Trust

Trust - jest to forma porozumienia monopolistycznego powstała w drodze połączenia samodzielnie istniejących dotychczasowo firm (fuzja) lub w drodze przejęcia jednego przedsiębiorstwa przez drugie, np. poprzez wykup jego akcji. Przedsiębiorstwa wchodzące w skład tej formy instytucjonalnej tracą niezależność gospodarczą, ekonomiczną, a także osobowość prawną z chwila porozumienia. Udziałowcy wnoszą do trustu swoje kapitały, które przekazywane są zarządowi. Proporcjonalnie do posiadanych akcji rada wykonawcza zastępuje je zaświadczeniami trustowymi zwanymi także certyfikatami, przydzielając je z powrotem udziałowcom. Także zyski przedsiębiorstw zrzeszonych w truście są rozdzielane odpowiednio do wniesionych udziałów.

Takie zjawiska koncentracji kapitału mają na celu głównie rozszerzenie wpływów na rynku i przez to zwiększenie zysków (ograniczenie produkcji i podnoszenie cen) przez umawiające się przedsiębiorstwa. Łączące się firmy bardzo często są uprzednio konkurentami na rynku.

Powstawanie dużej ilości form monopolistycznych w postaci trustów było bardzo charakterystyczne dla rozwoju amerykańskiej gospodarki pod koniec XIX w. Ogromna dezaprobata amerykańskiego społeczeństwa w stosunku do trustów, które opanowały prawie cały przemysł w kraju przyczyniła się do stworzenia pierwszej na świecie ustawy antymonopolowej ang. Sherman Act, zwanej także antytrustową, co wkrótce zaowocowało całkowitą likwidacją trustów. Stało się to w 1890 roku, a nazwa ustawy pochodzi od nazwiska senatora, który był jej autorem.

TL;DR

Trust to forma porozumienia monopolistycznego, w której przedsiębiorstwa tracą niezależność i osobowość prawną. W Polsce istnieje ustawodawstwo antymonopolowe, które ma na celu ochronę konkurencji. W Unii Europejskiej również obowiązują przepisy antymonopolowe, które zakazują porozumień mających na celu ograniczenie konkurencji.

Ustawodawstwo antymonopolowe w Polsce

W Polsce, tak jak w większości krajów praktyki monopolistyczne są zakazane. Tworzenie przepisów ma na celu ochronę i rozwój konkurencji. W Polsce instytucją, która zajmuje się porozumieniami monopolistycznymi jest Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Obecnie obowiązującą ustawą w tym zakresie jest Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 16 lutego 2007 roku.

Pierwsza ustawa dotycząca monopoli powstała w Polsce już przed pierwszą wojną światową. Nosiła nazwę Ustawy o kartelach z dnia 28 marca 1933 roku. Kolejna ustawa powstała 28 stycznia 1987 roku, kiedy uchwalono Ustawę o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym w gospodarce narodowej, lecz 3 lata później została ona zastąpiona kolejną. Cele jakie miała spełniać to m.in. ochrona i rozwój konkurencji, ochrona praw konsumenta oraz podmiotów gospodarczych przed praktykami monopolistycznymi.(Du Vall 1992, s. 8) Zgodnie z tą ustawą zakazywano porozumień monopolistycznych polegających na:

1. ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio cen oraz zasad ich kształtowania
2. podziale rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych
3. ograniczaniu lub ustalaniu wielkości produkcji, sprzedaży lub skupu
4. ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowanie podmiotów nie objętych porozumieniem
5. ustalaniu przez konkurentów lub ich związki warunków umów zawieranych z osobami trzecimi

Sankcje wymienione w ustawie to sankcje cywilne, administracyjne (zakaz praktyk monopolistycznych, nakaz obniżenia cen) oraz karnoadministracyjne (kara pieniężna)

Polityka antymonopolowa w Unii Europejskiej

Ustawodawstwo antymonopolowe dotyczące Wspólnoty zostało określone w Traktacie rzymskim. Przepisy mają na celu ochronę na rynku wolnej konkurencji przed kartelami i podmiotami dominującymi. Zgodnie z artykułem 85 niezgodne ze wspólnym rynkiem i zakazane są:

• wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami,
• wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które mogą mieć wpływ na handel między Państwami Członkowskimi, których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku.

Przepisy jednak nie zabraniają tworzenia porozumień między przedsiębiorstwami. Są one możliwe w przypadku gdy przyczyniają się do polepszenia produkcji lub dystrybucji produktów bądź do popierania postępu technicznego lub gospodarczego (Sudarsanam S. 1998, s. 68)

W artykule 86 znajdują się przepisy zakazujące wykorzystywanie pozycji dominującej, które przejawia się w:

• narzucaniu w sposób bezpośredni lub pośredni niesłusznych cen zakupu lub sprzedaży albo innych niesłusznych warunków transakcji,
• ograniczaniu produkcji, rynków lub rozwoju technicznego ze szkodą dla konsumentów,
• stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji,
• uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów.

Trust — artykuły polecane

Kartel — GATT — Unia — Syndykat — EFTA — Cefta — Monopol — Embargo — Cesja

Bibliografia

• Armentano D. (2012), Walka z monopolem czy konkurencją, Fijorr
• Błachucki M. (2011), Sądownictwo antymonopolowe w Polsce, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Warszawa
• Bochan R. (2012), Funkcjonowanie wybranych rynków oligopolistycznych w Polsce w aspekcie działań Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Gospodarka w praktyce i teorii nr 1(30)
• Dach Z. (2002), Mikroekonomia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Du Vall M. (1992), Prawo antymonopolowe, Uniwersytet Jagielloński, Kraków
• Klimczak M. (2014), Powstawanie i rozwój instytucji ochrony konkurencji w Polsce w okresie transformacji, Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 352
• Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2016), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Rekowski M. (2002), Wprowadzenie do mikroekonomii, Wydawnictwo AE, Poznań
• Skoczny T. (1992), Ustawy antymonopolowe krajów postsocjalistycznych, Fundacja im. Friedricha Eberta, Warszawa
• Skoczny T. (1993), Zakres i kierunki dostosowywania polskiego prawa antymonopolowego do europejskich reguł konkurencji, Fundacja im. Friedricha Eberta, Warszawa
• Sudarsanam S. (1998), Fuzje i przejęcia, WIG Press, Warszawa
• Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów Dz.U. 2007 nr 50 poz. 331

Autor: Monika Kaczyńska, Patrycja Walas