Unikanie opodatkowania

Unikanie podatków jest tak stare jak same podatki. Polega na sztucznej redukcji odpowiedzialności podatkowej do takiego poziomu, gdzie są one najniższe. Wiąże się z tym zaniżanie dochodu publicznego. Zjawisko to różni się od siebie w różnych krajach w zależności od obowiązującego w danym państwie prawa podatkowego. Ciężko jest odróżnić legalne, a nielegalne unikanie płacenia podatków dlatego zostały sformułowane cztery podstawowe kryteria mające być pomocne w tym względzie:

• rozmiary korzyści osiągniętych poprzez uchylanie się od opodatkowania,
• fikcyjnych charakter działalności,
• przyczyny działalności,
• ocena odpowiednich władz.

Często gdy w "grę" wchodzą duże pieniądze mamy do czynienia z profesjonalnym doradztwem. W związku z tym w wielu krajach trwa nieustanna walka pomiędzy osobami unikającymi płacenia podatków a organami odpowiedzialnymi za ich ściąganie. A więc ustawodawstwo musi być tak skonstruowane, aby z jednej strony umożliwiało walkę z tym procederem, a z drugiej strony nie wyrządziło szkód wśród osób rzetelnie wywiązujących się ze swoich zobowiązań podatkowych.

TL;DR

Artykuł omawia różnice między unikaniem a uchylaniem się od opodatkowania. Unikanie polega na zmniejszaniu odpowiedzialności podatkowej w legalny sposób, wykorzystując przepisy podatkowe. Uchylanie się od opodatkowania to natomiast unikanie zapłaty podatku poprzez oszustwa i ukrywanie informacji. W artykule przedstawione są metody unikania opodatkowania, takie jak wykorzystanie przepisów podatkowych, przywileje podatkowe dla inwestorów lub umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Weryfikacja uniknięcia opodatkowania jest dokonywana na podstawie klauzuli zawartej w ustawie o Ordynacji podatkowej. Klauzula określa kryteria oceny, czy unikanie opodatkowania było sztuczne. Artykuł podkreśla, że unikanie podatków może być zarówno legalne, jak i nieetyczne, w zależności od wykorzystanych metod i intencji podatnika.

Unikanie opodatkowania a uchylanie się od opodatkowania

Uchylanie się od opodatkowania to uchylanie się przed zapłaceniem kwoty podatku wynikającej z prawa podatkowego. W przypadku unikania opodatkowania podatnik dąży do uniknięcia powstania obowiązku podatkowego, wykorzystując przy tym swoją znajomość prawa. Działanie to nie jest niezgodne z prawem. Często jednak jest stosowane poprzez zatajenia informacji księgowych, co jest oszustwem. Jeśli chodzi o uchylanie się od opodatkowania to celem jest całkowita likwidacja obowiązku podatkowego, poprzez ukrywanie obowiązku podatkowego przed organem podatkowym

Metody służące unikaniu opodatkowania

Oczywiście istnieje wiele środków służących unikaniu opodatkowania, ale za zasadne uważa się wyróżnienie trzech podstawowych:

• wykorzystanie istniejącego prawa podatkowego, które celowo zwalnia od podatku określone dochody,
• wykorzystanie innych przepisów, dzięki którym inwestorzy działający w określonych branżach gospodarki otrzymują pewne przywileje podatkowe,
• wykorzystanie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania (treaty shopping).

Jeśli chodzi o dwie pierwsze metody to można ich dokonać poprzez np.:

• wykorzystanie dywidend, dzięki czemu dochód zamieniany jest w kapitał,
• wykorzystanie możliwości przekazania dochodu lub aktywów w ręce osoby, która jest zwolniona od podatku lub ma go ograniczonego,
• gromadzenie kapitału w formie pożyczek,
• płacenie za usługi i towary w formie pożyczek.

Najlepszym sposobem unikania podatków we własnym kraju wydaje się przeniesienie działalności lub kapitału do innego kraju- raju podatkowego, dzięki czemu władze podatkowe nie mają o nich żadnych informacji.

Weryfikacja uniknięcia opodatkowania

Ustawa o Ordynacji podatkowej zawiera klauzulę o uniknięciu opodatkowania. Klauzula ta mówi, że "Szef Krajowej Administracji Skarbowej przy ocenie sposobu działania i weryfikacji czy był on sztuczny, czyli gdyby kierował się celem innym niż osiągnięcie korzyści, bierze pod uwagę występowanie:

• Nieuzasadnionego dzielenia operacji
• Angażowania podmiotów pośredniczących mimo braku uzasadnienia ekonomicznego lub gospodarczego
• Czynników mające doprowadzić do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu istniejącego przed dokonaniem czynności
• Elementów wzajemnie się znoszących lub kompensujących
• Ryzyka ekonomicznego lub gospodarczego przewyższającego spodziewane korzyści inne niż podatkowe w takim stopniu, że należy uznać, że działający rozsądnie podmiot nie wybrałby tego sposobu działania"

Klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania nie stosuje się

• "Jeżeli korzyść podatkowa lub suma korzyści podatkowych zyskanych przez podmiot z tytułu czynności w okresie rozliczeniowym jest mniejsza niż 100000 zł, a w przypadku podatków, które nie są rozliczane okresowo - jeżeli korzyść podatkowa z tytułu czynności nie przekracza 100000 zł
• W przypadku podmiotu, który pozyskał opinię zabezpieczającą - w zakresie objętym opinią, do dnia doręczenia uchylenia lub zmiany opinii zabezpieczającej
• Do podmiotu, którego wniosek o wydanie opinii zabezpieczającej nie został załatwiony w terminie
• Do podatku od towarów i usług oraz do opłat i niepodatkowych należności budżetowych
• W przypadku gdy zastosowanie innych przepisów prawa podatkowego pozwala na przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania"

Podsumowanie

Unikanie podatków rodzi nieprzyjemne skojarzenia, a mianowicie uważane jest za zachowanie nieetyczne i nierespektujące prawo. Jednak termin ten powinien mieć bardziej neutralnych charakter, gdyż z jednej strony unikanie opodatkowania może mieć miejsce w ramach litery prawa, a z drugiej strony być jednocześnie niezgodne z duchem prawa.

Przypisy

Unikanie opodatkowania — artykuły polecane

Rezydencja podatkowa — Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania — Podwójne opodatkowanie — Malwersacja — Konstytucja biznesu — Oszustwo — Optymalizacja podatkowa — Bezpodstawne wzbogacenie — Podatek dochodowy od firm

Bibliografia

• Głuchowski J. (1996) Oazy podatkowe, Warszawa
• Kurzac M. (2017) Unikanie opodatkowania a uchylanie się od opodatkowania - o kryteriach rozróżniających, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Leoński W. (2013) Zjawisko uchylania się od opodatkowania w grupach społeczno-zawodowych, Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych
• Lipowska T. (2004) Raje podatkowe a unikanie opodatkowania, Warszawa
• Lipowski T. (2002) Raje podatkowe - charakterystyka i sposoby wykorzystywania, Gdańsk
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa. Dz.U. 1997 nr 137 poz. 926
• Żabska M. (2013), | Optymalizacja podatkowa a oszustwa podatkowe. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki, Ubezpieczenia, 61, 259-268

Autor: Beata Chryczyk, Natalia Papiernik

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.