Rezydencja podatkowa

Rezydencja podatkowa
Polecane artykuły
Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania Unikanie opodatkowania Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych Podatek dochodowy od firm Raj podatkowy Podwójne opodatkowanie Cena transferowa Podatek obrotowy Import

Rezydencja podatkowa to określone przez prawo międzynarodowe miejsce, w którym osoba fizyczna bądź osoba prawna podlega jurysdykcji finansowej.

Każdy kraj posiada własne wytyczne definiujące kiedy osoba bądź firma stają się rezydentem podatkowym danego kraju. W przypadku Polski osoba fizyczna będzie podlegała nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu czyli opodatkowaniu będzie podlegał cały dochód bez względu na miejsce jego uzyskania, kiedy przebywa na terenie Rzeczypospolitej dłużej niż 183 dni w roku lub posiada na jej terenie centrum interesów gospodarczych bądź osobistych (Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych 1991, s. 3). Osoby prawne będą podlegały takiemu opodatkowaniu w momencie kiedy na terenie Polski posiadają siedzibę lub zarząd (Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych 1992, s. 8-9). W innym wypadku mówimy o niepełnym opodatkowaniu. Wtedy opodatkowane są tylko dochody uzyskane na terenie Rzeczpospolitej.

Federacja Niemiecka w przypadku osób fizycznych również posługuje się kryterium zamieszkania, jednak definicja miejsce zamieszkania opiera się o kryteria i okoliczności, które wskazują na stan rzeczywisty, a nie intencje podatnika.

Regulacje niektórych krajów, np.: Włochy i Wielka Brytania, mówią o tym, że pomimo zaprzestania pobytu nie traci się rezydencji podatkowej. Wystarczy czuć się rezydentem. Państwa często używają więcej niż jednego kryterium (wystarczy spełnić jeden z nich) w celu określenie swojej jurysdykcji finansowej. Mogą to być następujące kryteria: dostępność stałego domu w celach zamieszkania, kraj pochodzenia, obywatelstwo, itd (A. Panasiuk 2013, s. 38-40).

Certyfikat rezydencji podatkowej to zaświadczenie o miejscu zamieszkania wydawane dla podatników będących osobami fizycznymi (Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych 1991, s. 9) bądź zaświadczenie o miejscu siedziby dla osób prawnych (Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych 1992, s. 13). Certyfikat wydawany jest na wniosek podatnika przez organ podatkowy i ma pomóc w przeciwdziałaniu nadużywania przepisów dotyczących podwójnego opodatkowania (Ustawa ordynacja podatkowa 1997, s. 300).

TL;DR

Artykuł omawia kwestię rezydencji podatkowej i unikania podwójnego opodatkowania. Definiuje, jak kraje określają rezydencję podatkową dla osób fizycznych i prawnych. Przedstawia różne kryteria, jakie państwa stosują w tym celu. Omawia również umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania oraz narzędzia optymalizacji podatkowej, takie jak spółki offshore. Artykuł podkreśla również działania podejmowane przez państwa w celu przeciwdziałania optymalizacji podatkowej, takie jak regulacje w zakresie cen transferowych i kontrolowane spółki zagraniczne.

Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania

W związku z postępującą globalizacją i cyfryzacją w obecnej chwili możemy osiągać dochody i mieszkać w jednym kraju, ale równocześnie prowadzić działalność w innym kraju bądź krajach, nie wychodząc nawet z domu. Taka sytuacja powoduje, że możemy podlegać podwójnemu opodatkowaniu. Podwójne opodatkowanie pojawia się w momencie kiedy dochód uzyskany przykładowo w Wielkiej Brytanii jest opodatkowany na miejscu, a następnie w Polsce jako kraju rezydencji podatkowej. Aby zapobiec nakładaniu się reżimów podatkowych, poszczególne kraje negocjują ze sobą umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. W Paryżu po 4 lat intensywnej pracy przez OECD, w czerwcu 2017 roku została zatwierdzona oraz podpisana przez 68 państw Konwencja wielostronna, która zmienia przepisy dotyczące podwójnego opodatkowania. Polska ratyfikowała dokument i zgłosiła 78 przepisów, które zostaną objęte Konwencją. Najczęstszą formą unikania podwójnego opodatkowania w Polsce jest zwolnienie z podatku. Jednakże dochody zagraniczne mogą zostać uwzględnione przy ustalaniu progu podatku (podatek progresywny) co może spowodować wyższy podatek od dochodu, tak jak to się dzieje w Niemczech. Ponadto Niemcy stosują jeszcze następujące narzędzia:

• zaliczenie czyli zsumowanie dochodu z kraju i zagranicy, oblicza się podatek należny, a następnie odlicza podatek dochodowy uiszczony w obcym państwie
• potrącenie czyli zaliczenie podatku potrąconego za granicą jako kosztu podatkowego, jednak takie działanie redukuje podwójne opodatkowanie tylko w części
• ryczałt czyli niższa stawka podatku dla dochodu uzyskane za granicą.

Powyższe mechanizmy wprowadzane w poszczególnych krajach mają dać poczucie bezpieczeństwa osobom odprowadzającym podatki, ale także ograniczyć liczbę tarć pomiędzy państwami na arenie narodowej (M. Jamroży 2018, s. 11-24).

Narzędzia optymalizacji podatkowej

Korporacje transnarodowe wypracowały pewien system unikania bądź zmniejszania poziomu opodatkowania. Najczęściej wykorzystywane są tzw. raje podatkowe, w których zakładane są spółki offshore (specjalnego przeznaczenia). Istnieje kilka rodzajów spółek specjalnego przeznaczenia:

• Spółka handlowa typu offshore to jedna z najpopularniejszych spółek powstających w rajach podatkowych. System obniżania podatków polega na tym, że spółka jako, iż jest spółką handlową, pobiera prowizję przy sprzedaży eksportowej. Prowizja ta jest natomiast kosztem dla spółki, która dokonuje eksportu co w konsekwencji obniża należny podatek w kraju z mniej preferencyjnym systemem podatkowym.
• Spółka konsultingowa typu offshore świadczy usługi doradcze spółce matce i jej filiom. Opłaty za usługi doradcze są zawyżone ponieważ spółka doradcza zlokalizowana jest w kraju o preferencyjnym systemie podatkowym, zaś opłata stanowi koszt dla spółki matki pozwalając jej obniżyć należny podatek.
• Spółka ubezpieczeniowa typu offshore ubezpiecza od konkretnych rodzajów ryzyka spółke matkę oraz filie. Podobnie jak w poprzednich startegiach obniżania opodatkowania, opłaty stanowią koszt uzyskania przychodu w spółkach zlokalizowanych w krajach o większych obciążeniach fiskalnych, jednak w tym przypadku opłaty ubezpieczeniowe stanowią również akumulację kapitału w bezpieczny dla nich sposób.
• Spółka licencyjna typu offshore umożliwia przeniesienie praw autorskich, licencji, znaków ochronnych, know-how, patentów do raju podatkowego zapewniającego niższy poziom biurokracji, bardziej liberalne prawo oraz oczywiście niższe opłaty za rejestracje właśnosci intelektualnej oraz innych aktywów niematerialnych. Wykorzystuje ten sam mechanizm obniżenia podatku spółki macierzystej oraz jej filii, czyli wysokie opłaty licencyjne są kosztem dla spółki dominującej i spółek zależnych pozwalając tym samym na obniżenie zysków i podatków należnych od tych zysków.

Inne metody wykorzystywane przez korporacje transnarodowe w swoich strategiach podatkowych to m.in. holding oraz tworzenie firm działających na zasadzie skrzynek pocztowych.

• Międzynarodowe holdingi dzięki zakładaniu spółek córek w różnych krajach, podlegają kilku różnym systemom podatkowych co pozwala na uniknięcie wskazania konkretnej rezydencji podatkowej (A. Wildowicz-Giegiel 2018, s. 276-280).
• Przedsiębiorstwa działające na zasadzie skrzynki pocztowej (ang. letterbox company) to spółki utworzone w innym państwie i podobnie jak spółki offshore nie prowadzą realnej działalności gospodarczej. “Europa jest głównym ośrodkiem przekazywania inwestycji przez spółki typu letterbox. Luksemburg i Holandia są tutaj szczególnie istotnymi lokalizacjami, obejmując wspólnie około jednej czwartej wszystkich światowych bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Sam Luksemburg realizuje 54% wszystkich inwestycji wychodzących z Europy" (Pięćdziesiąt twarzy… 2015, s. 16-17).

Przeciwdziałanie optymalizacji podatkowej

Państwa starają się przeciwdziałać szkodliwej z punktu widzenia budżetu optymalizacji podatkowej. W krajach OECD stosowane są różne rozwiązania na poziomie legislacyjnym.

Regulacje w zakresie cen transferowych (transfer pricing regulations) to rozwiązanie polegające na uniemożliwieniu transferów dochodów pomiędzy spółki związane z podmiotem unikającym opodatkowania. Zgodnie z zasadą arm’s lenght (Konwencja Modelowa OECD), w ramach której uwzględnia się warunki handlowe i finansowe panujące na wolnym rynku, a następnie wycenia transfer jaki następuje pomiędzy związanymi ze sobą podmiotami.

Kontrolowana spółka zagraniczna ma na celu przeciwdziałać gromadzeniu dochodów w spółkach zlokalizowanych w rajach podatkowych. Polega na zsumowaniu dochodu spółki zlokalizowanej w innym państwie oraz dochodu udziałowca w miejscu jego rezydencji podatkowej i opodatkowania całości (M. Hybka 2015, s. 122-123).

Bibliografia

• Hybka M., (2015), Możliwości zapobiegania agresywnemu planowaniu finansowemu, “Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego. Studia i Prace", tom 4, nr 3, s. 122-123
• Jamroży M., (2018), Metody unikania podwójnego opodatkowania w świetle wielostronnej konwencji implementującej środki traktatowego prawa podatkowego, “Studia Prawno Ekonomiczne", tom 107, s. 11-24
• Panasiuk A. (2013), Opodatkowanie dochodów kapitałowych osób fizycznych, Wolters Kluwer, Warszawa
• Pilarska Cz., (2016),Podatkowe aspekty związane z przepływami bezpośrednich inwestycji zagranicznych w skali globalnej, “Acta Universitatis Nicolai Copernici. Ekonomia", tom 47, nr 2, s. 125-154
• Raport (2015), Pięćdziesiąt twarzy unikania podatków. Rola Unii Europejskiej we wspieraniu niesprawiedliwego, światowego system podatkowego., “Instytut Globalnej Odpowiedzialności", Warszawa, s. 16-17
• Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych Dz.U. 1992 nr 21 poz. 86
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dz. U. 1991 nr 80 poz. 350
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa. Dz.U. 1997 nr 137 poz. 926
• Wildowicz-Giegiel A., (2018), Globalne tendencje w zakresie strategii podatkowych korporacji transnarodowych. Przypadek firm Apple i Google, “Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach" nr 358 s. 276-280

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Mateusz Abram