Progresja podatkowa

Progresja podatkowa to stopniowe wzrastanie, postęp, stopniowe podwyższanie stopy podatkowej w stosunku do podstawy opodatkowania. Progresja podatkowa jest jednym z elementów konstrukcji podatku, a jej postać przesądza o fiskalnej wydajności opodatkowania. Progresja nie może być stosowana wobec dowolnego przedmiotu. Warunkiem jej użycia jest niepodzielność przedmiotu opodatkowania. Progresja podatkowa powszechnie uważana jest za skalę, która uwzględnia subiektywny ciężar podatku, i w tym sensie zapewnia równość opodatkowania.Progresja istnieje także w przypadku gdy stawka opodatkowania jest stała, lecz istnieje kwota wolna od podatku, która pomniejsza podstawę opodatkowania. Jeżeli stawka podatkowa wynosi 20%, a kwota wolna od podatku wynosi 100 jednostek to podatnik o dochodzie nieprzekraczającym 100 jednostek nie zapłaci w ogóle podatku. Co oznacza, że realna stawka podatkowa wyniesie w tym przypadku 0%.Podatnik, którego dochód wynosi 300 jednostek zapłaci podatek w wysokości 40 (20% od kwoty 200), a więc realna stawka podatkowa wyniosła w tym przypadku 13,33%. Z kolei podatnik o dochodzie w wysokości 3 000 jednostek zapłaci podatek w wysokości 580 (20% od kwoty 2 900), w tym przypadku realna stawka podatkowa wyniosła 19,33%.(R. Gwiazdowski, s. 69)

TL;DR

Progresja podatkowa to stopniowe wzrastanie stawki podatku w stosunku do podstawy opodatkowania. W Polsce istnieje podatek progresywny, gdzie stawki podatkowe wynoszą 18% i 32%. Istnieją różne rodzaje progresji podatkowej, a argumenty za nią to m.in. sprawiedliwość i redystrybucja dochodu, a przeciwko mówią m.in. o zmniejszaniu dochodów podatkowych i utrudnianiu inwestycji. Przykładem progresji podatkowej jest opodatkowanie dochodów powyżej określonej kwoty różnymi stawkami. Często występuje też kwota wolna od podatku, gdzie dochód poniżej tej kwoty nie jest opodatkowany.

Podatek progresywny w Polsce

Skala opodatkowania w podatku dochodowym od osób fizycznych obejmuje dochód opodatkowany na zasadach ogólnych. Oznacza to, że stosuje się dwie stawki 18% i 32%. Zastosowanie wielu stawek podatkowych klasyfikuje ten podatek jako progresywny. Część dochodów zostaje opodatkowana niższą stawką, a po przekroczeniu określonej kwoty dochodu kwota zostaje opodatkowana wyższą stawką.W Polsce kwota, po której zmienia się stawkę podatkową wynosi 85528 zł. (R. Oktaba 2012, s. 183)

Rodzaje progresji

• Progresja bezpośrednia - stawka podatku wzrasta w sposób ciągły wraz ze wzrastającą wartością przedmiotu opodatkowania aż do granicy określonej w ustawie,
• Progresja klasowa w - przedmioty opodatkowania są podzielone według klas odpowiadających ich wartości. Do kolejnych klas stosuje się coraz wyższe stawki podatkowe, przy czym dla każdej klasy obowiązuje jedna stawka,
• Progresja szczeblowa - podstawa opodatkowania jest podzielona na kilka części i do każdej z nich stosuje się odpowiednią stawkę, przy czym dla każdego kolejnego przedziału stawki są coraz wyższe. Do każdej części podstawy opodatkowania stosuje się stawkę odpowiadającą jej przedziałowi, a ostateczna kwota podatku jest równa sumie należności pochodzących od poszczególnych części,
• Progresja przez wybór elementu podlegającego opodatkowaniu - progresję można tu zapewnić, wybierając do opodatkowania pewien element przedmiotu, przy zachowaniu stałej stawki podatkowej. System ten można łączyć z progresją szczeblową lub z progresją klasową,
• Degresja - stawka podatkowa maleje w miarę obniżania się wartości przedmiotu opodatkowania. Podatek degresywny jest więc podatkiem progresywnym oglądanym z przeciwnej strony,
• Progresja związana z istnieniem minimum podatkowego - ustawowa stawka opodatkowania jest niezmienna, istnieje pewna stała kwota wolna od opodatkowania odliczana od przedmiotu opodatkowania, realna stawka podatkowa okazuje się progresywna.

Wady i zalety progresji

Argumenty za progresją podatkową:

• za progresywnym opodatkowaniem przemawia teoria malejącej użyteczności krańcowej dochodów i teoria zdolności płatniczej,
• podatek progresywny jest bardziej sprawiedliwy od liniowego,
• progresja podatkowa obowiązuje w większości cywilizowanych państw,
• system podatkowy powinien służyć nie tylko gromadzeniu przez państwo środków finansowych, lecz także redystrybucji dochodu narodowego,
• na liniowym opodatkowaniu korzystają najbogatsi,
• Za progresywnym opodatkowaniem dochodów opowiada się większość społeczeństwa

Argumenty przeciw progresji podatkowej:

• zmniejsza dochody podatkowe (opór podatkowy),
• sprzyja rozwojowi szarej strefy,
• utrudnia inwestycje prywatne,
• brak możliwości opodatkowania u źródła.
• Duże skomplikowanie podatku co wymaga zatrudniania wysoko opłacanych specjalistów dla jego stosowania
• Bardzo wiele przypisów jest napisanych w taki sposób że wielu podatników nie potrafi ich zrozumieć
• nieefektywność i niewydajność podatku gdyż jest on bardzo kosztowny

Przykład

Załóżmy, że istnieją dwa przedziały opodatkowania dochodów oraz następujące stawki opodatkowania.

• 0 zł - 40 000 zł - stawka 30%
• ponad 40 000 zł - stawka 60%

Podatnik 1 uzyskał dochody w wysokości 30 000 zł w danym roku podatkowym. Jego dochody są objęte stawką 30%, zatem podatek jaki musi zapłacić wyniesie 9 000 zł.

Podatnik 2 uzyskał natomiast dochody w wysokości 50 000 zł, to znaczy że przekroczył próg podatkowy i jego dochody zostaną opodatkowane różnymi stawkami. 40 000 zł będzie podlegać stawce 30%, a 10 000 zł będzie podlegać pod stawkę 60%, zatem kwota podatku będzie wynosić 12 000 zł z pierwszej stawki oraz 6 000 zł z drugiej stawki podatkowej. Podatnik 2 będzie musiał zatem zapłacić łącznie 18 000 zł podatku. Efektywna stawka opodatkowania wynosi w tym przykładzie 36%.

Kwota wolna od podatku

W przypadku podatku progresywnego często występuje kwota wolna od podatku. Kwota ta jest odliczana od podstawy opodatkowania.Wprowadzanie kwoty wolnej od podatku jest równoznaczne z wprowadzeniem stawki zerowej. W momencie gdy dochód nie przekroczy kwoty wolnej od podatku nie jest od niego pobierany podatek.

Progresja podatkowa — artykuły polecane

Stopa podatkowa — Ulga podatkowa — Próg podatkowy — Ustawa o podatku dochodowym — Podatek rolny — Podatek progresywny — Podstawa opodatkowania — Stawka amortyzacji — Podatek katastralny

Bibliografia

• Gaudamet P.M., Molinier J. (2000). Finanse Publiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, s. 537-540
• Gomułowicz A., Jerzy M. (2008). Podatki i Prawo Podatkowe, LexisNexis, Warszawa, s. 92-93
• Gwiazdowski R. (2001). Sprawiedliwość a efektywność opodatkowania. Pomiędzy progresją a podatkiem liniowym, Centrum im. Adama Smitha, Warszawa, s. 22-23, 94-95
• Gwiazdowski R. (2007). Podatek progresywny i proporcjonalny, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 169-192, 334-389
• Neneman J., Piwowarski R. (2004). Jaki system podatkowy, Wydawnictwo CASE, Warszawa
• Oktaba R. (2012). Prawo podatkowe, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa, s. 173-187
• Russel P. (2008). Podatek liniowy, Wydawnictwo Sejmowe dla Biura Analiz Sejmowych, Warszawa

Autor: Maria Sitarz, Mateusz Mandat