Władza wykonawcza

Władza wykonawcza - wyodrębniona zgodnie z ideą Monteskiusza, który zaproponował trójpodział władzy na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, co miało zapewniać wzajemną kontrolę i wspieranie się wszystkich stron. Takie postępowanie ma zapobiegać gromadzeniu się władzy w rękach jednego autokratycznego władcy lub instytucji. Władza wykonawcza jest odpowiedzialna przede wszystkim za kształtowanie i wykonywanie polityki państwa. Do funkcji władzy wykonawczej można zaliczyć funkcję polityczną, polegającą na kształtowaniu polityki ogólnej i administracyjnej oraz dopilnowaniu ich realizacji. Drugą funkcją jest funkcja administracyjna sprowadzająca się do kreatywnych, a nie mechanicznych, realizacji tych polityk. Władzę wykonawczą w Polsce sprawuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wraz z Radą Ministrów.

TL;DR

Władza wykonawcza w Polsce należy do Prezydenta RP i Rady Ministrów. Prezydent odpowiada za przestrzeganie Konstytucji, reprezentuje państwo, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych i podejmuje decyzje z zakresu polityki zagranicznej i wewnętrznej. Rada Ministrów, na czele z Premierem, zarządza poszczególnymi resortami i odpowiada za kreowanie prawa, egzekwowanie ustaw oraz zarządzanie budżetem państwa. Wybór Rady Ministrów odbywa się w trybie podstawowym, a w przypadku niepowodzenia, w trybie II lub III, z udziałem Sejmu.

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

Prezydent dba o przestrzeganie Konstytucji, strzeże suwerenności państwa, jego bezpieczeństwa oraz nienaruszalności granic i terytorium. Urząd prezydenta ma zapewniać ciągłość władzy państwowej. Pełni również funkcję najważniejszego przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej. Zabrania się, aby Prezydent obejmował inny urząd albo pełnił jakąkolwiek funkcję publiczną nie związaną ze sprawowanym przez siebie urzędem. Pełni funkcję zwierzchnika sił zbrojnych, w sprawowaniu której jego pośrednikiem jest Minister Obrony Narodowej. W jego kompetencjach mieści się prawo do nadawania stopni wojskowych, a także mianowanie dowódców oraz Szefa Sztabu Generalnego. W ramach polityki zagranicznej Prezydent RP, poza reprezentowaniem państwa, współpracuje z Ministrem Spraw Zagranicznych i Premierem. Podejmuje on także decyzje z zakresu:

• ratyfikowania umów międzynarodowych oraz ich wypowiadania, w porozumieniu z Parlamentem
• mianowania przedstawicieli RP w innych państwach i organizacjach międzynarodowych oraz ich odwołania
• przyjmowania listów uwierzytelniających.

W ramach polityki wewnętrznej uprawnienia Prezydenta dotyczą:

• zleca przeprowadzenie wyborów parlamentarnych
• zwołuje pierwsze posiedzenie Sejmu i Senatu
• decyduje o skróceniu kadencji Sejmu (w przypadkach określonych w Konstytucji)
• nadawania polskiego obywatelstwa oraz jego zrzeczenia się
• nadawania odznaczeń i orderów
• zastosowania prawa łaski, za wyjątkiem spraw Trybunału Stanu
• wydawania rozporządzeń i zarządzeń (na określonych zasadach)
• proponowania kandydata na Prezesa Rady Ministrów.

Wybory prezydenckie

Prezydenta RP wybiera Naród. Wybory przeprowadzane są zgodnie z zasadami: powszechności, równości, bezpośredniości oraz tajności głosowania. Kadencja prezydenta RP trwa 5 lat i może zostać ponownie wybrany raz. Kandydat starający się o urząd prezydenta musi:

1. posiadać polskie obywatelstwo
2. mieć skończone 35 lat najpóźniej w dniu wyborów
3. posiada pełne prawa wyborcze do Sejmu
4. został zgłoszony przez minimum 100 000 obywateli posiadających czynne prawo wyborcze

Po przeprowadzonych wyborach decyzję o ich ważności podejmuje Sąd Najwyższy.

Rada Ministrów

Członkami Rady Ministrów, czyli inaczej rządu, są ministrowie sprawujący władzę nad poszczególnymi resortami oraz Prezes Rady Ministrów - Premier.

W Rządzie najważniejszą postacią jest Premier. Jako Przewodniczący Rady Ministrów, oprócz pełnienia funkcji reprezentacyjnej, nadzoruje pracę ministrów i jest zwierzchnikiem dla pracowników administracji rządowej. Ponadto, wydaje rozporządzenia i steruje pracami Rady Ministrów. Decyduje też o realizacji i sposobach realizowania polityki Rady Ministrów oraz monitoruje działania samorządu terytorialnego na zasadach określonych w ustawach.

Kompetencje Rady Ministrów Rada Ministrów ponosi odpowiedzialność w szczególności za:

• kontrolę nad pracą organów administracji rządowej
• kreowanie prawa przez wydawanie rozporządzeń
• egzekwowanie prawa przez doprowadzenie do wykonania ustaw
• zapewnienie bezpieczeństwa w państwie
• ochronę spraw Skarbu Państwa
• ustanowienie projektu budżetu państwa
• zarządzanie realizacją budżetu państwa oraz postanawia o zamknięciu rachunków państwowych i ustanawia sprawozdanie z realizacji budżetu
• zapewnienie porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnątrz państwa, jak również za bezpieczeństwo zewnętrzne
• tworzenie i nadzorowanie relacji z innymi państwami i organizacjami, jak również zawieranie, zatwierdzanie i wypowiadanie umów międzynarodowych
• zarządzanie sprawami z dziedziny obronności kraju oraz decydowanie o corocznej liczbie powołań do służby wojskowej.

Rada Ministrów, podobnie jak każdy z ministrów osobiście, odpowiada przed Sejmem w związku z odpowiednim wykonywaniem swoich obowiązków. W przypadku wątpliwości co do prawidłowego sprawowania władzy przez rząd lub ministrów istnieje możliwości wniesienia przez Sejm wotum nieufności.

Wybór Rady Ministrów

Powołanie rządu w trybie podstawowym Kandydat na premiera, wcześniej desygnowany przez Prezydenta RP, opracowuje i prezentuje mu proponowany skład Rady Ministrów. Po zaakceptowaniu rządu przez Prezydenta następuje formalne powołanie Premiera i członków Rady Ministrów oraz ich zaprzysiężenie. Prezes Rady Ministrów powinien wygłosić w exposé rządowy program działania przed Sejmem, aby zostało mu przyznane wotum zaufania poprzez otrzymanie bezwzględnej większości głosów przy obecności nie mniej niż połowy posłów.

II i III tryb powołania rządu

W przypadku, gdy Prezydent nie zatwierdzi wybranych kandydatów do Rady Ministrów albo też Rada Ministrów powołana przez głowę państwa nie uzyska sejmowej zgody, wówczas wybór składu Rady Ministrów zostaje powierzony Sejmowi. Musi on ponownie powołać premiera i pozostały skład rządu, uzyskać wotum zaufania na takich samych zasadach jak w trybie podstawowym. Jeśli rządu nie uda się powołać tym sposobem, ostatnia procedura przewiduje oddanie inicjatywy ponownie w ręce Prezydenta. Ten powołuje Prezesa Rady Ministrów jak w trybie podstawowym. Gdy po przeprowadzeniu całej procedury kandydat nie otrzyma od Sejmu wotum zaufania Prezydent skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.

Władza wykonawcza — artykuły polecane

Rząd — Europejski Trybunał Sprawiedliwości — Prezes Rady Ministrów — Wojewoda — Wotum zaufania — Burmistrz — Rzecznik Praw Obywatelskich — Organy unii europejskiej — Komisja Europejska

Bibliografia

• Balicki R. (2018), Konstytucyjne uwarunkowania stabilności Rady Ministrów, Ruch prawniczy, socjologiczny i ekonomiczny, tom 80, nr 1
• Garlicki L. (2018), Polskie prawo konstytucyjne, Wolters Kluwer, Warszawa
• Izdebski H. (2017), Doktryny polityczno-prawne. Fundamenty współczesnych państw, Wolters Kluwer, Warszawa. rozdział XX
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Kruk M. (2018), Zakres władzy prezydenta, Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, Tom 80 Nr 1
• Łączkowski W. (2018), Trójpodział władz, a dobro wspólne, Ruch Prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, nr 80
• Surmański M. (2013), Bezpieczeństwo i obronność państwa w świetle kompetencji prezydenta RP i Rady Ministrów, Bezpieczeństwo Narodowe, Nr 25
• Trzeciakowski R. (2016), Delimitacja zadań i kompetencji Rady Ministrów i Prezydenta RP oraz ich współdziałanie w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego, Białostockie Studia Prawnicze, Nr 20/B

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Weronika Curyło