Okowita

Okowita - (łac. aqua vitae - woda życia) staropolska (XVI w.) nazwa mocnej wódki od XIX w. potoczna nazwa spirytusu surowego, gorzelniczego [Encyklopedia techniki. Przemysł spożywczy, 1978]

• Spirytus surowy przemysłowy - otrzymywany w gorzelniach przemysłowych z melasu cukrowego, o swoistym smaku i zapachu, zawierający znaczne ilości zanieczyszczeń i przeznaczony do dalszej przeróbki.
• Spirytus surowy rolniczy - otrzymywany w gorzelniach rolniczych z różnych produktów rolnych, przeznaczony do dalszej przeróbki [Słownik towaroznawczy artykułów żywnościowych, 1968]
• Spirytus surowy - spirytus wyprodukowany w gorzelni, o smaku i zapachu ubocznych produktów fermentacji. S.s. chemicznie ulepsza się w celu ułatwienia rektyfikacji. Rozcieńczony i chemicznie ulepszony spirytus surowy (mieszanka) kierowany jest do aparatu rektyfikacyjnego. Ilość dodanych do oczyszczenia substancji zależą od zawartości kwasów i estrów oraz od wyniku próby Barbeta [I. Duda, 1994]. Do spirytusu surowego przechodzi około połowy ogólnej ilości produktów ubocznych wytwarzających się w czasie fermentacji alkoholowej. Stanowią one zwykle około 0,5% w stosunku do alkoholu etylowego zawartego w spirytusie surowym.

Niektóre rodzaje spirytusu surowego stosuje się do produkcji napojów alkoholowych bez oczyszczania. Na przykład z surówki żytniej otrzymuje się starkę, ze spirytusu ze śliwek - śliwowicę, z ryżu - arak, z melasy z trzciny cukrowej - rum, z winogron - winiak (polski koniak). Spirytus surowy owocowy wchodzi w skład wielu wódek gatunkowych [J. Jarociński, 1994 s. 212]

• Rektyfikacja polega na doprowadzeniu do przeciwprądowego kontaktu par powstałych wskutek częściowego odparowania cieczy z cieczą. Ponieważ ciecz ma niższą temperaturę niż para i jest bogatsza w składniki lżejsze, natomiast para ma temperaturę wyższą i zawiera składniki cięższe, to podczas kontaktu przeciwprądowego zachodzi wymiana ciepła i masy, w wyniku której para jest wzbogacona w składnik bardziej lotny (niżej wrzący), natomiast ciecz w składniki wyżej wrzące. Kontakt obu faz przebiega w kierunku osiągnięcia stanu równowagi, do osiągnięcia którego nie dochodzi z uwagi na nierównomierność i krótki czas kontaktu. Na rektyfikację składają się trzy zabiegi:

1) częściowe odparowanie cieczy w kotle rektyfikacyjnym dla powstania par,

2) rektyfikacja w przeciwprądowej kolumnie rektyfikacyjnej przy intensywnym kontakcie faz,

3) kondensacja par [W. Adamczyk, 2002 s. 162-163].

Rektyfikacja może być prowadzona metodą okresową lub ciągłą, rzadziej stosuje się destylację wieloskładnikową [W. Adamczyk, 2002 s. 166].

Proces destylacji spirytusu surowego

Destylacja spirytusu surowego to złożony proces, który obejmuje dwa główne etapy: fermentację i destylację. Fermentacja polega na przekształceniu cukrów zawartych w surowcach roślinnych, takich jak zboże, owoce czy ziemniaki, w alkohol etylowy. Etap ten odbywa się pod wpływem drożdży, które rozkładają cukry na etanol i dwutlenek węgla. Proces fermentacji trwa zwykle kilka dni i jest kontrolowany pod względem temperatury i ilości tlenu.

Destylacja, natomiast, polega na oddzieleniu alkoholu etylowego od innych substancji, takich jak związki smakowe czy toksyczne. Różni się od fermentacji tym, że odbywa się w wyższej temperaturze, co umożliwia odparowanie i skroplenie alkoholu. Istnieje wiele różnych metod destylacji, takich jak destylacja frakcyjna, destylacja azeotropowa czy destylacja refluksowa. Każda z tych metod ma wpływ na jakość i smak spirytusu surowego.

Ważnym etapem destylacji spirytusu surowego jest rektyfikacja, czyli oczyszczanie alkoholu z nieczystości. Proces ten polega na wielokrotnym poddawaniu spirytusu destylacji, co pozwala na usunięcie związków niepożądanych, takich jak metanol czy aldehydy. Rektyfikacja jest istotna, ponieważ wpływa na jakość i czystość spirytusu surowego.

Różne czynniki mają wpływ na jakość i smak spirytusu surowego. Jednym z nich jest rodzaj surowca, z którego jest produkowany. Spirytus można otrzymać z różnych surowców, takich jak zboże, owoce, melasa czy ziemniaki, co daje różne walory smakowe. Ponadto, długość fermentacji, temperatura destylacji oraz technologia produkcji również wpływają na końcowy produkt.

Zastosowanie spirytusu surowego w przemyśle

Spirytus surowy znajduje szerokie zastosowanie w różnych gałęziach przemysłu. Jest często używany jako rozpuszczalnik w przemyśle chemicznym, farmaceutycznym i kosmetycznym. Dzięki swojej wysokiej czystości i zdolności do rozpuszczania różnych substancji, spirytus surowy jest idealnym rozpuszczalnikiem dla wielu składników używanych w produkcji tych branż.

Spirytus surowy jest również wykorzystywany jako paliwo. Ma on wiele zalet, takich jak wysoka wartość energetyczna, niskie emisje szkodliwych substancji czy dostępność. Jednak jego wady, takie jak wyższa cena w porównaniu do innych paliw czy konieczność specjalnej infrastruktury do składowania i dystrybucji, sprawiają, że nie jest on powszechnie stosowany jako paliwo.

W produkcji produktów chemicznych i farmaceutycznych spirytus surowy odgrywa istotną rolę. Jest używany do produkcji leków, środków dezynfekcyjnych, kosmetyków czy farb. Ponadto, jest również składnikiem wielu produktów spożywczych, takich jak likiery, wódki czy nalewki.

Bezpieczeństwo i regulacje dotyczące spirytusu surowego

Produkcja, dystrybucja i użytkowanie spirytusu surowego podlegają ścisłym przepisom prawnym. W Polsce, produkcja spirytusu jest uregulowana ustawą o wyrobie i obrocie wyrobami akcyzowymi. Przepisy te określają m.in. zasady produkcji, wymogi techniczne oraz obowiązki podatkowe.

Normy i standardy dotyczące jakości spirytusu surowego są określone przez Polski Komitet Normalizacyjny oraz Międzynarodową Organizację Normalizacyjną. Przestrzeganie tych norm jest niezbędne, aby zapewnić bezpieczeństwo i wysoką jakość spirytusu.

Manipulacja spirytusem surowym wiąże się z pewnymi ryzykami dla zdrowia i bezpieczeństwa. Spirytus jest substancją łatwopalną i może prowadzić do poważnych wypadków, jeśli nie są zachowane odpowiednie środki ostrożności. Dlatego istotne jest przestrzeganie przepisów i norm bezpieczeństwa oraz odpowiednie szkolenie pracowników, którzy mają kontakt z tym alkoholem.

Minimalizowanie ryzyka związanego z manipulacją spirytusem surowym jest kluczowe. W tym celu należy stosować odpowiednie środki ochrony, takie jak rękawice, okulary ochronne czy specjalne pomieszczenia z wentylacją. Ponadto, należy przestrzegać zasad dotyczących przechowywania i transportu spirytusu surowego.

Okowita — artykuły polecane

Aminoplasty — Polistyren — Celuloid — Polietylen — Flotacja — Poli (metakrylan metylu) — Pieczywo — Poliwęglany — Poliamidy

Bibliografia

• Adamczyk W. (2002), Inżynieria procesów przemysłowych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Kraków
• Duda I. (red.) (1995), Słownik pojęć towaroznawczych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Jarociński J., Drożdżownictwo i gorzelnictwo, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1994
• Korzemski J. (red.) (1978), Encyklopedia Techniki, Przemysł spożywczy, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa
• Ziemiański M. (red.) (1968), Słownik towaroznawczy artykułów żywnościowych, Wydawnictwo przemysłu lekkiego i spożywczego, Warszawa

Autor: Joanna Woźniczka