Linia ograniczenia budżetowego

Linia ograniczenia budżetowego obrazuje maksymalne kombinacje ilościowe dwóch dóbr, które może nabyć konsument przy danym dochodzie i danych cenach.

TL;DR

Linia ograniczenia budżetowego to graficzne przedstawienie maksymalnych kombinacji ilościowych dwóch dóbr, które można nabyć przy danym dochodzie i cenach. Ograniczenie budżetowe zależy od dochodu konsumenta i cen dóbr. Nachylenie linii ograniczenia budżetowego wyznacza stosunek cen produktów. Zmiana cen powoduje zmianę nachylenia. Substytucyjność oznacza możliwość wyboru między dwoma dobrami. Krańcowa stopa substytucji to liczba dóbr, z których trzeba zrezygnować, aby zwiększyć liczbę innych dóbr. Równoległe przesunięcie linii ograniczenia budżetowego jest możliwe przy zmianie poziomu dochodów lub cen. Linia ograniczenia budżetowego przedstawia warunki rynkowe.

Ograniczenie budżetowe

Dochód konsumenta i ceny poszczególnych dóbr wyznaczają ograniczenie budżetowe danego konsumenta, którego prezentacją graficzną jest linia ograniczenia budżetowego. Ograniczenie budżetowe opisuje różne koszyki (kombinacje ilościowe) dóbr dostępne dla konsumenta. To, jakie kombinacje są dostępne dla konsumenta, zależy od dwóch czynników:

1. wysokości jego dochodu,
2. cen poszczególnych dóbr.

Ograniczenie budżetowe wskazuje maksymalną ilość jednego dobra, którą możemy kupić przy określonej nabywanej ilości drugiego dobra.

Wyznaczenie linii ograniczenia budżetowego

Równanie linii ograniczenia budżetowego

$P_{X}*Q_{X}+P_{Y}*Q_{Y}=I\!$,

gdzie:

$P_{X},P_{Y}\!$ - ceny odpowiednio dóbr X, Y

$Q_{X},Q_{Y}\!$ - ilość odpowiednio dóbr X, Y

$I\!$ - dochód konsumenta Przy założeniu, że rozpatrujemy dwa dobra ilustracja graficzna powstaje poprzez wyznaczenie punktu A, gdzie cały dochód konsumenta przeznaczany jest na zakup dobra X, oraz punktu B, gdzie za cały dochód konsument kupuje jedynie dobro Y.

Wyznaczenie punktu A

$Q_{X}={\frac {I}{P_{X}}}$

Wyznaczenie punktu B

$Q_{Y}={\frac {I}{P_{Y}}}$

Po połączeniu punktów linią prostą powstaje linia ograniczenia budżetowego o współrzędnych $({\frac {I}{P_{X}}},{0})$ oraz $({0},{\frac {I}{P_{Y}}})$

Bezwzględną wartość nachylenia linii ograniczenia budżetowego wyraża się:

${\frac {P_{X}}{P_{Y}}}={\frac {\frac {I}{P_{Y}}}{\frac {I}{P_{X}}}}$

Nachylenie linii ograniczenia budżetowego

Nachylenie linii ograniczenia budżetowego (linia jednakowych przychodów) wyznacza stosunek cen produktów.

Nachylenie linii budżetowej = $-Ph:Pv$, Gdzie: $Ph$ - cena dobra, którego ilość mierzymy na osi poziomej, $Pv$ - cena dobra, którego ilość mierzymy na osi pionowej.

Zmiana nachylenia

Zmiana nachylenia linii następuje na skutek zmiany ceny jednego z dóbr (zmniejszenie lub zwiększenie ceny).

Spadek ceny dobra X powoduje zmianę nachylenia linii ograniczenia budżetowego z BA do $BA_{2}$, zmniejszenie ceny zaś do $BA_{1}$. Analogiczna zależność odnosi się do zmiany ceny w przypadku dobra Y. Równoczesna zmiana cen w różnym tempie dobra X oraz Y powoduje konieczność ponownego wyznaczenia punktów A oraz B.

Substytucyjność

Zdaniem D. Begga między dwoma dobrami zachodzi substytucyjność - konsument może zdecydować się na większą ilość dobra A, ale kosztem mniejszej liczby dobra B. Z uwagi na te substytucyjność konsument musi wybierać pomiędzy obydwoma dobrami.

Krańcowa stopa substytucji

Krańcowa stopa substytucji dóbr A dobrami B i jest to liczba dóbr A, z których musi zrezygnować konsument, jeżeli chce zwiększyć o jednostkę liczbę dóbr B, nie zmieniając łącznej użyteczności.

Malejąca krańcowa stopa substytucji

Kiedy stosunek liczby posiadanych dóbr A do liczby dóbr B jest już bardzo niski, wtedy nie opłaca się rezygnować z dobra A dla jeszcze większej liczby dobra B => założenie o malejącej krańcowej stopie substytucji.

Równoległe przesunięcie

W wypadku występowania rynku kredytowego możliwy jest transfer dochodu przyszłego do teraźniejszości (przez zaciąganie pożyczek)". Zwiększenie poziomu konsumpcji w okresie bieżącym może zostać osiągnięte przez ograniczenie jej poziomu w okresie przyszłym. W takim wypadku gospodarstwo domowe staje się kredytobiorcą. W sytuacji takiej linia ograniczenia budżetowego przesuwa się w prawo.

Możliwa jest sytuacja odwrotna: wyższy poziom konsumpcji przyszłej gospodarstwo domowe może osiągnąć dzięki ograniczeniu jej poziomu w okresie bieżącym. Wówczas jest ono kredytodawcą (lokującym oszczędności za pomocą rynku kredytowego). Sytuację tę graficznie przedstawia przesunięcie linii ograniczenia budżetowego w lewo.

Równoległe przesunięcie jest możliwe również przy nie zmienionym poziomie dochodów. Dzieje się tak, gdy cena dobra X oraz Y w jednakowym tempie wzrasta bądź spada. Nachylenie wówczas nie zmieni się, a linia ograniczenia budżetowego znajduje się odpowiednio na niższym, wyższym poziomie.

Odczytywanie informacji z linii ograniczenia budżetowego

• Punkty leżące na linii ograniczenia budżetowego wyczerpują w całości budżet konsumenta.
• Punkty leżące powyżej linii ograniczenia budżetowego są nieosiągalne.
• Punkty leżące poniżej linii ograniczenia budżetowego dają możliwość zwiększenia konsumpcji - część dochodu pozostaje niewydana.

Punkty krańcowe linii ograniczenia budżetowego wskazują, jaką ilość jednego dobra możemy kupić, dysponując określonym budżetem, jeżeli zrezygnujemy w ogóle z drugiego dobra. Nachylenie linii ograniczenia budżetowego, łączącej te punkty, zależy wyłącznie od relacji cen obu dóbr. Linia ograniczenia budżetowego przedstawia zatem warunki rynkowe (dochód i ceny).

Linia ograniczenia budżetowego — artykuły polecane

Dochód realny — Prawo malejącego popytu — Użyteczność krańcowa — Krańcowa stopa substytucji — Ograniczenia budżetowe — Teoria wyboru konsumenta — Popyt sztywny — Efekt dochodowy i substytucyjny — Linia budżetowa

Bibliografia

• Adamiec J. (2012), Transeuropejskie sieci transportowe (TEN-T), Studia BAS, nr 4(32)
• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Klimczak B. (2006), Mikroekonomia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wrocław
• Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2016), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Nojszewska E. (2015), Ekonomiczna analiza efektywności szpitali, Myśl Ekonomiczna i Polityczna, nr 2
• Pollok, A., Wałęga, G. (2011), Elastyczność zadłużenia gospodarstw domowych względem stopy procentowej i dochodu, Finanse publiczne, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 167
• Utzig M. (2012), Zależność między stopą procentową Narodowego Banku Polskiego a zadłużeniem gospodarstw domowych, Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 95

Autor: Agnieszka Czerwonka, Monika Musiał