Rejestr klauzul niedozwolonych

Rejestr klauzul niedozwolonych - jest to spis postanowień umownych stosowanych na przestrzeni lat przez przedsiębiorstwa, które zostały uznane prawomocnym wyrokiem Sądu Najwyższego za postanowienia uderzające w zbiorowe interesy konsumentów. Po nowelizacji ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów, rejestr ten jest stale uzupełniane na podstawie pozwów wniesionych do Sądu Ochrony Konkurencji I konsumentów i które zostały rozstrzygnięte w drodze decyzji Prezesa Urzędu jako naruszające zbiorowe interesy konsumentów. Na dzień 14 maja 2020 roku w rejestrze znajduje się 7748 klauzul niedozwolonych.

TL;DR

Rejestr klauzul niedozwolonych zawiera postanowienia umowne uznane przez Sąd Najwyższy za naruszające interesy konsumentów. Jeśli przedsiębiorca stosuje takie postanowienia, może zostać ukarany karą pieniężną. Konsument może powołać się na Rejestr jako podstawę do uznania postanowienia umownego za niedozwolone, jeśli jest podobne do wpisanego tam postanowienia.

Wpisanie postanowienia umownego do Rejestru

W sytuacji, gdy przedsiębiorca w stosowanych przez niego wzorcach umownych w szczególności wyłącza lub ogranicza odpowiedzialność względem konsumenta, uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta, wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.

Ponadto, aby postanowienie umowne mogło być uznane niedozwolone, a tym samym znalazło się w Rejestrze Klauzul Niedozwolonych powinno ono spełniać następujące przesłanki (Wędrychowska-Karpińska A. i Wiercińska-Krużewska A., 2016):

• znajdować się we wzorcu umowny (jest ono stosowane wobec wielu konsumentów);
• kształtuje ono prawa i obowiązki konsumenta;
• rażąco narusza interesy konsumenta oraz jest sprzeczne z dobrymi obyczajami;
• postanowienie nie odnosi się do głównych świadczeń przedsiębiorcy i konsumenta, z wyjątkiem sytuacji w których nie zostały one wyrażone w sposób jednoznaczny
• postanowienie to nie zostało ustalone indywidualnie.

Mając na uwadze powyższe, jeżeli Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów stwierdzi, iż doszło do naruszenia zbiorowych praw konsumentów na skutek stosowania konkretnego postanowienia umownego może on nakazać publikację decyzji w całości lub części, której główny przedmiot postępowania (postanowienie umowne) zostanie umieszczone w danym rejestrze).

Skutki wpisania postanowienia umownego do Rejestru

W przypadku jeżeli przedsiębiorca stosował postanowienia umowne, które zostały uznane za niedozwolone w drodze decyzji Prezesa UOKiK może on zostać ukarany karą pieniężną w wysokości 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, nawet jeżeli stosował on je w sposób nieumyślny (Kohutek K., 2017.).

Ponadto, kara jest nakładana w trybie art. 106 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Zgodnie z definicją wynikającą z ust. 3 przywołanego przepisu. obrót o którym mowa powyżej należy rozumieć jako sumę (Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów):

• przychodów wykazanych w rachunku zysków i strat - w przypadku przedsiębiorcy sporządzającego taki rachunek na podstawie przepisów o rachunkowości;
• przychodów wykazanych w rocznym sprawozdaniu finansowym równoważnym do rachunku zysków i strat sporządzanym na podstawie przepisów o rachunkowości lub w innym dokumencie podsumowującym przychody w roku obrotowym, w tym w sprawozdaniu z wykonania budżetu - w przypadku przedsiębiorcy, który nie sporządza rachunku zysków i strat na podstawie przepisów o rachunkowości;
• udokumentowanych przychodów uzyskanych w roku obrotowym w szczególności ze sprzedaży produktów, towarów lub materiałów, przychodów finansowych oraz przychodów z działalności realizowanej na podstawie statutu lub innego dokumentu określającego zakres działalności przedsiębiorcy, a także wartości uzyskanych przez przedsiębiorcę dotacji przedmiotowych - w przypadku braku dokumentów, o których mowa w pkt 1 i 2;
• dochodów własnych pomniejszonych o wpływy z podatków - w przypadku gmin, powiatów i województw.

Możliwość powoływania się przez konsumentów na Rejestr Klauzul Niedozwolonych

Co do zasady, wpisanie klauzuli do rejestru klauzul niedozwolonych kształtuje moc sprawczą wobec przedsiębiorcy, jedynie w sprawie której została wydana. Tym samym, powoływanie się na klauzulę abuzywną, która widnieje w Rejestrze będzie dotyczyć jedynie konkretnego przedsiębiorcy.

Powyższe potwierdził wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2010 roku sygn. III SK 29/09, w którym sąd stwierdził iż "Jeżeli w wyniku rozpoznania sprawy dochodzi do podstawienia będącego przedmiotem sprawy postanowienia wzorca umownego do normy prawa materialnego (ustawowo określonego zakazu), to wyrok rozstrzygający jako akt stosowania (a nie stanowienia) prawa nie tworzy normy prawnej. Wyrok nie staje się przepisem prawa materialnego (normą prawa) ze względu na jego wiążącą moc (art. 365 § 1 k.p.c.) nawet jeżeli - z mocy przepisu szczególnego - uzyskuje rozszerzoną skuteczność (art. 47943 k.p.c.). Rejestr postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o których mowa w art. 47945 k.p.c. zawiera akty zastosowania prawa materialnego do określonych stanów faktycznych, a nie jest przepisem prawa materialnego" (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2010 roku sygn. akt III SK 29/09).

Jednakże, w sytuacji zauważenia przez konsumenta, iż klauzula abuzywna zastosowana w jego sprawie jest podobna do postanowienia wpisanego do Rejestru może się na nią powołać jako podstawę do uznania, iż wiążące go postanowienie umowne zostanie również uznane za postanowienie niedozwolone, na zasadzie dużego podobieństwa.

Rejestr klauzul niedozwolonych — artykuły polecane

Hipoteka przymusowa — Pozew zbiorowy — Umorzenie długu — Podatnik — Koncesja — Sądowy tytuł egzekucyjny — Umowa powiernicza — Właściciel — Reklamacja

Bibliografia

• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2010 roku sygn. akt III SK 29/09, (2010), Polska
• Kohutek K. (2017) Problematyka nakładania kar przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów za tzw. nowe praktyki Glosa do wyroku SN z dnia 21 kwietnia 2016 r.III SK 21/15. Glosa, Wolters Kluwer, Polska
• Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów Dz.U. 2007 nr 50 poz. 331
• Wędrychowska-Karpińska A. i Wiercińska-Krużewska A. (2016) Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz wyd. II, Wolters Kluwer, Polska

Autor: Władysław Nowicki

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.