Notowania giełdowe

Notowania giełdowe to ceny (kursy) papierów wartościowych i towarów, publikowane i notowane w cedule giełdowej. Notowania giełdowe są systematycznie ogłaszane w wykazie, w którym notuje się kursy giełdowe, czyli ceny papierów przynoszących posiadaczom dochody. Dochody te mogą mieć postać stałą w przypadku obligacji lub zmienną w przypadku akcji i udziałów (A. Komosa 2011, s. 15, 73).

Notowaniem nazywa się ustalenie kursu akcji, które jest nazwą występującą w warunkach giełdowych na cenę akcji dopuszczonych do sprzedaży. Kursy akcji ustalane są każdego dnia w wyniku zestawienia i porównania popytu oraz podaży na nie. Na giełdzie podaż i popyt na akcje określa się jako ilość akcji przeznaczonych na sprzedaż oraz wielkość zapotrzebowania na nie. W procesie notowania giełdowego występuje kurs wyjściowy, od którego codziennie rozpoczyna się notowanie. Kursem wyjściowym jest kurs z końca poprzedniego dnia (E. Nojszewska 2006, s. 189-195).

TL;DR

Notowania giełdowe to publikowane ceny papierów wartościowych i towarów. Proces notowania polega na ustalaniu kursu akcji na podstawie popytu i podaży. Istnieją dwa rodzaje systemów notowań: ciągłe i jednolite. Zawieszenie notowania może nastąpić z różnych powodów, takich jak wniosek emitenta czy naruszenie przepisów.

Proces ustalania notowań giełdowych

Akcje docierają na giełdę tylko za pośrednictwem biur maklerskich. Wszystkie propozycje cen kupna i sprzedaży akcji klientów biura są dokładnie notowane przez maklerów, którzy następnie zgłaszają je do głównego maklera obsługującego giełdę w danym dniu. Owe zgłoszenia propozycji cen będące zleceniami od klientów pochodzą z biur maklerskich całego kraju. Po odpowiednim sposobie uporządkowania zleceń z danego dnia ustalana jest cena (kurs) dla akcji wszystkich firm dopuszczonych na giełdę. Ustalony kurs jest wówczas ceną równowagi dla kupujących i sprzedających, dzięki czemu przy tej cenie można spodziewać się największego obrotu, co w warunkach giełdowych oznacza łącznie kupno i sprzedaż akcji.

Zlecenia pochodzące od inwestorów porządkowane są według zasady rosnącego skumulowanego popytu przy uwzględnieniu obniżania proponowanej w zleceniach ceny oraz rosnącej skumulowanej podaży przy uwzględnieniu wyższego poziomu oferowanej na zleceniach ceny. Popyt zgłoszony przez inwestorów kumulowany jest od góry zaczynając od propozycji PKC (po każdej cenie). Zgłoszona podaż jest natomiast kumulowana od dołu począwszy od propozycji PKC. Ustalenie notowania giełdowego na dany dzień polega więc na wyborze takiego kursu dnia ze wszystkich zgłoszonych propozycji cen, przy którym osiągnięty jest stan najbliższy równowadze między skumulowanym popytem a skumulowaną podażą (M. Nasiłowski 2015, s. 123-124).

System notowań ciągłych

Wszystkie systemy notować można podzielić na dwa rodzaje: system notowań ciągłych i system notowań jednolitych (niegdyś: periodycznych) (M. Wiśniewski 1993, s. 44-45). Notowania ciągłe dotyczą obrotu akcjami największych firm, podczas których handluje się dużymi blokami i kursy owych akcji mogą zmieniać się wiele razy w ciągu jednego dnia (M. Nasiłowski 2015, s. 125). Podczas notowań ciągłych kupujący i sprzedający składają zlecenia, które realizowane są na bieżąco po dotarciu na giełdę lub trafiają do tak zwanego arkusza zleceń i oczekują na oferty przeciwne o cenie, która umożliwi zawarcie transakcji. Notowania ciągłe rozpoczynają się od określenia kursu otwarcia. Przed otwarciem zlecenia inwestorów nie są realizowane, jest natomiast wyznaczany tak zwany teoretyczny kurs otwarcia (TKO) przewidujący cenę akcji przy najbliższym otwarciu notowań. Notowania ciągłe kończy ogłoszenie kursu zamknięcia, po którym odbywa się pięciominutowa dogrywka. Dogrywka w systemie notowań ciągłych to ostatnia faza sesji w danym dniu w trakcie której transakcje mogą zostać zawarte jedynie po ostatniej znanej cenie transakcyjnej. Kurs otwarcia i zamknięcia ustalany jest przy uwzględnieniu kilku zasad (Biuro Maklerskie PKO BP 2020):

• maksymalny wolumen obrotu,
• zminimalizowanie różnicy pomiędzy ilością papierów wartościowych w zleceniach kupna i sprzedaży możliwych do zrealizowania po danej cenie,
• zminimalizowanie różnicy pomiędzy kursem określanym a kursem odniesienia.

System notowań jednolitych

Drugim możliwym systemem notowań jest system notowań jednolitych (dawniej: periodycznych). Notowania te opierają się na tak zwanej procedurze fixingu czyli wyznaczenia kursu danego papieru wartościowego na podstawie zleceń od inwestorów złożonych jeszcze przed rozpoczęciem notowań. Notowania jednolite rozpoczynają się od fazy przed otwarciem. Podczas pierwszej fazy przyjmowane są do systemu zlecenia kupna i sprzedaży oraz wyliczany i opublikowany zostaje teoretyczny kurs otwarcia (TKO). W tym czasie nie są zawierane żadne transakcje giełdowe. Następnie system informatyczny wykorzystując odpowiednie algorytmy wyznacza kurs jednolity, po którym zawierane są transakcje. Z chwilą jego ogłoszenia staje się on ceną, po której zawierane są transakcje. Zasady, którymi kieruje się system określając wartość kursu jednolitego to:

• maksymalny wolumen obrotu,
• zminimalizowanie różnicy pomiędzy ilością papierów wartościowych w zleceniach kupna i zleceniach sprzedaży, możliwych do realizacji w danej cenie,
• zminimalizowanie różnicy pomiędzy kursem określanym a kursem odniesienia.

W systemie notowań jednolitych z jednym fixingiem proces wyznaczania kursu i zawierania transakcji odbywa się jednokrotnie w ciągu tygodnia (w środy). W systemie notowań jednolitych z dwoma fixingami proces ten odbywa się dwukrotnie w ciągu jednego dnia (Biuro Maklerskie PKO BP 2020).

Zawieszenie notowania

Zawieszenie notowania na giełdzie polega na tymczasowym zaprzestaniu ustalania kursu na dany instrument finansowy emitenta na wyznaczony okres czasu. Wyróżnia się kilka powodów, z których może nastąpić zawieszenie notowania (Giełda Papierów Wartościowych 2020):

• na wniosek emitenta,
• ze względu na bezpieczeństwo lub interes uczestników obrotu,
• w przypadku naruszenia przepisów obowiązujących na rynku przez emitenta,
• w przypadku wydania prawomocnego postanowienia o ogłoszeniu upadłości w stosunku do emitenta.

Notowania giełdowe — artykuły polecane

Fixing — Arkusz zleceń — Transakcja pakietowa — Transakcje pakietowe — Zlecenie bez limitu ceny — Notowania ciągłe — Kurs akcji — Opcja CALL — Model Blacka Scholesa

Bibliografia

• Asyngier R. (2015)., Wpływ zmiany rynku notowań na cenę akcji polskich spółek giełdowych, "Finanse, Rynki finansowe, Ubezpieczenia", nr 75, s. 19-30
• Biuro Maklerskie PKO BP (dostęp: 18.03.2020), Edukacja: Notowania giełdowe
• Komosa A. (2011), Szkolny słownik ekonomiczny, Ekonomik, Warszawa
• Nasiłowski M. (2015), Podstawy przedsiębiorczości, Wydawnictwo Key Text, Warszawa
• Nojszewska E. (2010), Podstawy Ekonomii, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa
• Wiśniewski M. (1993), Elementarz giełdowy czyli pierwsze kroki do fortuny, Vitex, Kraków
• Włudyka T., Smaga M. (2015), Instytucje gospodarki rynkowej, Wolters Kluwer, Warszawa
• Zaremba A. (2010), Giełda. Podstawy inwestowania, Helion, Gliwice

Autor: Magdalena Kwinta