Heurystyka
| Heurystyka |
|---|
| Polecane artykuły |
Heurystyka (z greckiego "odkrywać") uznawana jest za jedną z metod używanych w procesie poszukiwania odpowiedzi na postawione pytanie. Jako dyscyplina nauki ukształtowała się w latach 60 XX wieku. Duży wkład w jej rozwój mieli m.in. Alex F. Osborn, Gregory Poly, William J.J. Gordon i Edward De Bono. Uogólniając heurystyki stanowią zespół udowodnionych praktycznie (lecz nie zawsze zgodnych z wiedzą teoretyczną) i zazwyczaj tworzonych na własny użytek człowieka zależności pomiędzy aspektami rzeczywistości. Inaczej określana jako metoda na skróty, reguła, którą posługują się ludzie, by w efektowny i szybki sposób wydawać sądy. Niestety tak często jak pozwala uzyskać poprawną odpowiedz, tak też zawodzi prowadząc do błędów. Metoda ta powinna dążyć do osiągnięcia dopuszczalnego rozwiązania o wartości funkcji celu jak najbliższej optymalnej. Badania heurystyczne odkrywają nowe właściwości badanego przedmiotu lub jego inne nieznane dotąd bazowe cechy. Gyorgy Polya w swojej pracy zatytułowanej "Jak to rozwiązać" opisuje heurystykę jako "formalizację doświadczeń zebranych przy rozwiązywaniu zadań oraz obserwacji rozwiązywania zadań, a także próbą znalezienia wspólnych cech różnych metod rozwiązywania."
Do czynności rozwiązywania problemów metodami heurystycznymi należą:
- rozpoznanie zadania
- podjęcie decyzji o sposobie poszukiwania,
- zgromadzenie istotnych informacji,
- znalezienie odpowiedniej metody rozwiązania danego problemu,
- skonkretyzowanie sposobu rozwiązania,
- wykorzystanie w praktyce wybranego wariantu rozwiązania zadania.
(J. Apanowicz 2002, s. 38)
Nurty heurystyki
W heurystyce wyróżnia się trzy najważniejsze nurty:
- refleksyjny - nurt ten dąży do wyjaśnienia sposobu twórczego rozwiązywania zadań oraz metod ich kształtowania i uczenia się. Określoną w ten sposób heurystykę można uwzględniać zarówno jako dziedzinę prakseologii (innymi słowy ogólnej metodologii działania) jak również za dział logiki pragmatycznej, czyli ten, którego przedmiotem są sposoby rozwiązania porblemu,
- pragmatyczny inaczej określany jako podejście ukierunkowane na konkretny cel, czerpiący inspiracje głównie z wynikającej potrzeby praktyki odkrywczej i służące tego typu praktyce,
- informatyczny, -w ramach tego nurtu wykorzystywane są zarówno środki jak i metody informatyczne, a także maszyny cyfrowe i inne środki techniczne, które są niezbędne do rozwiązania danego problemu. (J. Mioduszewski 2013, s. 211)
Przeszukiwanie heurystyczne
Pojęcie "przeszukiwania heurystycznego" dotyczy zwiększania efektywności procesu rozwiązywania problemu. Termin ten pojawił się w latach 60 XX wieku. Heurystyka uznawana była za narzędzie eliminowania. Zostały sformalizowane sposoby przeszukiwania heurystycznego. Początkowo przyjęto, że rozwiązany problem może zostać opisany za pomocą obiektów i operatorów. Jeśli będzie istniała możliwość, nowe obiekty będą mogły być generowane przez zastosowane operatory. Natomiast grafy obiektów będą określane przez stany początkowe i operatory. Termin "przeszukiwania heurystycznego” można zatem określić jako proces pożądane drogi, pożądanego stanu czy też podgrafu spełniającego wskazane warunki. "Heurystyczne" w zadaniach przeszukiwania są określane wszelkiego rodzaju kryteria, prawa czy tez zasady, dzięki którym możemy wybrać najefektywniejsze kierunki działania dotyczące osiągnięcia danego celu. Zastosowanie tych praktycznych reguł pomoże uzyskać lepszy efekt i jakość rozwiązania.
Funkcje heurystyki w przeszukiwaniu
Z punktu widzenia efektywności przeszukiwania należy brać pod uwagę następujące czynniki:
- niepewność wyniku
- niekompletność dostępnej wiedzy
- poprawienie uzyskanego wyniku
Rodzaje heurystyk
- Heurystyka zachłanna (ang. Greedy heuristic) - opiera się na efektywnej budowie rozwiązania poprzez podjęcie na każdym kroku odpowiedniej decyzji. Wybierana jest ta część rozwiązania, która dla bieżącego rozwiązania optymalizuje wartość funkcji celu,
- Heurystyka reprezentatywności (ang. representativeness heuristic) - polega na dokonywaniu klasyfikacji danej rzeczy do konkretnej kategorii bazując na kilku cechach określanych jako reprezentatywne dla tej danej kategorii. W przypadku, gdy występują dodatkowe informacje, które wpływają na nasze procesy poznawcze, zostaje zignorowane zasady rachunku prawdopodobieństwa. Szacowanie opiera się na reprezentatywności a nie na faktycznym prawdopodobieństwie. Innymi słowy, w procesie określania prawdopodobieństwa ludzie kierują się tym, jak bardzo posiada zbliżone cechy do badanej próby.
- Heurystyka zakotwiczenia (ang. anchoring heuristic) – polega na dokonywaniu oceny na podstawie wcześniej ustalonego punktu odniesienia. Zniekształcenia w procesie badania wywołane są tzw "kotwicą umysłową’. Funkcje kotwicy pełni podana w pierwszej kolejności informacja lub ocena. W zależności od tego, jakie informacje zostały podane, ludzie mogą zmienić swoje szacowania wartości. Ten rodzaj często prowadzi do nieskupiania się na rzeczach istotnych, tym samym prowadząc do podejmowania niewłaściwych decyzji i nieracjonalnych zachowań. (A. Słysz 2007, s. 27)
Bibliografia
- Apanowicz J. (2002), "Metodologia ogólna”, Bernardinum, Gdynia, s. 38
- Becker G.S. (1990), "Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich”, PWN, Warszawa
- Klepczarek E. (2012), Dualistyczny model poznawczy i heurystyki Daniela Kahnemana i Amosa Tversky'ego, Gospodarka w praktyce i teorii, nr.2, s. 57-76
- Mioduszewski J. (red) (2002), Metody organizacji i zarządzania, EXPOL, Olsztyn
- Rutkowski L. (2006), Metody i techniki sztucznej inteigencji, PWN, Warszawa, s. 12
- Siuzdak K. (1999), Zastosowanie metod heurystycznych w grach logicznych, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, s.5
- Słysz A. (2007), Typ umysłu a częstość stosowania reguł heurystycznych", Wydawnictwo naukowe UAM, Poznań, s. 23-45
Autor: Klaudia Wnuk
