Plutokracja: Różnice pomiędzy wersjami
m (Porządkowanie kategorii) |
m (Czyszczenie tekstu) |
||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
}} | }} | ||
'''Plutokracja''' | '''Plutokracja''' - to ustrój polityczny oraz [[system]] sprawowania [[władza|władzy]] w państwie, których podstawową zasadą jest [[posiadanie]] bogactwa. Inną nazwą na tę formę [[rząd|rządów]] jest '''chryzokracja'''. Termin "plutokracja” pochodzi z greki ('''πλουτοκρατία - plutokratia''') i oznacza '''"rządy bogatych"'''. '''Ploutos''' tłumaczy się jako '''"bogactwo”''', natomiast '''kratos''' jako '''"rządy”''' bądź '''"zasady”'''. | ||
==Pochodzenie terminu== | ==Pochodzenie terminu== | ||
W VIII księdze Państwa Platon opisał plutokrację jako fazę w rozwoju państwowości zachodzącą bezpośrednio po timokracji, czyli władzy ludzi wojska. Jej bezpośrednim skutkiem było wytworzenie się warstwy najbogatszych, tzw. oligarchii. Ta forma rządów prowadzi z kolei, według Platona, do tyranii. Plutokracja byłaby także przedostatnim ogniwem ewolucji (czy raczej: degradacji) państwa od demokracji do tyranii (W. Tatarkiewicz 2011, s. 97-98) | |||
W VIII księdze Państwa Platon opisał plutokrację jako fazę w rozwoju państwowości zachodzącą bezpośrednio po timokracji, czyli władzy ludzi wojska. Jej bezpośrednim skutkiem było wytworzenie się warstwy najbogatszych, tzw. oligarchii. Ta forma rządów prowadzi z kolei, według Platona, do tyranii. Plutokracja byłaby także przedostatnim ogniwem ewolucji (czy raczej: degradacji) państwa od demokracji do tyranii | |||
==Dwuznaczność== | ==Dwuznaczność== | ||
| Linia 25: | Linia 24: | ||
W opracowaniach historycznych plutokracja oznacza polityczną kontrolę, jaką sprawowali najbogatsi przedstawiciele społeczeństwa, m.in. w niektórych miastach-państwach starożytnej Grecji czy włoskich republikach kupieckich w Wenecji, Florencji bądź Genui. W takiej formie oligarchia jest często wynikiem bądź nieumiejętnej polityki timokracji bądź rządów (czy anty-rządów) anarchicznych. W takiej oligarchicznej formie plutokracja przybierała kształt rządów arystokracji. | W opracowaniach historycznych plutokracja oznacza polityczną kontrolę, jaką sprawowali najbogatsi przedstawiciele społeczeństwa, m.in. w niektórych miastach-państwach starożytnej Grecji czy włoskich republikach kupieckich w Wenecji, Florencji bądź Genui. W takiej formie oligarchia jest często wynikiem bądź nieumiejętnej polityki timokracji bądź rządów (czy anty-rządów) anarchicznych. W takiej oligarchicznej formie plutokracja przybierała kształt rządów arystokracji. | ||
W drugim uwspółcześnionym znaczeniu - jednoznacznie pejoratywnym - "plutokracja” oznacza negatywny wpływ najbogatszych na przebieg procesów politycznych we współczesnych formach państwowości. Często wiąże się z różnymi wariantami korupcji, lobbingu bądź innych form finansowego przekupstwa. Współcześnie odnotowuje się coraz więcej przypadków wywierania przez bogatych presji na rządzących w celu uzyskania korzystnej dla ich interesu legislacji (np. w sprawie konkretnej ustawy, przynoszącej określone profity dla danej firmy). Warto zaznaczyć, że znakomita większość demokracji parlamentarnych Europy Zachodniej oraz Stanów Zjednoczonych dopuszcza gromadzenie przez rozmaite partie polityczne odpowiednich datków i darowizn od prywatnych osób. Podobny precedens ma miejsce w Stanach Zjednoczonych, gdzie jednak w ostatnim czasie podjęto wysiłki na rzecz reformy systemu finansowania kampanii wyborczych. Mają one na [[cel|celu]] przede wszystkim zapobieganie wszelkiego rodzaju patologiom i nadużyciom ze strony władzy | W drugim uwspółcześnionym znaczeniu - jednoznacznie pejoratywnym - "plutokracja” oznacza negatywny wpływ najbogatszych na przebieg procesów politycznych we współczesnych formach państwowości. Często wiąże się z różnymi wariantami korupcji, lobbingu bądź innych form finansowego przekupstwa. Współcześnie odnotowuje się coraz więcej przypadków wywierania przez bogatych presji na rządzących w celu uzyskania korzystnej dla ich interesu legislacji (np. w sprawie konkretnej ustawy, przynoszącej określone profity dla danej firmy). Warto zaznaczyć, że znakomita większość demokracji parlamentarnych Europy Zachodniej oraz Stanów Zjednoczonych dopuszcza gromadzenie przez rozmaite partie polityczne odpowiednich datków i darowizn od prywatnych osób. Podobny precedens ma miejsce w Stanach Zjednoczonych, gdzie jednak w ostatnim czasie podjęto wysiłki na rzecz reformy systemu finansowania kampanii wyborczych. Mają one na [[cel|celu]] przede wszystkim zapobieganie wszelkiego rodzaju patologiom i nadużyciom ze strony władzy (J. Winters 2011, s. 567-569) | ||
==Propaganda nazistowska i komunistyczna== | ==Propaganda nazistowska i komunistyczna== | ||
W propagandowym żargonie nazistowskich Niemiec oraz bloku państw komunistycznych "plutokracja” stanowiła poręczne pojęcie-hasło mające za [[zadanie]] przedstawić, tzw. państwa zachodnie w złym świetle - jako opierające swą politykę na wyzysku biednych przez bogatych. Imperializm, zarzucany Zachodowi, wiązał się według komunistów bezpośrednio z plutokracją, nastawioną na zarobek i kolonizację słabszych przez silniejszych (dysponujących siłą - bogactwem). W przypadku propagandy nazistowskiej hasło "plutokracja” odnoszone było przede wszystkim do niszczycielskiego (wobec odbudowujących się po pierwszej wojnie światowej Niemiec) działania narodu żydowskiego (C. Blamires, 2006, s. 522-524) | |||
W propagandowym żargonie nazistowskich Niemiec oraz bloku państw komunistycznych "plutokracja” stanowiła poręczne pojęcie-hasło mające za [[zadanie]] przedstawić, tzw. państwa zachodnie w złym świetle - jako opierające swą politykę na wyzysku biednych przez bogatych. Imperializm, zarzucany Zachodowi, wiązał się według komunistów bezpośrednio z plutokracją, nastawioną na zarobek i kolonizację słabszych przez silniejszych (dysponujących siłą - bogactwem). W przypadku propagandy nazistowskiej hasło "plutokracja” odnoszone było przede wszystkim do niszczycielskiego (wobec odbudowujących się po pierwszej wojnie światowej Niemiec) działania narodu żydowskiego | |||
==Rozumienie współczesne== | ==Rozumienie współczesne== | ||
Według kanadyjskiej badaczki Chrystie Freeland, autorki Plutocrats: The Rise of the New Global Super-Rich and the Fall of Everyone Else, współczesne panowanie plutokracji w krajach rozwiniętych wynika z powszechnego przyzwolenia dzisiejszego [[społeczeństwo|społeczeństwa]] na władzę bogatych, wynikającego z zakorzenienia się kapitalistycznego wzorca polityki w świadomości społeczeństw zachodnich. Inną przyczyną jest, zdaniem socjolożki, dominujący dziś konsumpcjonistyczny [[model]] współczesności, w którym najważniejszą rolę odkrywa własny interes (self-interest) dający odpowiednią pozycję społeczną i szansę zawodowej mobilności, przede wszystkim [[awans|awansu]] społecznego oraz wzrostu finansowego poprzez nieograniczone możliwości poszerzania kapitału (Ch. Freeland 2012, s. 67) | |||
Według kanadyjskiej badaczki Chrystie Freeland, autorki Plutocrats: The Rise of the New Global Super-Rich and the Fall of Everyone Else, współczesne panowanie plutokracji w krajach rozwiniętych wynika z powszechnego przyzwolenia dzisiejszego [[społeczeństwo|społeczeństwa]] na władzę bogatych, wynikającego z zakorzenienia się kapitalistycznego wzorca polityki w świadomości społeczeństw zachodnich. Inną przyczyną jest, zdaniem socjolożki, dominujący dziś konsumpcjonistyczny [[model]] współczesności, w którym najważniejszą rolę odkrywa własny interes (self-interest) dający odpowiednią pozycję społeczną i szansę zawodowej mobilności, przede wszystkim [[awans|awansu]] społecznego oraz wzrostu finansowego poprzez nieograniczone możliwości poszerzania kapitału | |||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| Linia 39: | Linia 36: | ||
* Alexis de Tocqueville (1975), ''Selected letters on politics and society'', University of California Press, Berkeley | * Alexis de Tocqueville (1975), ''Selected letters on politics and society'', University of California Press, Berkeley | ||
* Blamires C. (2006), ''World fascism: a historical encyclopedia'', Vol. 1 | * Blamires C. (2006), ''World fascism: a historical encyclopedia'', Vol. 1 | ||
* Freeland Ch | * Freeland Ch (2012), ''Plutocrats: the rise of the new global super-rich and the fall of everyone else'', Penguin, New York | ||
* Liptak A. (2010), [https://is.muni.cz/el/1423/podzim2015/POL571/um/59184205/Nov3Rb_Campaign_Finance_and__Super_PACs__in_2010_Elections.pdf?fbclid=IwAR0y6HjegPvYeyYtV0NucBw5ymk3VVREdiVlly4UNayxw5knt76gan_UgW0, ''Justices 5-4, Reject Corporate Spending Limit'']. New York Times | * Liptak A. (2010), [https://is.muni.cz/el/1423/podzim2015/POL571/um/59184205/Nov3Rb_Campaign_Finance_and__Super_PACs__in_2010_Elections.pdf?fbclid=IwAR0y6HjegPvYeyYtV0NucBw5ymk3VVREdiVlly4UNayxw5knt76gan_UgW0, ''Justices 5-4, Reject Corporate Spending Limit'']. New York Times | ||
* Mędrzecki W. ''Materialne uwarunkowania życia społecznego'', Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, s. 124-125 | * Mędrzecki W. ''Materialne uwarunkowania życia społecznego'', Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, s. 124-125 | ||
| Linia 50: | Linia 47: | ||
{{a|Aleksandra Wołoszyn}} | {{a|Aleksandra Wołoszyn}} | ||
[[Kategoria:Państwo]] | [[Kategoria:Państwo]] | ||
{{#metamaster:description|Plutokracja - ustrój polityczny oparty na władzy i bogactwie. Dowiedz się więcej o tej formie rządów na stronie encyklopedii.}} | {{#metamaster:description|Plutokracja - ustrój polityczny oparty na władzy i bogactwie. Dowiedz się więcej o tej formie rządów na stronie encyklopedii.}} | ||
Wersja z 13:10, 2 lis 2023
| Plutokracja |
|---|
| Polecane artykuły |
Plutokracja - to ustrój polityczny oraz system sprawowania władzy w państwie, których podstawową zasadą jest posiadanie bogactwa. Inną nazwą na tę formę rządów jest chryzokracja. Termin "plutokracja” pochodzi z greki (πλουτοκρατία - plutokratia) i oznacza "rządy bogatych". Ploutos tłumaczy się jako "bogactwo”, natomiast kratos jako "rządy” bądź "zasady”.
Pochodzenie terminu
W VIII księdze Państwa Platon opisał plutokrację jako fazę w rozwoju państwowości zachodzącą bezpośrednio po timokracji, czyli władzy ludzi wojska. Jej bezpośrednim skutkiem było wytworzenie się warstwy najbogatszych, tzw. oligarchii. Ta forma rządów prowadzi z kolei, według Platona, do tyranii. Plutokracja byłaby także przedostatnim ogniwem ewolucji (czy raczej: degradacji) państwa od demokracji do tyranii (W. Tatarkiewicz 2011, s. 97-98)
Dwuznaczność
W opracowaniach historycznych plutokracja oznacza polityczną kontrolę, jaką sprawowali najbogatsi przedstawiciele społeczeństwa, m.in. w niektórych miastach-państwach starożytnej Grecji czy włoskich republikach kupieckich w Wenecji, Florencji bądź Genui. W takiej formie oligarchia jest często wynikiem bądź nieumiejętnej polityki timokracji bądź rządów (czy anty-rządów) anarchicznych. W takiej oligarchicznej formie plutokracja przybierała kształt rządów arystokracji.
W drugim uwspółcześnionym znaczeniu - jednoznacznie pejoratywnym - "plutokracja” oznacza negatywny wpływ najbogatszych na przebieg procesów politycznych we współczesnych formach państwowości. Często wiąże się z różnymi wariantami korupcji, lobbingu bądź innych form finansowego przekupstwa. Współcześnie odnotowuje się coraz więcej przypadków wywierania przez bogatych presji na rządzących w celu uzyskania korzystnej dla ich interesu legislacji (np. w sprawie konkretnej ustawy, przynoszącej określone profity dla danej firmy). Warto zaznaczyć, że znakomita większość demokracji parlamentarnych Europy Zachodniej oraz Stanów Zjednoczonych dopuszcza gromadzenie przez rozmaite partie polityczne odpowiednich datków i darowizn od prywatnych osób. Podobny precedens ma miejsce w Stanach Zjednoczonych, gdzie jednak w ostatnim czasie podjęto wysiłki na rzecz reformy systemu finansowania kampanii wyborczych. Mają one na celu przede wszystkim zapobieganie wszelkiego rodzaju patologiom i nadużyciom ze strony władzy (J. Winters 2011, s. 567-569)
Propaganda nazistowska i komunistyczna
W propagandowym żargonie nazistowskich Niemiec oraz bloku państw komunistycznych "plutokracja” stanowiła poręczne pojęcie-hasło mające za zadanie przedstawić, tzw. państwa zachodnie w złym świetle - jako opierające swą politykę na wyzysku biednych przez bogatych. Imperializm, zarzucany Zachodowi, wiązał się według komunistów bezpośrednio z plutokracją, nastawioną na zarobek i kolonizację słabszych przez silniejszych (dysponujących siłą - bogactwem). W przypadku propagandy nazistowskiej hasło "plutokracja” odnoszone było przede wszystkim do niszczycielskiego (wobec odbudowujących się po pierwszej wojnie światowej Niemiec) działania narodu żydowskiego (C. Blamires, 2006, s. 522-524)
Rozumienie współczesne
Według kanadyjskiej badaczki Chrystie Freeland, autorki Plutocrats: The Rise of the New Global Super-Rich and the Fall of Everyone Else, współczesne panowanie plutokracji w krajach rozwiniętych wynika z powszechnego przyzwolenia dzisiejszego społeczeństwa na władzę bogatych, wynikającego z zakorzenienia się kapitalistycznego wzorca polityki w świadomości społeczeństw zachodnich. Inną przyczyną jest, zdaniem socjolożki, dominujący dziś konsumpcjonistyczny model współczesności, w którym najważniejszą rolę odkrywa własny interes (self-interest) dający odpowiednią pozycję społeczną i szansę zawodowej mobilności, przede wszystkim awansu społecznego oraz wzrostu finansowego poprzez nieograniczone możliwości poszerzania kapitału (Ch. Freeland 2012, s. 67)
Bibliografia
- Alexis de Tocqueville (1975), Selected letters on politics and society, University of California Press, Berkeley
- Blamires C. (2006), World fascism: a historical encyclopedia, Vol. 1
- Freeland Ch (2012), Plutocrats: the rise of the new global super-rich and the fall of everyone else, Penguin, New York
- Liptak A. (2010), Justices 5-4, Reject Corporate Spending Limit. New York Times
- Mędrzecki W. Materialne uwarunkowania życia społecznego, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, s. 124-125
- Platon, (2003), Państwo, De Agostini Altaya, Warszawa
- Tatarkiewicz W. (2011), Historia filozofii, t. I, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Webster M. (2010), Plutocracy
- Wielomski A. (2008), Krytyka Kodeksu Napoleona we Francji w XIX wieku Nr 5, s. 212
- Winters J. A. (2011), Oligarchy, Cambridge University Press
Autor: Aleksandra Wołoszyn
