Problem badawczy

Problem badawczy to swoiste pytanie określające jakość i wymiar pewnej niewiedzy oraz cel i granice pracy naukowej. Sformułowanie problemu badawczego wymaga pewnej wiedzy o danej tematyce, a źródłem tej wiedzy jest literatura przedmiotu. Poprawność sformułowania problemu polega na: wyczerpaniu jego zakresu, uwzględnieniu zależności między zmiennymi, zastosowaniu rozstrzygnięcia empirycznego. Określenie problemu badawczego to opis celów i uwarunkowań danego problemu, przedstawionych na tyle szczegółowo aby można było odpowiednio zaplanować badanie.

Jak pisze w swojej pracy B. Klepacki [2009 s. 41] z punktu widzenia rozwoju teorii problemy badawcze powinny być ważne dla rozwoju teorii i istotne dla praktyki. Problemy te muszą być prawidłowo sformułowane, prawdziwe, a także powinny być w większości nauk empirycznie sprawdzalne.

Metodolodzy badań pedagogicznych wśród problemów badawczych wyróżniają:

• problemy dotyczące właściwości zmiennych i relacji między nimi, roboczych lub prawidłowości określających stopień ich prawdopodobieństwa.
• problemy naukowo i subiektywnie badawcze,

Ostatnio uznani metodolodzy, w tym m.in. Stanisław Palka, dokonali nowocześniejszego podziału problemów badawczych na:

• problemy metateoretyczne,
• problemy metametodologiczne,
• problemy teoretyczne,
• problemy teoretyczno-praktyczne,
• problemy ściśle praktyczne

TL;DR

Artykuł omawia sformułowanie problemu badawczego, etapy realizacji badań oraz podstawowe pytania, które należy sobie postawić. Wskazuje również, jak sformułować hipotezę badawczą.

Etapy realizacji badań

1. Sformułowanie głównego problemu badawczego i pytań szczegółowych
2. Sprecyzowanie hipotez roboczych
3. Wybór metody badawczej i opracowanie techniki badania
4. Opracowanie procedury badań
5. Poszukiwanie i zbieranie danych
6. Analiza uzyskanych danych
7. Statystyczne i ilościowe opracowanie wyników
8. Analiza teoretyczna uzyskanego materiału i wyprowadzanie wniosków.

Sporządzenie schematycznego zakresu zagadnień, który można ułożyć za pomocą zestawu pytań, jest procesem mającym na celu ułatwienie poprawnego sformułowania problemu badawczego. Odpowiadając na pytania, można bardzo dobrze określić problem, który ma zostać rozwiązany podczas badania.

Podstawowe pytania

• 1. Dlaczego przeprowadzamy badanie? Co zrobimy po jego zakończeniu?

To najważniejsze pytanie, które powinno pozwolić osobie przeprowadzającej badanie przemyśleć wszystkie jego wymagania.

• 2. Co jest przyczyną danego problemu lub co doprowadziło do pojawienia się danej możliwości?

W tym punkcie dobrze jest wyjaśnić, dlaczego zdecydowano się na badanie. Powinien pojawić się także opis produktu lub usługi.

• 3. Co już wiadomo o badanej dziedzinie?

Osoby prowadzące dane badanie powinny opierać się na dostępnej wiedzy oraz informacjach i je wykorzystywać, aby nie tracić czasu oraz środków finansowych na "odkrywanie"tego, co już wiadomo.

• 4. Grupy docelowe badania.

Badanie musi objąć jakąś sprecyzowaną grupę populacji. Można oczywiście umieścić wiele grup docelowych w projekcie badania, ale należy pamiętać o tym, że im większy zakres projektu, tym większe będą koszty oraz wydłuży się czas jego realizacji.

• 5. Jaki jest proponowany budżet?

Rzadko przeznacza się nieograniczone środki na badanie, znacznie częściej natomiast limit kosztów jest jasno określony. Trzeba dokładnie wiedzieć jakie środki finansowe można przeznaczyć na dany projekt.

• 6. Czy są już jakieś koncepcje dotyczące metody badania?
• 7. Czy są określone wymagania dotyczące raportu z badania?
• 8. Kiedy należy przedstawić wyniki?

W większości badań trzeba się zmieścić w określonym przedziale czasowym. Termin zakończenia badania powinien zostać dokładnie określony.

Hipoteza badawcza

Z problemu badawczego i pytań szczegółowych należy wysunąć hipotezy badawcze, bowiem celem każdego badania jest zweryfikowanie postawionych hipotez. W badaniach naukowych sensu largo hipoteza (ang. hipothesis) jest prawdopodobnym założeniem, którego zgodność lub niezgodność z rzeczywistością powinna być dowiedziona w trakcie prowadzonych czynności badawczych. Warunki poprawności hipotezy:

• nowa, wskazująca nieznane aspekty zjawiska,
• ogólna, obejmująca wszelkie fakty zjawiska,
• jasna, wyrażona w jednoznacznych terminach,
• wolna od sprzeczności wewnętrznych,
• sprawdzalna, dająca się zweryfikować w toku badań.

Rodzaje hipotez:

• ze względu na cel: podstawowe i częściowe
• ze względu na zasięg: ogólne i szczegółowe

Hipoteza może być potwierdzona lub obalona.

Problem badawczy — artykuły polecane

Pytanie badawcze — Metoda pomiarowa — Badanie pilotażowe — Hipoteza — Badania jakościowe — Case study — Hipoteza badawcza — Badania naukowe — Procedura

Bibliografia

• Apanowicz J. (2002), Metodologia ogólna, Wydawnictwo BERNARDINUM, Gdynia
• Hague P., Hague N., Morgan C. (2005), Badania rynkowe w praktyce, Helion, Gliwice
• Kaczmarczyk S. (2003), Badania marketingowe. Metody i techniki, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Klepacki B. (2009), Wybrane zagadnienia związane z metodologią badań naukowych, Roczniki Nauk Rolniczych, seria G, t. 96
• Łopacki M. (2009), Metody i techniki badań pedagogicznych, Impuls, Kraków
• Palka S. (2006), Metodologia, badania, praktyka pedagogiczna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk

Autor: Bogumiła Drygajło, Patrycja Robak