w Kanadzie, co zaowocowało standardem CSA-Z299.
Efektem prac ISO/TC-176 były wydane w roku 1987 normy serii 9000, w skład których weszły w pierwszym wydaniu: ISO 8402, ISO 9000, ISO 9001, ISO 9002, ISO 9003 oraz ISO 9004. Normy te opisywały terminologię, założenia budowy systemów jakości, trzy modele systemu do stosowania w organizacjach oraz wytyczne do rozbudowy i doskonalenia systemu jakości. Normy te zostały przetłumaczone na język polski i wydane jako seria PN-EN 29000 w 1993 r.
W 1994 roku nastąpiła pierwsza nowelizacja norm (w Polsce w 1996), w której doprecyzowano niektóre wymagania, a także wprowadzono nowe pojęcia oraz poszerzono strukturę. Dostrzeżenie zmian, jakie zaszły w sposobie działania organizacji oraz chęć dostosowania norm do zastosowań innych niż produkcyjne spowodowało, że kolejna nowelizacja nie stanowiła prostego rozwinięcia poprzedniej wersji normy, lecz jej struktura została dostosowana do procesów zachodzących w organizacji. Jednocześnie zlikwidowano niektóre normy ograniczając serię do trzech podstawowych: ISO 9000, ISO 9001 oraz ISO 9004. Zestawienie najważniejszych norm dotyczących zapewnienia jakości, jakie powstały po II wojnie światowej w latach 1959-1985, czyli poprzedzały powstanie norm ISO serii 9000, zawiera tab.1.
Tab. 1.1. Najważniejsze normy dotyczące jakości powstałe w latach 1959-1985
| Norma | Rok wydania | Źródło |
| MIL-Q-9858 | 1959 | Departament Obrony USA |
| MIL-Q-9858A | 1963 | Departament Obrony USA |
| AQAP | 1969 | NATO |
| ASME Boiler Code | 1971 | Amerykański Związek Przemysłu Maszynowego |
| ANSI-N45-2 | 1971 | Energetyka jądrowa |
| BS 4778 | 1971 | BSI, Wielka Brytania |
| BS 4891 | 1972 | BSI, Wielka Brytania |
| Defstan 05 | 1973 | Wielka Brytania |
| CSA-Z299 | 1973 | Kanada |
| BS 5179 | 1974 | BSI, Wielka Brytania |
| AS 1821/22/23 | 1975 | Australia |
| A code of practice 50-C-QA | 1978 | Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej |
| BS 5750 | 1979 | BSI, Wielka Brytania |
| API Q1 | 1985 | Amerykański Instytut Ropy Naftowej |
Źródło: opr. własne na podst.: (R. Karaszewski 2001, s. 216)
Aktualny na rok 2007 stan Polskich Norm związanych z systemami jakości prezentuje tab.2.
Tab. 2. Aktualny na rok 2007 stan Polskich Norm z zakresu jakości
| Norma | Rok wydania | Tytuł | Status |
| PN-ISO 9000 | 2005 | Systemy zarządzania jakością - podstawy i terminologia | obowiązuje |
| PN-ISO 9001 | 2000 | Systemy zarządzania jakością - wymagania | obowiązuje |
| PN-ISO 9004 | 2000 | Systemy zarządzania jakością - wytyczne dla doskonalenia | obowiązuje |
| PN-ISO 10002 | 2006 | Zarządzanie jakością - Zadowolenie klienta - Wytyczne dotyczące postępowania z reklamacjami w organizacjach | obowiązuje |
| PN-ISO 10005 | 1998 | Zarządzanie jakością - wytyczne dotyczące planów jakości | obowiązuje |
| PN-ISO 10006 | 2005 | Zarządzanie jakością - wytyczne dotyczące jakości w zarządzaniu przedsięwzięciem | obowiązuje |
| PN-ISO 10007 | 2005 | Zarządzanie jakością - wytyczne dotyczące zarządzania konfiguracją | obowiązuje |
| PN-ISO 10012 | 2004 | Systemy nadzorowania wyposażenia pomiarowego | obowiązuje |
| PN-ISO 10015 | 2004 | Zarządzanie jakością - wytyczne dla szkoleń | obowiązuje |
| PN-ISO 10019 | 2006 | Wytyczne dotyczące wyboru konsultantów systemów zarządzania jakością i korzystania z ich usług | obowiązuje |
| PN-ISO 19011 | 2003 | Wytyczne do prowadzenia audytów systemów zarządzania jakością i środowiskiem | obowiązuje |
Zobacz także
ewolucja systemów jakości - normalizacja - geneza normalizacji systemów jakości
Bibliografia
- Iwasiewicz A., Zarządzanie jakością, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999
- Karaszewski R., TQM - teoria i praktyka, Dom Organizatora, Toruń 2001
- Wawak S., Analiza i doskonalenie systemów zarządzania jakością w urzędach gminnych, pr. doktorska, AE Kraków 2007
- Wawak T., System jakości ISO 9000, Wydawnictwo Informacji Ekonomicznej, Kraków 1996
Autor: Sławomir Wawak
