Siła wyższa

Siła wyższa
Polecane artykuły
Tajemnica zawodowa Oszczerstwo Oszustwo Dane osobowe Anonimizacja danych Nacjonalizacja Czynność procesowa Pozwolenie zintegrowane Prawo własności

Siła wyższa (łac. vis maior). W Kodeksie cywilnym brak jest legalnej definicji siły wyższej, chociaż pojęcie to występuje w kilku jego przepisach [m.in. art. 433, 435 §1 oraz art. 846] oraz innych aktach prawnych (prawo wekslowe, prawo przewozowe, prawo ubezpieczeniowe). Zgodnie z definicją słownikową zawartą w Słowniku Języka Polskiego PWN siła wyższa jest to "zdarzenie, którego nie można przewidzieć ani któremu nie można zapobiec” .

Aby odpowiedzieć na pytanie dotyczące definicji prawnej oraz zakresu jej stosowania należy korzystać z orzeczeń SN:

1. "Siła wyższa musi być zdarzeniem zewnętrznym w stosunku do powołującego się na nią podmiotu. Stan określany w ten sposób powinien istnieć obiektywnie, a więc musi być widoczny i sprawdzalny dla nieuprzedzonego obserwatora; nie może być np. wytworem wyobraźni. Odnośnie do natężenia wpływu tego zdarzenia na działanie lub zaniechanie przeważa tzw. teoria obiektywna nie dopuszczająca, aby miarodajna była wyłącznie ocena podmiotu powołującego się na siłę wyższą. Jednak stosowanie tej teorii musi odbywać się z uwzględnieniem okoliczności ocenianych indywidualnie dla danego przypadku, zatem ocena powinna być dokonywana "z zewnątrz”, ale przy uwzględnieniu konkretnej sytuacji ocenianego” ,

2. "Utrwalone w orzecznictwa pojęcie "siły wyższej", obejmuje nie dające się przewidzieć ani zapobiec zdarzenie zewnętrzne związane z działaniem sił przyrody, stanem klęski żywiołowej, wojną czy zamieszkami zakłócającymi porządek społeczny” ,

3. "Odpowiedzialność deliktowa jest wyłączona z powodu siły wyższej m.in. wówczas, gdy między zdarzeniem mającym cechy siły wyższej a powstaniem szkody zachodzi bezpośredni związek przyczynowy oraz gdy szkoda powstaje w momencie działania siły wyższej. Natomiast nie można się powoływać na siłę wyższą jako na okoliczność wyłączającą odpowiedzialność wtedy, gdy szkoda powstała w wyniku nieusunięcia zagrażających bezpieczeństwu skutków działania siły wyższej, jeżeli można im zapobiec przez ich zlikwidowanie lub przez skuteczne ostrzeżenie przed grożącym niebezpieczeństwem za pomocą powszechnie przyjętych środków” .

Przykład

Wśród przykładów zdarzeń które spełniają definicję siły wyższej można wymienić nadzwyczajne zjawiska przyrody (trzęsienia ziemi, powodzie, huragany), zdarzenia wywołane przez człowieka (działania wojenne).

Przykładem nie spełniającym definicji siły wyższej może być uderzenie pioruna – ale tylko w określonej sytuacji gdy przedsiębiorstwo wprowadzone w ruch za pomocą sił przyrody nie stosuje dostępnej technologii zabezpieczającej urządzenia oraz nie wprowadza najnowszych standardów środków technicznych .

Podsumowanie

Podsumowując, za definicję siły wyższej na podstawie Wyroku WSA można uznać zdarzenie:

1) pochodzące z otoczenia (zewnętrzne),

2) będące niemożliwe do przewidzenia, na które nie jesteśmy przygotowani i które posiada nadzwyczajny charakter,

3) którego skutkom nie możemy zapobiec korzystając z obecnego stanu wiedzy oraz najnowszej technologii.

Zastrzeganie w umowach klauzul odnoszących się do wystąpienia siły wyższej jest powszechną praktyką. Najczęściej tego typu postanowienia umowne stosowane są w kontraktach budowlanych, umowach o świadczenie usług (np. usługi turystyczne, usługi przewozowe) oraz umowach ubezpieczeniowych.

Bibliografia

• Gniewek E., Machnikowski P. (red).(2017), Kodeks cywilny. Komentarz. Wydanie 8 "C.H. Beck Wydawnictwo Polska". Warszawa
• Słownik Języka Polskiego PWN. Opracowanie zbiorowe. Wydanie III.(2007),"Wydawnictwo Naukowe PWN".Warszawa
• Sobczyk M. (2001). Pojęcie siły wyższej ("force majeure") w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.”Kwartalnik Prawa Publicznego”. s. 81-99
• Superson-Polowiec B. (2013).Granice swobodnego kształtowania klauzuli siły wyższej przez ubezpieczyciela.”Acta Universitatis Lodziensis Folia Iuridica 72”
• Śmieja A. (2014). Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez ruch przedsiębiorstwa (art. 435 k.c.),"Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu", nr 372, s. 390 – 402
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.)
• Wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 9 kwietnia 2014 r (Sygn. akt I ACa 700/13)
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2002 r. IV CKN 629/00.
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 1952 r. sygn. C 962/51 (opubl. OSN 1954, nr I, poz. 2)
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 1953 r., sygn. I C 60/53 (opubl. OSN 1954, nr II, poz. 35)
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 1962 r. sygn. I CR 34/62 (opubl. OSNCP 1963, nr 12, poz. 262)
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 sierpnia 1989 r., I CR 378/89)
• Wyrok Sądu Okręgowego z dnia 19 marca 2014 roku (Sygn. akt II Ca 714/13)
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 16 czerwca 2011 r. (III SA/Wa 2762/10)
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 6 marca 2014 r. (II SA/Gl 1443/13)

Przypisy

Autor: Mateusz Richter