Prawo do akcji

Prawo do akcji (PDA) jest to rodzaj papieru wartościowego, z którego wynika uprawnienie jego właściciela do otrzymania akcji nowej emisji spółki publicznej. Prawo to powstaje z chwilą dokonania przydziału akcji nowej emisji spółki, a wygasa z chwilą zarejestrowania akcji nowej emisji w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych. PDA ma charakter tymczasowy, może być podmiotem transakcji, a jego cena jest ściśle powiązana z ceną wyemitowanych akcji.

Tak zwane prawo do nowych akcji zostało wprowadzone w spółkach publicznych w roku 1998(Dnia 16 kwietnia 1998 r. Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (KPWiG) dopuściła do publicznego obrotu papierami wartościowymi nowy instrument finansowy - prawo do akcji), oznacza ono jednostkowy zbiór praw przysługujący akcjonariuszowi wobec spółki w okresie pomiędzy upublicznieniem spisu subskrybentów, którym przydzielono akcje a otrzymaniem akcji.

TL;DR

Prawo do akcji to papier wartościowy, który daje możliwość otrzymania nowych akcji spółki publicznej. Prawo to wygasa po zarejestrowaniu akcji. Można je sprzedawać przed rejestracją. Prawo do akcji można automatycznie zamienić w akcje. Cena prawa do akcji jest zazwyczaj powiązana z ceną akcji już notowanych. Inwestowanie w prawo do akcji wiąże się z różnymi ryzykami, takimi jak ryzyko zmienności kursu czy ryzyko niedojścia emisji do skutku.

Cel wprowadzenia prawa do akcji

Wprowadzenie tego prawa zostało podyktowane koniecznością umożliwienia obrotu prawem w okresie pomiędzy upublicznieniem spisu subskrybentów, którym przydzielono akcje a otrzymaniem akcji, który może być zbyt długi, a przez to zniechęcać inwestorów giełdowych do inwestowania w akcje. Chodzi tu mianowicie o uniknięcie zamrożenia inwestycji giełdowej, która w tym czasie jest pozbawiona płynności, a więc możliwości zamiany na gotówkę.

Rozporządzanie prawem do akcji

Dopuszczalność rozporządzenia prawem do nowych akcji znalazła swój wyraz w uchwale nr 300/98 Zarządu Giełdy Papierów Wartościowych z dnia 21 maja 1998r. w sprawie szczegółowych warunków obrotu prawami do nowych akcji. Pod pojęciem rozporządzenia PDA należy rozumieć możliwość zbycia przez przyszłego akcjonariusza prawa do przyszłych praw udziałowych w spółce akcyjnej w stadium organizacji (która została zawiązana, ale nie jest jeszcze zarejestrowana) albo w spółce akcyjnej, której podwyższono kapitał akcyjny przez emisję nowych akcji, akcje zostały objęte, lecz nie nastąpiła jeszcze rejestracja zmiany statusu.

Przekształcenie prawa do akcji w akcje

Prawo do akcji wygasa po decyzji sądu o rejestracji nowej emisji. Przedsiębiorstwo uzgadnia z Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych i giełdą termin pierwszego notowania akcji. Zmiana PDA w akcje następuje automatycznie pomiędzy ostatnią sesją przed rozpoczęciem notowań akcji, a pierwszą sesją notowań akcji i nie skutkuje dla akcjonariusza konieczności podejmowania żadnych działań. Od tego momentu możemy już mówić o prawach z akcji, a więc pełnych prawach udziałowych ucieleśnionych w akcji. Potwierdza to trafność kwalifikacji PDA, jako ekspektatywy praw z akcji, tj.prawa tymczasowego i warunkowego, innymi słowy akcji "In statu nascendi".

Cena prawa do akcji

Cena prawa do akcji jest z reguły ściśle powiązana z ceną akcji spółki już notowanych na rynku. Zazwyczaj jest praktycznie identyczna, lub też PDA mają cenę minimalnie niższą. Niższa cena występuje głównie gdy cena rynkowa jest wyższa od ceny emisyjnej i wynika z ryzyka, że akcje nie zostaną dopuszczone do obrotu. Ponadto w razie niezarejestrowania emisji firma zwróci posiadaczom tego prawa tylko cenę emisyjną, więc razie nabycia PDA za kwotę większą nadwyżka nad cenę emisyjną nie podlega ochronie.

Ryzyko

Z inwestowaniem w Prawo do akcji związana jest większość ryzyk opisanych w odniesieniu do akcji, tj.:

• ryzyko przyszłego kształtowania się kursu,
• ryzyko zmienności,
• ryzyko płynności instrumentu finansowego,
• ryzyko zawieszenia obrotu lub wykluczenia instrumentu finansowego z obrotu,
• ryzyko związane z sytuacja makroekonomiczną i międzynarodową kraju,
• ryzyko zarządzania, ryzyko operacyjne, ryzyko finansowe,
• ryzyko walutowe,
• ryzyko regulacyjne kraju inwestowania,
• ryzyko regulacyjne kraju emitenta.

Z inwestowaniem w Prawo do akcji związane jest również ryzyko niedojścia emisji do skutku - niedojście do skutku emisji akcji może nastąpić z różnych powodów, np. niezgłoszenia przez zarząd emitenta do sądu rejestrowego wniosku o zarejestrowanie podwyższenia kapitału zakładowego, w terminie przewidzianym prawem lub uprawomocnienia się postanowienia sądu rejestrowego odmawiającego zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego w drodze emisji akcji. W takiej sytuacji, właściciele PDA otrzymają zwrot kwot stanowiący iloczyn posiadanych PDA oraz Ceny Emisyjnej Akcji, bez jakichkolwiek odszkodowań lub odsetek. Inwestorzy nabywający PDA na rynku regulowanym powinni wziąć pod uwagę ryzyko poniesienia straty w razie nabycia PDA po cenie wyższej od Ceny Emisyjnej Akcji.

Prawo do akcji — artykuły polecane

Certyfikat inwestycyjny — Rynek kapitałowy — Notowania ciągłe — Obligatariusz — Rynek pierwotny — Warrant — Spółka publiczna — Insider trading — Akcje

Bibliografia

• Bączyk M., Koziński M., Michalski M., Pyzioł W., Szumański A., Weiss I. (2000), Papiery wartościowe, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Zakamcze
• Chłopecki A. (2020), Prawo rynku kapitałowego, C.H. Beck, Warszawa
• Centralny Dom Maklerski PEKAO
• Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi Dz.U. 2005 nr 183 poz. 1538
• Ziętowska I. (2003), Prawo do akcji, Zeszyty Naukowe / Akademia Ekonomiczna w Poznaniu

Autor: Mateusz Kuźniar, Elżbieta Skubisz