Brzytwa Ockhama

Brzytwa Ockhama - inaczej zasada ekonomii myślenia, to metodologiczna reguła w nauce i filozofii, dążąca do tego, aby definicja została możliwie najbardziej uproszczona, z jak najmniejszą liczbą założeń. Wzięła swoją nazwę od stwórcy reguły, Williama Ockhama, średniowiecznego angielskiego filozofa żyjącego w latach 1285-1347/1349, będącego twórcą wielu dzieł filozoficznych, teologicznych oraz politycznych.

TL;DR

Brzytwa Ockhama to zasada ekonomii myślenia, która polega na uproszczeniu definicji i redukcji liczby założeń. Metoda ta ma na celu poszukiwanie prostych wyjaśnień i eliminowanie zbędnych informacji. Zasada ta polega na podążaniu najprostszą drogą rozumowania i skupianiu się na różnicach, a nie podobieństwach. Zasada ta ma szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach nauki i filozofii.

Tok heurystyczny

Metoda brzytwy Ockhama jest przeobrażenie rzeczy do ich najprostszych składowych, czyli odcięcia niepotrzebnych wiadomości i łatwego wytłumaczenia sprawy do momentu aż prostotę uda się wymienić na większą moc wyjaśniającą. Jest to heurystyka poszukująca odpowidzi, odnajdująca nowe fakty i powiązania w sposób odcinający zbędne założenia. Należy dodać, że nie chodzi wyłącznie o tworzenie całych teorii, ale zasada odnosi się również do formułowania pojęć czy metod. Filozof twierdził. iż nie należy tworzyć nowych teorii, bytów czy kategorii jeżeli nie wymaga tego rozum, Bóg czy doświadczenie. Zdaniem filozofa, ta metoda ekonomiczna odnosić się może jedynie do wyjaśnień teoretycznych, nie można jej zatem używać przy konstruowaniu opisu złożoności przyrody, tym bardziej działania Boga.

Według Ockhama zasada ekonomii myślenia to:

1. "bez konieczności nie należy zakładać niepotrzebnej wielości";
2. "nie warto czynić przy pomocy wielu tego, co daje się zrobić przy pomocy mniejszej ilości",
3. "kiedy ma być zweryfikowane zdanie o rzeczach i dwie rzeczy wystarczą dla jego prawdziwości, to nie trzeba zakładać trzeciej". (A. Maurer 1984, s. 46)

Działać zgodnie z zasadą brzytwy Ockhama, oznacza więc podążanie jak najprostszą drogą rozumowania, bez zbędnego rozdrabniania na mniejsze, mniej ważne czynniki. Badając sprawę od podstaw, naukowiec winien zbierać tożsamości lub podobieństwa wyników uzyskanych różnymi metodami, ale następnie (aby zwiększyć interpretację) bierze pod uwagę przede wszystkim różnice, nie analizując już szczególnie występujących podobieństw. Eksperymentator jednak powinien mieć na uwadzę fakt, że te same wyniki badania wywodzą się na ogół z cech badanego zjawiska. Wynikająca z tego obecnie rozmaitość metod używanych w badaniu może zasługiwać na "brzytwę Ockhama" i/lub wynikać z braku głębszego zastanowienia nad wyborem odpowiedniej metody dobranej do charakteru badanego zjawiska lub zbioru danych.

William Ockham i Ockhamiści

Zasady sformułowane przez filozofa:

• “Pluralitas non est ponenda sine neccesitate" co z języka łacińskiego oznacza “Bytów nie mnożyć, fikcyj nie tworzyć, tłumaczyć fakty jak najprościej".
• "Bytów nie należy mnożyć bez konieczności"
• "Nie wolno przyjąć niczego bez uzasadnienia, że ono jest, musi ono być oczywiste albo znane na mocy doświadczenia, albo zapewnione przez autorytet Pisma Świętego"

“Według Ockhama, by stwierdzić, że w konkretnych przypadkach dotyczących filozofii i nauki nie przyjmuje się wielości ponad potrzebę, wystarczy odwołać się do obserwacji rzeczywistości i do rozumu, w sprawach dotyczących teologii zaś — do autorytetu Pisma świętego i Ojców Kościoła. Powołując się na swoją zasadę Ockham negował realne istnienie relacji, działań, rodzajów, wszystkiego, co nie jest konkretnym bytem jednostkowym i substancjalnym (substancja). Odrzucając realność uniwersaliów nie opierał się bezpośrednio na ontologicznym aspekcie swojej brzytwy, jak zwykło się twierdzić, lecz na zasadzie niesprzeczności, która wyklucza jego zdaniem jednoczesną realność uniwersaliów w przedmiotach realnych i poza nimi". (K.Krauze-Błachowicz PWN)

W 1983 roku firma INMOS opracowała język programowy, któremu nadano nazwę Occam, od nazwiska Williama Ockhama, przez wzgląd na swoją minimalistkę.

Mike Robson, Grupowe rozwiązywanie problemów., Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2005, ISBN: 83-208-1543-6 (42+4)

• (cytat, s. 65) Zasada ta, zwana "brzytwą Ockhama", znajduje szerokie zastosowanie; korzysta się z niej do dzisiaj, aby wskazać, że należy utrzymywać sprawy w postaci możliwie prostej, pozbawionej zbędnych ozdobników i trzymać się podstawowego zagadnienia.

Słowa kluczowe: brzytwa Ockhama

• (cytat, s. 71) Trzema krokami wykorzystywanymi do jasnego sformułowania problemu przy zastosowaniu "brzytwy Ockhama" są zatem:

• określenie ogólnego obszaru problemu,
• powrót do podstawowego zagadnienia i uzgodnienie precyzyjnego sformułowania problemu,
• rozważenie, czy warto się zająć tym problemem.

Brzytwa Ockhama — artykuły polecane

Alfa Cronbacha — Hipoteza — Nominalizm — Psychologia poznawcza — Eugeniusz Słucki — Pragmatyzm — Budowanie teorii organizacji — Dyferencjał semantyczny — Racjonalizm

Bibliografia

• Heinzmann R. (1999), Filozofia średniowieczna, Antyk, Kęty
• Łagosz M. (2006), Realność czasu, IDEA - Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych
• Majer R. (2016), William Ockham, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu
• Panaccio C. (1998), Routledge Encyclopedia of Philosophy, London-New York
• Van Roy P. (2005), Programowanie. Koncepcje, techniki i modele, Helion, Gliwice
• ŻŻXXXX Fatyga B. (2015). Praktyki badawcze , Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW, Warszawa, s. 12-14

Autor: Karolina Urbańska