Cykl koniunkturalny
| Cykl koniunkturalny |
|---|
| Polecane artykuły |
Cykl koniunkturalny - to sytuacja występującą w gospodarce w dłuższym okresie, polegająca na wahaniach omawianych mierników ekonomicznych w oparciu o rosnącą krzywą trendu wzrostu gospodarczego. Miernikami tymi mogą być wielkości takie jak PKB, nakłady inwestycyjne czy dochody ludności, ale też, wynikające bezpośrednio z koniunktury zatrudnienie, relacja eksport-import, czy nawet zyski przedsiębiorstw. Dobra koniunktura charakteryzuje się wzrostem dochodu narodowego, wysokim poziomem zatrudnienia, dobrą relacją handlową oraz równowagą makroekonomiczną. Zła koniunktura charakteryzuje się natomiast spadkiem lub stagnacją dochodu narodowego, spadkiem poziomu zatrudnienia, obniżeniem handlu zagranicznego.
Podstawową miarą obrazującą wzrost gospodarczy jest tempo zmian sumy dóbr i usług krańcowych oraz ich jakości wyrażonych w postaci pieniężnej, przypadających średnio na jednego mieszkańca w ciągu roku. Wyróżnić można trzy rodzaje wzrostu gospodarczego:
- wzrost gospodarczy równomierny - charakteryzuje się stałym tempem wzrostu
- wzrost gospodarczy przyspieszony - charakteryzuje się przyspieszonym wzrostem w kolejnych latach tempa wzrostu PKB
- wzrost gospodarczy malejący - charakteryzuje się zwolnionym tempem wzrostu PKB w kolejnych latach
Cykle koniunkturalne są zjawiskiem stosunkowo nowym, zaczęły pojawiać się w gospodarkach zachodnich (brytyjskiej i amerykańskiej), należy odróżnić jednak cykl koniunkturalnych od wcześniejszych zjawisk, mających podobne symptomy, takich jak wahania wskaźników ekonomicznych w gospodarkach opartych na rolnictwie itp.
TL;DR
Cykl koniunkturalny to wahania ekonomiczne w gospodarce, które obejmują fazy wzrostu i spadku. Współczesny cykl koniunkturalny składa się z fazy spadku i wzrostu. Waha się tempo wzrostu PKB, stopa bezrobocia i inwestycje. Częstość cyklu koniunkturalnego jest większa niż w przeszłości. Występują różne rodzaje cykli, takie jak sezonowe, krótkie, średnie i długie. Przyczyny wahań koniunkturalnych obejmują oszczędności, popyt konsumpcyjny i innowacje.
Współczesny cykl koniunkturalny
Po II wojnie światowej klasyczny czterofazowy cykl koniunkturalny przekształcił się w dwufazowy cykl. Obejmuje on fazę spadku (recesja) oraz fazę wzrostu (ekspansja). Recesja występuje, gdy przez dwa kolejne kwartały występują wahania rozmiarów realnego PKB oraz jego stopy wzrostu. Osłabione tempo wzrostu realnego PKB generuje wiele negatywnych skutków jak np. spadek popytu na pracę, kredyty i działalność inwestycyjną; wzrost bezrobocie oraz maleją zyski przedsiębiorców. Narasta deficyt budżetowy. Przyspieszone tempo wzrostu realnego PKB powoduje obniżenie stopy bezrobocia oraz wzrost zatrudnienia. Wzrastają zyski, inwestycje oraz popyt na kredyty. Częstotliwość współczesnego cyklu koniunkturalnego jest większa niż w cyklu klasycznym, który trwał średnio 10-11 lat. Często występuje względny spadek aktywności gospodarczej, natomiast absolutny spadek aktywności gospodarczej występuje bardzo rzadko.
Cechy cyklu koniunkturalnego
- długość trwania
- przełom
- fazy i ich proporcje
- amplituda wahań
- intensywność wahań
Wahania koniunktury
- trendy czyli zmiany długookresowe
- wahania sezonowe - związane ze zmianami aktywności gospodarczej w róŜnych porach roku
- wahania cykliczne charakteryzują się czasowo powtarzającymi się spadkiem i ożywieniem koniunktury
- wahania przypadkowe - zmiany wynikające z występowania zjawisk losowych jak np. klęski, strajki
- cykle polityczne powstają przez ingerencję władz, która po objęciu władzy wprowadza zmiany niesprzyjające ożywieniu koniunktury, natomiast w miarę zbliżających się wyborów wprowadza zmiany ożywiające koniunkturę w celu pozyskania elektoratu
- cykle konsumpcyjne - zmiany popytu konsumpcyjnego wynikające z powtarzającego się co kilka lat zakupu dóbr trwałego użytku gospodarstw domowych
- cykle specjalne - odbywające się z pewną regularnością wahania produkcji żywca wieprzowego oraz np. demograficzne wynikające w wyży i niży urodzeń
Fazy
Klasycznie omawiany cykl koniunkturalny posiada cztery, następujące po sobie fazy. Należą do nich: ożywienie, szczyt, kryzys i dno. Ożywienie i kryzys mają charakter dynamiczny, oznaczają wzrost (spadek) mierników o charakterze "pozytywnym" dla gospodarki, automatycznie - spadek (wzrost) mierników "negatywnych". Przykładowo - ożywienie oznacza wzrost PKB, przy spadku bezrobocia, natomiast kryzys to wzrost bezrobocia, a spadek wydatków przedsiębiorstw itp. Szczyt i dno są fazami statycznymi, w których mierniki utrzymują się na wysokim (niskim) poziomie. Takie przedstawienie faz cyklu koniunkturalnego jest oczywiście dużym uproszczeniem, jednak daje czytelny obraz zagadnienia.
Rodzaje
Cykle koniunkturalne, w zależności od ich częstotliwości (okresu od początku do zamknięcia cyklu) dzieli się na:
- sezonowe - trwający rok cykl, odzwierciedlający sezonowe wahania aktywności gospodarczej, w dziedzinach takich jak turystyka i rolnictwo. Można uznać, że te cykle są najbardziej regularne.
- krótkie (Kitchina) - cykle trwające dwa cztery lata, obejmujące wahania takich mierników jak ceny, zapasy w przedsiębiorstwach.
- średnie - obejmujące trwające 8-10 lat cykle Juglara, opisujące wahania bezrobocia, PKB, bezrobocia i inflacji, oraz trwające 15-25 lat cykle Kuznetsa, które wynikają z akumulacji czynników wytwórczych (inwestycji, migracji).
- długie - trwające 40-60 lat cykle Kondratiewa, będące wynikiem ważnych odkryć i innowacji (np. maszyna parowa - elektryczność- energia słoneczna).
Przyczyny wahań koniunkturalnych
- skłonność do oszczędności i tezauryzacji
- obniżony popyt konsumpcyjny
- użytkowanie wynalazków
- nadmierny przyrost mocy wytwórczych w okresie ożywienia
- wykorzystanie mnożników, akceleratorów
- oczekiwania konsumentów i przedsiębiorców
Bibliografia
- Barczak R., Nowe oblicza cyklu koniunkturalnego, PWE Warszawa 2006
- Burda M., Wyplosz C., Makroekonomia - podręcznik europejski, PWN Warszawa 2000
- Cooley, T. F. (1995). Frontiers of business cycle research
- Marciniak S. Makro - i mikroekonomia podstawowe problemy współczesności, PWN Warszawa 2013, s. 481-492
- Prescott, E. C. (1986, September). Theory ahead of business-cycle measurement. In Carnegie-Rochester Conference Series on Public Policy (Vol. 25, p. 11-44). North-Holland
- Rybarski A. Podstawy makroekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWSZ w Nowym Sączu, Nowy Sącz 2014, s. 65-67
- Schumpeter, J. A. (1934). The theory of economic development: An inquiry into profits, capital, credit, interest, and the business cycle (Vol. 55). Transaction publishers
Autor: Małgorzata Stanek, Karolina Cabała
